Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

Wiedza o społeczeństwie Temat: Naród

Naród Naród jest to duża grupa społeczna, powstała w wyniku procesu dziejowego jako wspólnota terytorialna o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym, występująca w świadomości swych członków.

Naród – podejście teoretyczne Antonina Kłoskowska w pracy Kultury narodowe u korzeni, uznaje, że w potocznym rozumieniu słowo "naród" oznacza zbiorowość, w której naturalne więzi wyrosły ze wspólnoty przekonań i terytorium. Biologiczna koncepcja narodu opiera się na tezie Wiliama Hamiltona. W tym ujęciu naród jest definiowany jako zespół więzi opierających się na poznawczo postrzeganych cechach wspólnych, a nie na instynktownym popędzie. Co prawda skłonności do ksenofobii i agresji są uwarunkowane biologicznie, jednak sam przedmiot ich ekspresji należy już do sfery definiowanej kulturowo. Polityczna koncepcja narodu wprowadzona przez Ernesta Gellnera, skupia się na opisie relacji pomiędzy narodem a nacjonalizmem. Gellner uważał, że to idea nacjonalizmu była pierwotna, a powstanie narodu jest jej ekspresją. W tym ujęciu naród definiujemy poprzez nacjonalizm rozumiany jako postulat pokrywania się granic etnicznych i państwowych.

Naród a państwo Większość istniejących narodów tworzy niezależne państwa. Ich powstanie wiąże się ze wzrostem nastrojów nacjonalistycznych w XVIII i XIX wieku, kiedy to powstała idea, że każdy naród powinien tworzyć niezależne państwo. Wzajemne oddziaływanie pomiędzy państwem a narodem można określić dwoma terminami: narodotwórcza rola państwa – młode państwo za pomocą działań politycznych, ekonomicznych czy oświatowych doprowadza do zjednoczenia różnych grup etnicznych w jeden zintegrowany naród. Może się to także odbywać na drodze podbojów terytorialnych danego państwa, państwotwórcza rola narodu – naród jako grupa społeczna dąży za pomocą określonych działań do stworzenia przez niego własnego i suwerennego państwa.

Narodowość Narodowość – pochodzenie określane w naszym kręgu kulturowym zwykle zgodnie z pochodzeniem rodzica bądź też jego przodka, przynależność do określonego narodu (np. polskiego, niemieckiego, rosyjskiego), poczucie przynależności do narodu. W Polsce odróżnia się narodowość od obywatelstwa. Chociaż preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej posługuje się zwrotem my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, to jednak zwrot Naród Polski należy traktować szerzej niż obywatele Rzeczypospolitej. W języku polskim słowo narodowość oznacza przynależność lub pochodzenie narodowościowe i etniczne. W większości państw zachodnich, w szczególności we Francji, pojęcie narodowości jest równoznaczne z obywatelstwem zarówno formalno – prawnie, jak i w potocznym znaczeniu.

Symbole narodowe Symbole narodowe , są to symbole, które wizualnie i werbalnie prezentują wartości i ciągłość historii narodów, państw, regionów. Pod tymi symbolami gromadzą się członkowie społeczności z okazji patriotycznych uroczystości. Do symboli narodowych należą m.in.: barwy narodowe, flaga państwowa, sztandary i bandery wojskowe, hymn i pieśni uroczyste, herb państwowy, mundur wojskowy, różnorodne emblematy związane z tradycją narodową, ojcowie – założyciele państwa, mity i legendy narodowe, stolica, siedziba głowy państwa, patron, święty opiekun państwa.

Polskie symbole narodowe – godło Godłem Polski jest wizerunek orła białego zwróconego w prawo, ze złotą koroną, złotym dziobem i złotymi szponami, na czerwonym tle.

Polskie symbole narodowe – barwy narodowe Barwy biała i czerwona nawiązują do kolorystyki herbu. Pas biały oznacza orła, a pas czerwony pole tarczy herbowej. Jako barwy państwowe zostały wprowadzone w 1831 roku.

Polskie symbole narodowe - Hymn Polskim hymnem narodowym jest Mazurek Dąbrowskiego, który powstał w 1797 roku we Włoszech jako pieśń Legionów Polskich. Autorem słów jest Józef Wybicki. Za hymn narodowy Mazurek został uznany w 1927 roku. Gen. Jan Henryk Dąbrowski na czele Legionów Polskich we Włoszech

Mundur wojskowy Mundur - charakterystyczny dla danej formacji wojskowej ubiór żołnierza lub oficera. Mundury dzieli się na polowe i wyjściowe (nazywane także niekiedy paradnymi). Mundury polowe są wytrzymałe, a ich kolorystyka odpowiada zasadom maskowania. Mundurów, w sensie jednolitego ubioru, używają także inne organizacje: policja, straż pożarna, gwardia narodowa, leśnicy i firmy ochroniarskie. W formacjach wojskowych mundury wyjściowe mają różne kolory pozwalające odróżnić rodzaje wojsk. W siłach zbrojnych Rzeczpospolitej Wojska Lądowe mają mundury koloru khaki, Marynarka Wojenna czarne, a lotnictwo stalowoszare.

