WDM Paweł Trojanowski 149167

WDM - Transmisja wielofalowa W obliczu gwałtownego wzrostu dostępu do Internetu i wzrastającego popytu na szybką transmisję danych i wideo, dostawcy usług starają się rozszerzyć pojemność informacyjną swoich sieci światłowodowych. Z wielu dostępnych opcji DWDM daje obietnicę rozwiązania najszybszego oraz uzasadnionego technicznie i ekonomicznie. W niektórych regionach świata tylko sam dostęp do Internetu wzrasta 300% rocznie. Dodając do tego faksy, wielokrotne linie telefoniczne, modemy, telekonferencje, transmisję danych i wideo, powoduje potrzebę znacznego zwiększenia przepływności informacyjnej dalekosiężnych sieci szkieletowych oraz szybkich lokalnych sieci dostępowych.

Wzrost zapotrzebowania na szerokość pasma, będący efektem zwiększającej się ilości danych, wymusza konieczność zwiększania pojemności sieci szkieletowych. Można oczywiście instalować nowe linie światłowodowe, wiąże się to jednak z dużymi nakładami czasu i kosztów. Rozwiązaniem szybszym i bardziej ekonomicznym jest bardziej efektywne wykorzystanie istniejących łączy światłowodowych poprzez zastosowanie aktywnej technologii multipleksacji.

Istotnym ograniczeniem dawnych generacji systemów łączności światłowodowej jest obecność regeneratorów elektronicznych w celu kompensacji strat mocy optycznej oraz poszerzenia impulsów powodowanych dyspersją. Przezroczystość światłowodu kwarcowego jest znakomita w szerokich zakresach drugiego i trzeciego okna optycznego, co teoretycznie umożliwia realizację tzw. „eteru optycznego” w pojedynczym włóknie światłowodowym: jednoczesnej transmisji we włóknie wielu optycznych fal nośnych o różniących się częstotliwościach, z których każda stanowi odrębny kanał transmisyjny, o szybkości transmisji np. 2,5 Gb/s. Wtedy przepływność sumaryczna włókna ulega zwielokrotnieniu tyle razy ile jest fal nośnych i np. przy 20 falach wynosi 20 x 2,5Gb/s = 50 Gb/s. Mówimy wtedy o technice zwielokrotnienia z podziałem długości fali WDM (Wavelength Division Multiplexing). Technika ta staje się realna, gdyż są spełnione dwa jej podstawowe wymogi: - dostępne są lasery jednoczęstotliwościowe o wąskim widmie i stabilnej częstotliwości oraz dostępne są elementy służące do multipleksacji i demultipleksacji fal o różnych długościach.

Technika WDM daje zatem możliwość wielokrotnego zwiększenia przepustowości istniejącego okablowania światłowodowego. Jej alternatywą może być układanie następnych kabli światłowodowych, ale, po co?

Niestety, istotnym ograniczeniem transmisji WDM zastosowanej w systemach drugiej lub trzeciej generacji, z elektroniczną regeneracją sygnału, jest właśnie regenerator elektroniczny. Mianowicie, przy długościach łączy przekraczających odległość międzyregeneratorowe, kiedy impulsy należy regenerować, być może wielokrotnie, należałoby na każdej stacji regeneratorów demultipleksować strumień informacji i kierować na poszczególne regeneratory pojedyncze kanały informacyjne, czyli poszczególne długości fali. Powodem jest to, że regenerator elektroniczny jest w stanie regenerować tylko pojedynczy ciąg bitów informacji. W efekcie poza zwielokrotnieniem liczby regeneratorów odpowiednio do liczby transmitowanych długości fali, na każdej stacji regeneratorowej należałoby dokonywać kosztownych operacji demultipleksacji i multipleksacji. Z drugiej strony, ograniczenie transmisji WDM tylko do odległości miedzy regeneratorowych, a więc relatywnie krótkich, jest w sprzeczności z wymogami istniejących sieci telekomunikacyjnych, gdzie najwyższe przepustowości są potrzebne na łączach najdłuższych, a więc łączach międzynarodowych.

