Ekonomia ewolucyjna Piotr Kaszczuk Na podstawie: W. Kwaśnicki Ekonomia ewolucyjna – w poszukiwaniu alternatywnego wyjaśnienia rzeczywistości społeczno gospodarczej

Ekonomia ewolucyjna Ekonomia ewolucyjna - rozmaite koncepcje ekonomiczne, które dopuszczają możliwość wyjaśniania procesów gospodarczych poprzez analogię z procesem ewolucji, zachodzącym w środowisku przyrodniczym. Ekonomiści ewolucyjni nie akceptowali paradygmatu ekonomii neoklasycznej opartego w dużej mierze na ideach zapożyczonych z mechaniki klasycznej (np. koncepcja krańcowości jest przeniesieniem koncepcji pochodnej z mechaniki) i przeciwstawili mu swój oparty na „rewolucji darwinowskiej” paradygmat ewolucyjny. Popularność do podejścia ewolucyjnego stale rośnie a przymiotnik „ewolucyjny” używany jest przez wiele szkół. Większość z nich odwołuje się do tradycji Darwina, Lamarcka, Spencera (trzy najważniejsze szkoły w ramach tego paradygmatu to: Szkoła Austriacka, instytucjonaliści oraz neo-schumpetrianie).

Cechy ekonomii ewolucyjnej „widzenie populacyjne” – traktowanie obserwowanego procesu jako występującego w obrębie zbioru (populacji) wzajemnie na siebie wpływających elementów (podmiotów gospodarczych) w swoich badaniach uwzględnia różnorodność i heterogeniczność zachowań podmiotów gospodarczych uznaje jako konieczne do pełnego opisu procesów gosp. poszukiwanie nowości (innowacji) oraz istnienie informacji dziedzicznej (wiedzy) mogącej podlegać modyfikacjom i leżącej u podstaw pojawiania się innowacji uważa, iż proces rozwoju gospodarczego jest spontaniczny - ważną rolę odgrywa mechanizm selekcji, który jest traktowany jako fundamentalny dla wyjaśnienia zróżnicowanego wzrostu gospodarczego

Zalety podejścia ewolucyjnego w centrum zainteresowani ekonomistów nurtu ewolucyjnego znajduje się problem czasu, a zwłaszcza jego nieodwracalności, kładzie nacisk na zjawiska dynamiczne a nie statyczne, koncentruje się na obserwacjach w stanach dalekich od równowagi (przy ciągle zmieniającym się otoczeniu społ.-gosp. stan równowagi może nigdy nie być osiągnięty), podkreśla znaczenie zarówno zmian ilościowych jak i jakościowych oraz widzenie procesu gospodarczego w ujęciu historycznym, gdzie charakterystyki makroekonomiczne są w dużym stopniu agregatami zachowań na poziomie mikro, w sposób bardziej zadowalający i bliższy rzeczywistości modeluje sposoby podejmowania decyzji przez człowieka, opis rozwoju gospodarczego na poziomie mikroekonomicznym jest pełniejszy i lepiej oddaje rzeczywiste zachowania podmiotów gosp.

Główne obszary różnic Optymalizacja i równowaga Ekonomia neoklasyczna W swoich analizach izoluje pewien badany obszar rzeczywistości z wpływu czynników zewnętrznych (egzogenicznych). Koncentruje się na analizie procesów gospodarczych w stanie równowagi. Ekonomia ewolucyjna Akcentuje fakt, iż na procesy gospodarcze mają wpływ czynniki endogeniczne (ekonomiczne) oraz egzogeniczne( np. demograficzne, kulturowe, psychologiczne – nie uwzględnienie tych czynników prowadzi do zbytnich uproszczeń i wadliwości modelu. Stosowanie zasady ceteris paribus jest nieuzasadnione i może powodować negatywne skutki. W sytuacji częstego pojawiania się innowacji, rozwój gosp. nigdy nie osiąga stanu równowagi. To, co obserwujemy jest stałym dążeniem do stanu równowagi, który ciągle ulega zmianom.