Tożsamość narodowa Tożsamość narodowa to poczucie odrębności wobec innych narodów ukształtowana pod wpływem czynników narodowotwórczych. Przejawy tożsamości narodowej Utożsamianie się z historią narodu Poczucie dumy z przynależności Identyfikacja z symbolami narodowymi

Czynniki narodowotwórcze Organizacja polityczna – ułatwia przekształcenie się zborowości w naród, gwarantuje suwerenność Wspólne pochodzenie etniczne – np. język, obyczaje Integracja gospodarcza – więzi ekonomiczne między przedstawicielami mniejszych grup

Czynniki narodowotwórcze Integracja społeczna – zacieśnianie się więzów społecznych między przedstawicielami małych grup etnicznych Wspólna kultura – najważniejszy czynnik narodowotwórczy, wyróżnia dany naród spośród innych Wspólne terytorium – naród formuje się na określonym terytorium, z którym jego członkowie odczuwają więź emocjonalną

Charakter narodowy Charakter narodowy to cechy występujące u znacznej części członków narodu. Są to najczęściej wzory kulturowe, system wartości i hierarchia potrzeb, które mają wpływ na postępowanie jednostek. Stereotyp narodowy to pojęcie związane z problemem charakteru narodowego. Stanowi uproszczony obraz jakiegoś narodu funkcjonujący w świadomości przedstawicieli innej nacji.

Postawy wobec narodu Patriotyzm oznacza umiłowanie tego co ojczyste, umiłowanie historii, tradycji, języka i dziedzictwa narodowego. Nacjonalizm jest ideologią, która uznaje własny naród i jego interes za dobro najwyższe, nadrzędne wobec interesów jednostki i innych grup społecznych. Szowinizm jest skrajną formą nacjonalizmu. Charakteryzuje się przekonaniem o wyższości własnego narodu, połączonym z wrogością wobec innych narodów.

Postawy wobec narodu Kosmopolityzm to postawa, która opiera się na założeniu, że ojczyzną człowieka jest cały świat, a tradycje lokalne i narodowe nie mają znaczenia. Ksenofobia to postawa charakteryzująca się wrogością i niechęcią wobec przedstawicieli innych ras, religii i kultur. Rasizm to teoria głosząca, że rasy ludzkie nie są sobie równe – istnieją rasy lepsze i gorsze - a wartość człowieka zależy od przynależności do konkretnej rasy.

Megalomania narodowa Megalomania narodowa jest to twierdzenie o wyższości oraz niezwykłości danego narodu, a przez to jego szczególnej misji dziejowej i posłannictwa wobec innych narodów. Wyraża się ona w takich opiniach jak: przekonanie o zajmowaniu centralnego miejsca w świecie (etnocentryzm), przekonanie o pochodzeniu od sławnych ludów historycznych (np. pochodzenie Polaków od Sarmatów), przekonanie o wyższości własnej kultury, języka, obyczajów itp., przekonanie o szczególnym stosunku Boga do danego narodu (żydowski naród wybrany, polski mesjanizm), przypisywanie swojemu narodowi wyłącznie cech pozytywnych.

Antypatriotyzm Pojęcie antypatriotyzmu pojawiło się prawdopodobnie w czasie rewolucji francuskiej, kiedy w znaczeniu pejoratywnym zaczęli się nim posługiwać jakobini (podobnie jak określeniem „anarchista”). W sensie pozytywnym termin był używany od drugiej połowy XIX w., kiedy ta postawa zaczęła być wyraźnie artykułowana przez anarchistów i socjalistów w odpowiedzi na rozpowszechnianie się w Europie wzorów pruskiego militaryzmu i nacjonalizmu (po wygranej Prus w wojnie z Francją oraz upadku Komuny Paryskiej). Antypatriotyzm może wiązać się z poglądami na konflikty i podziały społeczne. Według różnego rodzaju socjalistów u podstaw konfliktów społecznych leży podział na klasy, a nie na państwa czy narody. Podział ze względu na narodowość, jak pisał Michał Bakunin w „Listach o patriotyzmie”, podobnie jak podział klasowy, jest szkodliwy: „patriotyzm jest niedobrym, ciasnym i zgubnym nawykiem, jest on bowiem zaprzeczeniem równości i solidarności ludzkiej”, uznał go ponadto za „religię państwa” oraz „solidarny interes” klasy uprzywilejowanej, która tym państwem rządzi. Michał Aleksandrowicz Bakunin

Państwo wielonarodowe Państwo wielonarodowe to państwo, w którym żadna z grup etnicznych nie ma znaczącej przewagi liczebnej nad pozostałymi. Spośród nich można wyróżnić stare państwa wielonarodowe (np. Wielka Brytania, Belgia, Szwajcaria, Hiszpania) oraz młode państwa narodowe z okresu kolonialnego (np. państwa afrykańskie). Natomiast w krajach postkolonialnych, gdzie granice zostały narzucone sztucznie, a wśród miejscowej ludności trudno mówić o poczuciu odrębności narodowej, często dochodzi do konfliktów i wojen domowych. W okresie międzywojennym Polska była typowym przykładem państwa wielonarodowego.

Polacy na świecie Główne fale emigracji Polaków Emigracja polityczna po klęskach powstań narodowych – koniec XVIII i XIX w. (do Francji, Włoch, Wielkiej Brytanii, Turcji i Niemiec) Emigracja zarobkowa od II połowy XIX w. do wybuchu i w czasie II wojny światowej (do Francji, Belgii, Danii, Niemiec, Stanów Zjednoczonych, Brazylii, Kanady) Emigracja w okresie PRL-u z przyczyn politycznych i ekonomicznych. Emigracja zarobkowa po 1989 r. głównie do Europy Zachodniej i Ameryki Północnej. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej to zjawisko się nasiliło.