Jak pomóc osobie niewidomej i słabowidzącej Polski Związek Niewidomych Jak pomóc osobie niewidomej i słabowidzącej Anna Woźniak-Szymańska Elżbieta Oleksiak Warszawa, 9.03.2015 rok

Polski Związek Niewidomych Statystyki WHO Na całym świecie jest prawie 150 milionów osób z istotną niepełnosprawnością wzroku, z których prawie 38 milionów stanowią niewidomi. Ludzka populacja na ziemi przekroczyła 7 miliardów. Osoby z niepełnosprawnością wzroku stanowią więc 2 procent całej populacji. Liczbę osób, które każdego roku stają się niewidome szacuje się na ok. 7 milionów. Ponad 70 proc. tych osób poddaje się leczeniu i zostaje im przywrócony wzrok. W związku z tym liczba osób niewidomych na całym świecie obecnie wzrasta o 2 mln rocznie. U 80 procent osób są to problemy związanych ze starzeniem się.

Polski Związek Niewidomych Statystyki Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce z 2009 roku osób z uszkodzeniem i chorobami narządu wzroku było 1.650.800. Pod koniec 2013 roku Polska liczyła prawie 38 500 000 mieszkańców. Niewidomi z uszkodzeniem i chorobami narządu wzroku stanowią więc ok. 4 procent.

Polski Związek Niewidomych Statystyki Jeśli chodzi o Polski Związek Niewidomych na koniec 2013 roku zarejestrowaliśmy 58.000 osób. Są to niewidomi ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności.

Polski Związek Niewidomych Tyflologia (z greckiego typhlos – niewidomy, logos - słowo) - nauka zajmująca się problemami utraty wzroku/ nauka o człowieku z uszkodzonym wzrokiem. Tyflologia nie jest wyodrębnioną dyscypliną naukową. Stanowi raczej zbiór wiadomości z wielu dziedzin jak psychologia, medycyna, pedagogika, socjologia, technika, które mogą być przydatne niewidomym lub osobom, mającym do czynienia z niewidomymi w procesie ich wychowania, edukacji, terapii i rehabilitacji. Tyflologia stara się tę wiedzę systematyzować i integrować tworząc jednolity system.

Definicje Osoby niewidome to takie, które urodziły się niewidome lub straciły wzrok przed ukończeniem 5 roku życia. Osoby słabowidzące to takie, które tracą wzrok w przebiegu różnych schorzeń. Osoby ociemniałe to takie, które utraciły wzrok w wyniku wypadków i schorzeń po 5 roku życia.

Skutki problemów ze wzrokiem Zależą od: Wieku, w którym nastąpiło uszkodzenie narządu wzroku. Istnieje różnica jakościowa między niewidomymi od urodzenia lub ociemniałymi we wczesnym dzieciństwie a ociemniałymi powyżej 5 roku życia. Ból utraty może być silniejszy niż cierpienie spowodowane brakiem wzroku.

Sposobu utraty wzroku (nagła utrata czy proces stopniowy). Zakresu utraty wzroku (całkowite niewidzenie, poczucie światła czy zachowane w różnym stopniu resztki wzroku). Osobowości, trybu życia, zainteresowań. Ta sama strata może być przez dwie różne osoby różnie odbierana.

Istotne czynniki brane pod uwagę przy ocenie i modyfikacji otoczenia Oświetlenie Kolor Kontrast Przestrzeń Wielkość Odległość Oznaczenia i napisy

Oświetlenie Najważniejszy czynnik przy ocenie i modyfikacji otoczenia. Rodzaje: naturalne światło słoneczne, światło żarowe, światło jarzeniowe, światło mieszane, światło halogenowe. Różne rodzaje światła stosowane są do różnych celów: żarowe do oświetlenia miejscowego (stanowisko pracy), halogenowe do oświetlenia miejscowego i ogólnego –jest ono bardziej ekonomiczne, oszczędne, jarzeniowe do oświetlenia ciągów komunikacyjnych, klatek schodowych, hal produkcyjnych. Niektóre rodzaje światła można regulować (np. żarowe), inne drgają (np. jarzeniowe).

Olśnienia i odblaski

Kolor Należy posługiwać się nim, aby zwiększyć bezpieczeństwo fizyczne, ułatwić wykonywanie czynności oraz funkcjonowanie w środowisku. Najlepiej widoczne są kolory jaskrawe (lepiej odbijają światło), dobrze nasycone. Należy stosować jednolite kolory, unikać wzorów. Ściany, podłogi powinno się pokrywać powierzchniami matowymi. Na percepcję kolorów może mieć wpływ oświetlenie – słabe światło może spowodować rozjaśnienie niektórych kolorów, a silne może niektóre kolory zintensyfikować.