Konieczność regeneracji sygnału optycznego w długich łączach światłowodowych wynika z tłumienności łączy i ich dyspersji. Jeżeli tłumienność jest zasadniczym problemem, (czyli poszerzenie dyspersyjne impulsów jest niewielkie lub może być kompensowane innymi metodami), wtedy znakomitym sposobem rozwiązywania opisywanego problemu jest zastosowanie wzmacniacza optycznego w miejsce regeneratora elektronicznego.

Zastosowanie wzmacniaczy optycznych w torze światłowodowym, a szczególnie wzmacniaczy światłowodowych EDFA umożliwiło realizacje czwartej generacji światłowodowych systemów łączności, wykorzystującej transmisję WDM. Technika ta osiągnęła obecnie dojrzały poziom eksperymentów laboratoryjnych i należy oczekiwać w najbliższych latach jej masowego zastosowania w łączach użytkowych. Umożliwia ona poprzez zwielokrotnienie falowe, osiąganie imponujących łącznych przepustowości transmisyjnych włókna. Dla przykładu dane zostały przesłane z zastosowaniem 4 wzmacniaczy EDFA 17 kanałów WDM o szybkości transmisji 20Gb/s każdy na odległość 150km. Daje to łączną szybkość transmisji 340 Gb/s = 0,34Tb/GB. Magiczną granice jednego terabita na sekundę przekroczono w Japonii w roku 1996: przesłano na odległość 120km 132 kanałów WDM z szybkością 20 Gbit/s na kanał, co dało łączną szybkość transmisji równą 2,64 Tb/s.

Istotnymi zagadnieniami przy realizacji transmisji wielofalowej WDM są: - Multipleksacja falowa po stronie nadawczej, polegająca na wprowadzeniu do włókna, światła o różnych długościach fali. - Demultipleksacja po stronie odbiorczej, polegająca na rozdzieleniu poszczególnych długości fali.

Jest wiele możliwych sposobów realizacji multipleksacji i demultipleksacji kanałów WDM. Dalej omówiono multipleksację z wykorzystaniem zintegrowanej matrycy laserów oraz demultipleksację z wykorzystaniem falowodowych układów fazowych. Zintegrowana matryca laserów półprzewodnikowych jest pokazana na rys 6.2. Indywidualne lasery emitują różne długości fali, natężenie światła jest modulowane również w sposób indywidualny, aby zakodować informację na poszczególnych długościach fali. Te długości fali są wprowadzane do wspólnego wyjścia i kierowane do łącza światłowodowego. Rolę multipleksera pełni odpowiednio ukształtowany falowód planarny.

Falowodowe układy fazowane znane też pod nazwą AWG lub Phasar są falowodowym odpowiednikiem znanych w optyce fazowych siatek dyfrakcyjnych. Widok układu AWG pokazany jest na rys 6,3. Rolą układu fazowanego jest selektywne rozdzielenie sygnału do różnych wyjść układu w zależności od długości fali. Układ fazowany rozdziela więc sygnał wielofalowy zupełnie podobnie jak pryzmat lub siatka dyfrakcyjna. Zasadniczy element układu fazowanego tworzą paskowe falowody optyczne zakrzywione w łuku o różnych długościach. W wyniku różnych długości łuków światło o danej długości fali przechodząc przez układ doznaje różnych opóźnień fazowych w różnych falowodach. W efekcie front fazowy, (czyli powierzchnia stałej fazy) na wyjściu układu jest skierowany pod pewnym kątem, którego wartość jest funkcją opóźnień fazowych. Z kolei wartość opóźnień fazowych zależy od długości fali, np. dla fal krótszych opóźnienia te będą większe. Sygnał na danej długości fali trafia, więc w pewien punkt wyjścia układu, oczywiście powinien się tam znajdować falowód wyjściowy. Układ fazowany jest konstruowany odpowiednio do długości fal biorących udział w transmisji i powinien je selektywnie rozdzielać. Jednakże jest to demultiplekser analogowy, a więc przesłuchy międzykanałowe są nieuniknione.