Główne obszary różnic – c.d. Wiedza Ekonomia neoklasyczna Wiedza podmiotów gosp. o procesie, przesłankach i konsekwencjach działań jest pełna, a więc możliwe jest dokonywanie optymalnych wyborów. Ekonomia ewolucyjna Wiedza jest niepełna oraz ma rozproszony charakter (F. Hayek). Wiedza człowieka jest w dużym stopniu nieuświadomiona i niewerbalizowalna (M. Polanyi). Decyzje człowieka nie są optymalne, mogą być jedynie suboptymalne. Rola czynników losowych Występują jako zmienne losowe o znanych rozkładach prawdopodobieństwa. Często są „odfiltrowywane” na dalszych etapach tworzenia modelu. Są niezbędne do zrozumienia funkcjonowania systemów gospodarczych (ich rola uwidacznia się w procesach podejmowania decyzji i poszukiwaniu innowacji). Przyczyniają się do powstawania różnorodności podmiotów gospodarczych i ich zachowań.

Główne obszary różnic – c.d. Koncepcja firmy Ekonomia neoklasyczna Posługuje się w analizach pojęciem „reprezentatywnej firmy”. Konkurencja działa analogicznie do siły grawitacji, tj. powoduje zbliżanie się produkcji i cen do pewnego, naturalnego stanu równowagi. W swoich modelach uwzględnia jedynie konkurencję cenową. Jedynym kryterium działania podmiotów gosp. jest maksymalizacja zysku. Ekonomia ewolucyjna Zwraca uwagę na różnorodność podmiotów gosp. Konkurencję pojmuje w kategoriach walki właściwej dla świata przyrody, w której zwycięża silniejszy osobnik (podmioty gospodarujące nie spełniające oczekiwań konsumentów są eliminowane z rynku). Oprócz konkurencji cenowej ważną rolę odgrywa konkurencja technologiczna. Na kryteria działania firmy składa się kryterium krótkookresowe (maksymalizacja zysku) oraz długookresowe (zapewnienie perspektyw rozwojowych firmie).

Główne obszary różnic – c.d. Rozumienie czasu Ekonomia neoklasyczna Czas nie istnieje (firmy zawsze pozostają w stanie równowagi a jeśli nastąpi zmiana stanu równowagi, wówczas firmy przechodzą od starego stanu do nowego natychmiast). Jeśli występuje w modelu jako zmienna to ma charakter czasu absolutnego i jest nieukierunkowany (zmiana znaku upływu czasu prowadzi do określenia stanów równowagi z przeszłości). Ekonomia ewolucyjna Uwzględnia kryterium czasu (podkreśla istotną rolę okresów przejściowych między stanami równowagi oraz zwraca uwagę, iż czas przebywania w stanie równowagi jest z reguły krótszy niż czas przejścia pomiędzy kolejnymi stanami równowagi). Czas jest ukierunkowany (sam proces wyznacza kierunek upływu czasu i nie jest możliwe określenie stanu z przeszłości, skąd osiągnięty został stan obecny).

Budowanie modelu jako proces ewolucyjny Etap - identyfikacja – rozpoznanie specyficznych cech procesu na podstawie sygnałów wejściowych i wyjściowych oraz znajomości praw i mechanizmów kierujących procesem. Etap - badanie zasadności modelu – sprawdzenie czy proces identyfikacji doprowadził do zbudowania sensownego modelu, który może stanowić podstawę badań. Etap - określenie jakości modelu – polega na przyjęciu kryteriów jakościowych, w oparciu o które możliwe będzie rozstrzygnięcie, czy model dobrze oddaje rzeczywistość (nigdy model nie pasuje idealnie do rzeczywistości – „Wszystkie modele są złe, tylko niektóre są użyteczne” – W.E. Deming) • Budowa wskaźnika oceny modelu, na który składają się sub-kryteria: poprawności – wyniki modelu powinny być jak najbliższe wynikom obserwacji

Budowanie modelu jako proces ewolucyjny – c.d. spójności – zarówno spójny wewnętrznie ale również zgodny z ogólnie akceptowanymi teoriami, które odnoszą się do badanego problemu uniwersalności – wyniki modelu powinny móc być zastosowane do szerszej grupy zjawisk niż badany problem prostoty – model powinien sprzyjać tworzeniu porządku w obrębie badanej klasy zjawisk płodności – model powinien stymulować nowe odkrycia użyteczności – model powinien mieć konkretny cel i zastosowanie Etap - weryfikacja - porównanie otrzymanych wyników z danymi statystycznymi lub historycznymi. Etap - przyjęcie modelu lub dokonanie modyfikacji w celu poprawy.