Kolor może dawać sygnały związane z bezpieczeństwem: Informacja o zmianie, np. powierzchni, poziomu Ostrzeżenie o potencjalnym niebezpieczeństwie, np. na schodach, przy przeszklonych drzwiach Kodowanie informacji - stosowanie określonego koloru w celu ułatwienia lokalizacji lub identyfikacji obiektu, np. oznaczenia korytarzy na każdym poziomie mają inną kolorystykę Pomoc przy ocenie głębi, np. przy zmianie wysokości podłoża

Kolor żółty System wzrokowy człowieka nie jest jednakowo wrażliwy na wszystkie rodzaje promieni świetlnych, widzialne promienie świetlne mieszczą się w zakresie od 380nm do 780nm(długość fali determinuje kolor). (nm – nanometr) Najlepiej widzialny jest kolor żółty, ponieważ znajduje się w środku zakresu światła widzialnego (550nm). Żółta barwa pełni rolę sygnału ostrzegawczego.

Kontrast To najważniejszy element, który należy wziąć pod uwagę w połączeniu z efektami oświetlenia i spostrzegania barw. To „umiejętność wykrywania różnic między obszarami ciemnymi i jasnymi”. Zwiększenie kontrastu między tłem a obiektem jest najprostszym i najbardziej skutecznym rodzajem modyfikacji otoczenia.

Największy kontrast daje zestawienie kolorów: biały i czarny oraz żółty i czarny. Kontrast można uzyskać przez zestawienie jaśniejszych i ciemniejszych powierzchni, zestawienia dwóch lub więcej kolorów, zestawienia powierzchni o różnej wielkości. Na te same elementy powinno się stosować te same oznaczenia kontrastowe.

Przestrzeń, wielkość i odległość Dostosowując otoczenie z uwzględnieniem potencjalnych zagrożeń, bardzo istotne jest uporządkowanie przestrzeni i konsekwentne stosowanie schematu ustawienia pewnych obiektów w przestrzeni. Im większy jest obiekt, tym lepiej zazwyczaj jest widoczny dla osoby słabowidzącej.

Oznaczenia dotykowe, kontrastowe i napisy Znaki i napisy, w tym „wyjście ewakuacyjne” powinny znajdować się na poziomie oczu (tj. 1,4 – 1,7 m). Należy stosować litery o prostym kroju (bez kursywy), czcionką bezszeryfową (Arial, Tahoma) na matowym, kontrastowym tle, wysokości minimum 10 cm (przy napisach do których można podejść, np. szyldy na drzwiach). Oznaczenia dotykowe (np. napisy brajlowskie lub oznaczenia wypukłe) należy umieszczać na wysokości 1,4 – 1,7 m.

Polski Związek Niewidomych

Polski Związek Niewidomych Schody, progi i poręcze Wszystkie zmiany wysokości podłoża (progi, schody) powinno się oznakować ostrzegawczym, kontrastowym kolorem Oznaczenia schodów: wypukły, kontrastowy pas (optymalnie żółty) szerokości 60 cm w odległości 30 cm przed pierwszym i za ostatnim stopniem, na krawędzi pierwszego i ostatniego stopnia kontrastowy pas szerokości min. 8 cm na płaszczyźnie pionowej i poziomej stopnia Oznaczenia poręczy: kontrastowe poręcze na tle ściany

Polski Związek Niewidomych

Polski Związek Niewidomych

Polski Związek Niewidomych Windy Oznaczenia drzwi wind: kontrastowy pas szerokości 10-15 cm wokół drzwi (obramowanie drzwi), na wysokości oczu (1,4-1,7 m) kontrastowy pas szerokości ok. 10-15 cm Oznaczenia kontrastowe i brajlowskie przycisków windy

Polski Związek Niewidomych

Polski Związek Niewidomych Szklane powierzchnie Oznaczenia szklanych powierzchni: na wysokości oczu (1,4-1,7 m), kontrastowy pas szerokości ok. 10-15 cm, kontrastowy pas szerokości 10-15 cm wokół drzwi (obramowanie drzwi)

Polski Związek Niewidomych

Prawidłowe oznakowanie przejścia dla pieszych Polski Związek Niewidomych Prawidłowe oznakowanie przejścia dla pieszych Bezpośrednio wzdłuż krawędzi krawężnika przy przejściu dla pieszych powinien być ułożony pas wypukły szerokości 80 cm, połączony z odpowiednim pasem prowadzącym. Dotykowy, kontrastowy pas powinien: być odporny na ścieranie, dobrze wyczuwalny zarówno stopami, jak i białą laską, wyróżniać się dźwiękowo przy użyciu białej laski, być w intensywnym, jednolitym kolorze. Niezbędnym elementem prawidłowo oznaczonego przejścia jest sygnalizacja dźwiękowa.

Polski Związek Niewidomych

Prawidłowe oznakowanie peronu Polski Związek Niewidomych Prawidłowe oznakowanie peronu Przy krawędzi peronu (patrząc od strony torów) należy umieścić pas żółty o szerokości 10 cm i następujący po nim pas czarny o szerokości 10 cm wzdłuż całej krawędzi W odległości 60 cm od krawędzi peronu należy zamontować oznakowanie dotykowe – pas ostrzegawczy szerokości 50 cm ± 0,01 połączony z odpowiednim pasem prowadzącym do schodów oraz dźwigów osobowych Linia ostrzegawcza dla widzących powinna być namalowana przed pasem ostrzegawczym (patrząc od strony peronu).