Jeżeli teraz odwrócimy kierunek rozchodzenia się światła i przyjmiemy, że do falowodów wyjściowych wchodzą wiązki światła o odpowiednich długościach fali, to te długości fal przejdą do falowodu rozważanego uprzednio jako wejściowy. Układ fazowany może pełnić, więc również rolę multipleksera długości fali.

Układ fazowany może mieć wiele wejść i wyjść optycznych, jak na ryr 6,3. Jeżeli liczba wejść i liczba wyjść są równe N, długości fal WDM, to układ fazowany realizuję N x N połączeń (każde z wejść niesie N fal, które są rozdzielane w sposób 1 x N).

Należy podkreślić, że układ fazowany jest elementem biernym i kieruje sygnały optyczne odpowiednio do ich długości fali. Trudność techniczną stanowi staranne wykonanie układu fazowanego odpowiednio do długości fal biorących udział w transmisji, a także konieczność utrzymania takich długości fali w czasie transmisji. Odchylenia długości fal od wartości założonych są przyczyna przesłuchów międzykanałowych (część sygnałów na danej długości fali trafia do wyjścia przeznaczonego dla innej długości fali). Oznacza to potrzebę normalizacji długości fal biorących udział w transmisji WDM.

Transmisja WDM punkt-punkt Jest to jedno z najprostszych zastosowań WDM, na które zwrócono uwagę już we wczesnych latach siedemdziesiątych, w początkach łączności światłowodowej. Transmisja na wielu długościach fali jednocześnie miała zapewnić zwielokrotnienie szybkości transmisji. Istotną trudność tej koncepcji stwarza problem elektronicznej regeneracji sygnałów: sygnał musi być zdemultipleksowany każdorazowo przed poddaniem go regeneracji, a następnie multipleksowany dla transmisji. Idea ta została zarzucona wobec wzrostu szybkości działania elementów elektronicznych i zwiększenia szybkości transmisji metodą zwielokrotnienia czasowego TDM.

Transmisja WDM w sieciach rozpowszechniania z odbiorem selektywnym Bardziej zaawansowana koncepcja sieci WDM rozpowszechniających z odbiorem selektywnym nawiązuje do klasycznych możliwości transmisji radiowej. Oznacza ona próbę stworzenia „eteru optycznego” w pojedynczym włóknie światłowodowym. Opiera się ona na analogii z transmisją radiową: jeżeli w danym obszarze geograficznym mamy do dyspozycji pewną liczbę N długości fal radiowych, ograniczoną z uwagi na konieczność dostatecznego odseparowania w celu uniknięcia przesłuchów, to możemy w tym obszarze realizować N transmisji. Sygnał od każdej stacji jest emitowany w całą przestrzeń, a odbiorniki dostrajają się do długości fali pożądanej stacji nadawczej z użyciem przestrajalnych filtrów nieprzepuszczających innych długości fali poza pożądaną. Jeżeli węzły takiej sieci telekomunikacyjnej mają jednocześnie pełnić funkcję nadawczo-odbiorcze, to, aby uniknąć natłoku liczba węzłów nie może być większa od liczby długości fali N.

