Oblicza władzy totalitarnej ukazane w literaturze polskiej i obcej Lekcja otwarta w ZPSM nr 4, 3 marca 2015 r.

Głównym celem zajęć było uświadomienie uczniom roli literatury w piętnowaniu władzy totalitarnej oraz kształcenie umiejętności rozpoznawania technik totalitarnych, które stosowane są przez władzę w różnych dziedzinach życia społecznego.

Sylwetka dyktatora ukazana w wierszu Czesława Miłosza ”Który skrzywdziłeś”. Który skrzywdziłeś człowieka prostego, Śmiechem nad krzywdą jego wybuchając, Gromadę błaznów koło siebie mając Na pomieszanie dobrego i złego, Choćby przed tobą wszyscy się skłonili, Cnotę i mądrość tobie przypisując, Złote medale na twoją cześć kując, Radzi, że jeszcze dzień jeden przeżyli, Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta. Możesz go zabić - narodzi się nowy. Spisane będą czyny i rozmowy. Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta.

Katalog cech dyktatora, zaproponowany przez uczniów: bezwzględny, pozbawiony uczuć wyższych, gardzi innymi i krzywdzi ich, otacza się pochlebcami, którzy przyklaskują jego haniebnym działaniom, nieustannie tworzy atmosferę zagrożenia, zastraszanie poddanych to jego podstawowa metoda działania.

Ingerencja cenzury w dzieło literackie jako przykład klasycznej techniki władzy totalitarnej w oparciu o lekturę „Mistrza i Małgorzaty” Michaiła Bułhakowa. Najnowsze wydania powieści zawierają również te partie tekstu, które wcześniej usunęła radziecka cenzura, np. dotyczące religii, wolności słowa, wszechobecnej inwigilacji mającej na celu zastraszenie jednostki czy doprowadzonej do absurdu biurokratyzacji życia.

Niehumanitarne metody stosowane wobec pacjentów amerykańskiego szpitala psychiatrycznego ukazane w powieści Kena Keseya „Lot nad kukułczym gniazdem”. Psychoterapia grupowa prowadzona przez despotyczną siostrę Ratched nie służy leczeniu pacjentów, lecz manipulowaniu nimi i łamaniu ich charakterów poprzez publiczne ujawnianie najitymniejszych szczegółów z ich życia. Niepokorni, którzy próbują zachować autonomię i ocalić swoją tożsamość, poddawani są elektrowstrząsom, a nawet lobotomii (przecięciu nerwów mózgowych), która czyni człowieka niezdolnym do normalnego życia.

Rola twórcy Spisuje „czyny i rozmowy”. Daje świadectwo prawdzie. Objaśnia mechanizmy działań totalitarnych. Odkrywa przed czytelnikiem fakt, że wszelka władza stoi przed pokusą totalitaryzmu. Pokazuje, że techniki totalitarne mogą być stosowane w każdej dziedzinie życia społecznego. Protestuje przeciw zniewoleniu „człowieka prostego”. Pomysł i realizacja warsztatów polonistycznych Dorota Kasperowicz, nauczycielka języka polskiego w klasach I a i b liceum.