Rajonalność Czy zachowania ludzi są racjonalne? Na podstawie: M. Blaug, Metodologia ekonomii, rozdz. 15 Miklaszewska, Dylematy racjonalności T. Tyszka, Psychologia ekonomiczna, rozdz. 2 Opracowała: Anna Seemann

Plan prezentacji Co to jest racjonalność? Racjonalność jako świętość Krytyka założenie o racjonalności Racjonalność ograniczona Czy ludzie postępują zgodnie z zasadą racjonalności? Podsumowanie

Co to jest racjonalność? Racjonalność potocznie: Działanie wykorzystujące tak wiele informacji, jak to tylko możliwe Konsekwentne stosowanie adekwatnych środków w celu osiągnięcia dobrze określonych celów Racjonalność dla ekonomistów Dokonywanie wyboru pozostającego w zgodzie z uporządkowanym zbiorem preferencji w warunkach doskonałego i nie związanego z żadnymi kosztami dostępu do informacji.

Co to jest racjonalność? Zachowanie podmiotu zmierza zawsze do maksymalizacji jego satysfakcji, czyli do maksymalizacji jego funkcji użyteczności. Homo economicus zachowuje się zgodnie z: Warunkiem spójności Warunkiem zachłannści Warunkiem przechodniości Homo economicus kieruje się własnym interesem, bez uwzględnienia wpływu własnego działania na dobrobyt innych.

Racjonalność jako świętość Założenie o racjonalności postrzegane jako: Twierdzenie a priori – szkoła neoaustryjacka Prawdziwe w sposób tak oczywisty, że wystarczy je tylko sformułować, aby natychmiast zostało zaakceptowane Część lakatosiańskiego „twardego rdzenia” – ekonomiści neoklasyczni „Logika sytuacyjna” lub „metoda zero” – Karl Popper „Nędza historycyzmu” (1975) Krytyka postulatu racjonalności pozbawiona jest sensu - Lawrence Boland

Racjonalność jako świętość Wprowadzanie do modelu parametrów pozbawionych maksymalizacji użyteczności jest „dostosowaniem typu ad hoc” – makroekonomiści klasyczni – Sargent, Lucas Założenie nie poddaje się testowaniu a wszelkie takie próby to „ultra - empiryzm” – Caldwel Ekonomia wyboru publicznego pozornie irracjonalne działania są racjonalne i dają się w ten sposób wyjaśnić – Gary Becker, Jon Elster, Bryan Caplan Homo economicus jako teoretyczne uproszczenie - Buchanan

Racjonalność jako świętość Teoria ekonomii powinna być oparta na maksymalizacji użyteczności. Ekonomia Keynesowska „Nie jest mi znana ani jedna poważna próba wyprowadzenia popytu na pieniądz z racjonalnej optymalizacji” Arrow Ekonomia marksistowska Ekonomia radykalna Instytucjonalizm

Krytyka założenia o racjonalności Krytyka Amartya Sena „Racjonalni głupcy” Dlaczego założenie o racjonalności zostało wybrane, skoro jest fundamentalnie błędne? Homo Economicus powinien zostać wzbogacony o pojęcie zobowiązania Ważna jest relacja pomiędzy egoistycznymi działaniami jednostki a dobrem ogółu Istotne staje się zakwestionowanie założenia o dążeniu jednostki do realizacji własnego interesu

Krytyka założenia o racjonalności Założenie pomija: Zachowanie pod wpływem emocji Zachowanie nawykowe Skłonność do zapominania Odniesienie do jednostek a nie do zbiorowości Milczące założenie o jednorodności jednostek Powinna zostać uzupełniona o założenia pomocnicze o: Doskonałej zdolność jednostek do przewidywania Istnieniu wyników, odpowiadających stanowi równowagi Doskonałej konkurencji

Krytyka założenia o racjonalności Koncepcja pomija wpływ emocji na proces decyzyjny Zniekształcenie przetwarzania informacji Zapewniają optymalny czas poszukiwań satysfakcjonującego rozwiązania Założenie pomija samokontrolę Dobrowolne zniewolenie ograniczenie możliwości wyboru ograniczenie dopływu informacji Krytyka założenia o pełnej możliwości przetwarzania informacji

Racjonalność ograniczona – Herbert Simon Brak nieograniczonych możliwości przetwarzania informacji Decydenci nie są zdolni do wyborów optymalnych Ograniczenia racjonalności procesu podejmowania decyzji: Realizacja kilku celów jednocześnie Brak pełnej informacji o alternatywnych wyborach i ich cechach Decydent nie jest w stanie dokonać wszystkich potrzebnych obliczeń i porównań alternatywnych wyborów WNIOSEK: Wybór dokonywany jest poprzez zasadę satysfakcji a nie optymalizacji Przykład: Kupujemy pierwszą oglądaną wieżę, gdy ma ona wymagane przez nas funkcje i jest w przystępnej cenie

Czy ludzie postępują zgodnie z zasadą racjonalności? Metody eksperymentalne pokazują, że podmioty gospodarcze nie postępują zgodnie z teorią racjonalności Warunek spójności < > = Wiemy czego chcemy i wiemy czego chcemy bardziej a czego mniej ? Wybory stają się niezgodne, niestabilne, zależne od przypadku Przykład: klientka w sklepie

Czy ludzie postępują zgodnie z zasadą racjonalności? Warunek zachłanności > Zakłócony poprzez: Motywację altruizmu Motywacja nasycenia dobrem Proponuje podział 100$ Akceptuje zaproponowany podział lub nie Poszukiwanie różnorodności Wynik: 50$ dla każdego

Czy ludzie postępują zgodnie z zasadą racjonalności? Warunek przechodniości > Naruszenie warunku Bardziej podoba nam się kolor Bardziej podoba nam się deseń < Bardziej podoba nam się krój > Przy różnych porównaniach możemy się posługiwać różnymi kryteriami

Obrona racjonalności Sztuczność warunków laboratoryjnych Anomalie mają rozkład przypadkowy i w przypadku procesów masowych niwelują się wzajemnie W miarę upływu czasu konkurencyjne rynki eliminują anomalie

Podsumowanie Tradycyjna wizja człowieka ekonomicznego okazuje się niewystarczająca Potrzeba wzbogacenia rozważań o wymiar psychologiczny – ekonomia behawioralna Alternatywne koncepcje nie oferują tak dokładnych wniosków jak to czynią modele oparte na pełnej racjonalności Paradygmat socjologiczny

Podsumowanie Czy mamy odrzucić całą ekonomię neoklasyczną? Odpowiedź: NIE Odrzucając ją padniemy ofiarą „naiwnego falsyfikacjonizmu”

Dziękuję za uwagę!!!