Transmisja WDM w sieciach rozpowszechniania z odbiorem selektywnym Analogiczna światłowodowa sieć wykorzystująca koncepcję „eteru optycznego” jest przedstawiona na rys 6,4. Sieć ma zalety w postaci „przezroczystości” połączenia, wynikającej z braku pośrednich elementów elektronicznych pomiędzy nadajnikiem a odbiornikiem. Format modulacji jest, więc określony tylko przez właściwości danej pary węzłów aktualnie się komunikujących. W całej sieci mogą jednocześnie realizować się połączenia o różnej szybkości transmisji, cyfrowe i analogowe. W ten sposób kompletny zestaw połączeń może być realizowany w sieci o prostej konfiguracji gwiazdy. Istotnym jednak ograniczeniem rozległości takiej sieci jest liczba dostępnych długości fali, zawierająca się w granicach od 16 do 32, stąd wynika poważne ograniczenie dla skalowalności sieci. Sieci tego typu są rozważane dla połączeń komputerowych, komputerowych sieciach lokalnych i metropolitalnych, jednakże możliwości ich zastosowania w sieciach rozległych, są poważnie ograniczone z uwagi na brak pożądanej skalowalności.

Współczesny system światłowodowy WDM Optyczne zwielokrotnienie kanałów zwiększa pojemność łącza Zalety: Przezroczysty dla różnych przepływności i rodzajów modulacji Jeden wzmacniacz na włóknie dla wielu kanałów Duża odległość między regeneratorami powyżej 140km Wady: - Akumulacja zniekształceń i szumów

Sieć transportowa przenosi ruch zagregowany z sieci dostępowych i niektóre przewidywania mówią o konieczności przepustowości łączy światłowodowych rzędu 1Tb/s do roku 2010, rosnące do 10Tb/s do roku 2015.

Przewiduje się, że systemy DWDM wejdą masywnie na rynek, nie tylko dalekosiężny, ale przede wszystkim zastosowań metropolitalnych, lokalnych i prywatnych sieci. Niektóre firmy ogłaszają programy wdrożenia systemów 40Gb/s zwielokrotnionych optycznie na istniejące jednokrotne systemy 2,5Gb/s. W takich sieciach będzie możliwe multipleksowanie do wybranych grup użytkowników lub usług na indywidualnych pasmach falowych. Sieci szerokopasmowe staną się łatwiejsze do utrzymania, eksploatacji i zarządzania. Operatorzy sieci będą mogli dzierżawić bezpieczne długości fal i zapewniać multipleksowanie dostępowe, routowanie optyczne, co zwiększy niezawodność i zarządzalność sieci.

Sieci optyczne stają się rzeczywistością. Celem w przyszłości jest sieć całkowicie optyczna wolna od konwersji opto-elektrycznej. Dzisiaj gęste systemy WDM zapewniają pojemność bez kosztów kładzenia dodatkowych kabli optycznych. Liczba dzisiaj dostępnych kanałów nie zatrzyma się na takim poziomie. W niedalekiej przyszłości sieci optyczne będą posiadać bezpośrednie interfejsy ze znaczną różnorodnością protokołów transmisyjnych, łącząc wiele kanałów o różnych długościach fali.

Wraz z rozszerzeniem zastosowań sieci optycznych i akceptacji szerokich standardów, technika ta doprowadzi do zasadniczej redukcji jednostkowych kosztów transmisji. Wielokrotne rozgałęźniki optyczne i multipleksery WDM doznają stopniowych znacznych redukcji cen. Wraz z maleniem cen nowe rozwiązania Systemowe penetrują rynki lokalne takie jak korporacyjne sieci danych. W takich sieciach technologia DWDM oferuje wysoko efektywne użycie istniejącej infrastruktury światłowodowej. Początkowo WDM było zbyt kosztowne dla sieci metropolitalnych. Znaczne obniżki cen w tym zakresie i poprawa możliwości zarządzania siecią ze zwielokrotnieniem optycznym spowodowały ogromne przyspieszenie zastosowań. W następnych latach będziemy świadkami dalszego szybkiego rozwoju techniki DWDM, głównie napędzanego wzrostem Internetu, Intranetów i Extranetów, Szerokopasmowych usług i szybkich międzynarodowych usług transmisji danych.

Literatura: Ryszard S. Romaniuk - „DWDM Technologia, Pomiary, Eksploatacja, Rozwój” Marian Marciniak – „Łączność światłowodowa” Internet