Polski Związek Niewidomych

Plany plastyczne, makiety miast Polski Związek Niewidomych Plany plastyczne, makiety miast Wewnątrz budynku, przy wejściu do budynku, na peron (lub na danym piętrze) powinno się przewidzieć montaż planów plastycznych danej kondygnacji (lub wybranych fragmentów obiektu) wraz z legendą. Plany plastyczne mogą być umieszczone na postumentach (preferowane przez Polski Związek Niewidomych) lub na ścianie (dopuszczalne przez Polski Związek Niewidomych). W wielu miastach można znaleźć makiety z zaznaczonymi najważniejszymi zabytkami.

Polski Związek Niewidomych

Nawiązanie kontaktu Jeżeli chce się pomóc osobie niewidomej, swoje działanie należy rozpocząć od nawiązania kontaktu słownego, np. „czy mogę pomóc?” Nie należy chwytać osoby niewidomej, szarpać, łapać za laskę, nie popychać i nie przesuwać – każdy ma prawo do nietykalności osobistej. Chcąc poprowadzić osobę niewidomą, należy zaproponować jej swoje ramię. Wówczas stanie ona za przewodnikiem i chwyci dłonią nieco powyżej łokcia. Cztery palce wsunie pomiędzy rękę i tułów, a kciukiem obejmie ramię z zewnątrz. W ten sposób osoba niewidoma będzie mogła doskonale orientować się, jakie ruchy wykonuje przewodnik.

Prawidłowe poruszanie się z przewodnikiem Należy pamiętać, że poruszając się z osobą niewidomą przewodnik zawsze i wszędzie idzie pierwszy, a osoba niewidoma pół kroku za nim. Należy obserwować nie tylko ziemię przed sobą i osobą niewidomą, ale także przestrzeń obejmującą tułów i głowę osoby niewidomej. Chodzi o to, aby nie zahaczyć o zwisające gałęzie, znaki drogowe, tabliczki, czy wystające poza obrys ściany skrzynki, budki telefoniczne itp.

Wąskie przejścia W ciasnej przestrzeni (np. w wąskich drzwiach, na zastawionym korytarzu) powinno się zasygnalizować zaistniałą sytuację osobie niewidomej słownie oraz przez wysunięcie łokcia w tył. Wówczas osoba niewidoma schowa się za plecami przewodnika i dalszą drogę przewodnik i osoba niewidoma będą mogli pokonać „gęsiego”.

Schody Zbliżając się do schodów należy uprzedzić o tym osobę niewidomą. Pamiętając, aby poinformować, czy schody są w górę, w dół, czy mają nietypowe rozmiary itp. Wchodząc po schodach w górę przewodnik powinien zacząć nogą bliższą do osoby niewidomej Schodząc schodami w dół osoba niewidoma może położyć swoją rękę na ramieniu przewodnika.

Przechodzenie przez drzwi Przy przechodzeniu przez drzwi, osoba niewidoma powinna znaleźć się po stronie zawiasów. Należy zawczasu poinformować ją o takim manewrze i konieczności zmiany trzymanego ramienia. Przewodnik otwiera drzwi, a osoba niewidoma, zabezpieczając swoją twarz wolną ręką, złapie skrzydło, a następnie sama je zamknie.

Wskazywanie miejsca W przypadku wskazywania osobie niewidomej miejsca do siedzenia, należy położyć jej jedną dłoń na wewnętrznej stronie oparcia, a drugą na siedzisku. Jeśli krzesło stoi przy stole to jedną dłoń osoby niewidomej powinno się położyć na oparciu krzesła, a drugą na krawędzi stołu. Wskazując miejsce w rzędzie (np. w sali konferencyjnej) poruszamy się wzdłuż rzędu przodem do osób siedzących, a następnie wskazujemy miejsce przez położenie dłoni osoby niewidomej na oparciu lub siedzisku

Udzielanie wskazówek słownych Udzielając wskazówek osobie niewidomej nie krępujmy się używać słów „zobacz”, „patrz”, „spójrz”. Udzielajmy konkretnych wskazówek, unikajmy określeń „tam”, „tu”. Zamiast informacji „Trzeba pójść tam, gdzie stoi biały dom”, należy powiedzieć „Trzeba pójść 50 metrów prosto, po czym skręcić w prawo”. Komentujmy trasę, ostrzegajmy o przeszkodach - schodach, progach, drzwiach, obniżonym stropie itd.

Podsumowanie – pomoc w sytuacji zagrożenia Nie krępuj się używać słów „zobacz”, „patrz”, „spójrz” w stosunku do osób niewidomych. Staraj się być blisko, trzymaj lekko za dłoń lub podaj ramię. Pozwól osobie niewidomej wybrać sposób prowadzenia. Komentuj trasę, ostrzegaj o schodach, progach, drzwiach, obniżonym stropie. Jeśli osoba niewidoma powinna usiąść, połóż jej dłoń na siedzenie. Prowadząc większą liczbę osób niewidomych poproś aby trzymały się za ręce.

Dziękujemy za uwagę