Zajęcia 1 Wstęp do filozofii nauki Metodologia ekonomii Zajęcia 1 Wstęp do filozofii nauki Na podstawie: M. Blaug, Metodologia ekonomii, PWN 1995; rozdz.1 i 2.

Kilka pytań W jaki sposób możemy uzyskać pewną wiedzę o świecie? W jaki sposób odkrywane są prawa, teorie? Co jest a co nie jest nauką? Czy można opisać historię nauki „tak jak ona działa” bez przesądzania co jest „dobrą” a co „złą” nauką? W jaki sposób następuje postęp nauki? Czy istnieje jedna metoda naukowa możliwa do zastosowania we wszystkich naukach?

Kilka pytań Jak wiele tłumaczy nam teoria ekonomii? Dlaczego teorie ekonomiczne bywały przyjmowane albo odrzucane? Jakie praktyczne zastosowanie ma wiedza ekonomiczna? Czy w teorii ekonomii dokonał się postęp?

Podstawowe pojęcia Metodologia ekonomii – filozofia nauki zastosowana w ekonomii. Badanie idei, teorii oraz podstawowych zasad myślenia w ekonomii. Metody badawcze – techniczne procedury postępowania stosowane w celu zweryfikowania danych mających potwierdzić wysunięte hipotezy.

Teorie a fakty empiryczne Przykłady odrzuconych teorii i hipotez: Krzywa Philipsa; Twierdzenie o stałej szybkości obiegu pieniądza; Twierdzenie, iż racjonalne oczekiwania uniemożliwiają wpływ polityki pieniężnej i fiskalnej na zmianę realnej wielkości produkcji; Prawo stałości względnych udziałów kapitału i pracy w dochodzie narodowym; Keynesowska funkcja konsumpcji.

Ewolucja metod wyjaśniania Indukcyjna koncepcja nauki (XIX w.); Standardowy pogląd na teorie – pozytywizm logiczny (pocz. XX w.) Hipotetyczno-dedukcyjny model wyjaśniania naukowego; Obalenie poglądu standardowego w latach 60-tych - podejście Poppera, Polanyi’ego, Kuhna, Lakatosa, Feyerabenda.

Współczesne podejścia metodologiczne Według Marka Blauga (1995): Karl Popper - metodologia agresywna Charakter normatywny: jak powinna wyglądać właściwa praktyka naukowa Thomas Kuhn - metodologia defensywna Uzasadnianie rzeczywistej praktyki naukowej Imre Lakatos – kompromis Paul Feyerabend – łagodzenie agresywnych cech poppeperyzmu

Indukcyjna koncepcja nauki Indukcjonizm – pogląd w metodologii, według którego właściwą metodą uznawania twierdzeń jest indukcja czyli uogólnianie spostrzeżeń odnoszących się do poszczególnych faktów jednostkowych. Obserwacja faktów  wnioskowanie indukcyjne  Prawa uniwersalne odnoszące się do faktów  wnioskowanie indukcyjne  Teorie  Porównanie konsekwencji empirycznych z faktami  Potwierdzenie prawdziwości praw i teorii

Poglądy indukcjonistyczne na naukę Prawa i teorie Indukcja Dedukcja Przewidywania i wyjaśnienia Fakty uzyskane dzięki obserwacji Źródło:A..Chalmers Czym jest to co zwiemy nauką 1997.

Problem indukcji David Hume: – asymetria pomiędzy indukcją a dedukcją, nie można wyciągać logicznych wniosków na temat przyszłych zdarzeń opierając się jedynie na doświadczeniach z przeszłości. Nie można nigdy dowieść, że coś jest materialnie prawdziwe; można natomiast wykazać, że pewne twierdzenia są materialnie fałszywe (Blaug -pierwsze przykazanie metodologii nauki).

Model hipotetyczno-dedukcyjny Wszystkie wyjaśnienia naukowe mają wspólną strukturę logiczną. Zawierają: explanans: prawo uniwersalne i warunki początkowe (graniczne); explanandum – twierdzenie odnoszące się do pewnego zdarzenia. Model używa tylko reguł logiki dedukcji. Prawa uniwersalne są hipotezami (a nie wynikiem indukcji).

Model hipotetyczno-dedukcyjny Teza o symetrii – istnieje doskonała symetria logiczna pomiędzy naturą wyjaśnienia i naturą prognozy. Wyjaśnienie jest późniejsze w stosunku do zjawisk a prognoza wcześniejsza. Krytyka: model hipotetyczno-dedukcyjny wyklucza wielką część tego co można uważać za naukę.

Zasada weryfikowalności znaczenia Twierdzenia analityczne to takie, które są prawdziwe (lub fałszywe) na mocy definicji własnych terminów. Twierdzenia syntetyczne to takie, które są prawdziwe (lub fałszywe) na mocy praktycznego doświadczenia. Zasada weryfikowalności znaczenia: twierdzenia syntetyczne są sensowne wtedy gdy można je poddać weryfikacji empirycznej.

Podejście Poppera Rozróżnienie pomiędzy nauką i nie-nauką – kryterium demarkacji: nauka jest systemem syntetycznych twierdzeń o realnym świecie, które mogą zostać sfalsyfikowane przez obserwacje empiryczne. Wyjaśnienia naukowe mogą być ocenione jedynie w kategoriach predykcji. Teoria jest potwierdzona nie wtedy, kiedy zgadza się z wieloma faktami, lecz wtedy gdy nie jesteśmy w zdolni znaleźć jakiegokolwiek faktu, który by jej zaprzeczał.

Podejście Poppera Teza Duhema – Quine’a: Żadna pojedyncza hipoteza naukowa nie może zostać sfalsyfikowana w niezbity sposób, ponieważ testowi poddawany jest zawsze cały explanans, konkretna hipoteza z w powiązaniu z twierdzeniami pomocniczymi. Popper: tym co dzieli naukę od nie-nauki jest falsyfikowalność oraz metodologiczne reguły, które zakazują dokonywania zabiegów ochronnych.

Podejście Poppera Stopnie potwierdzenia teorii to zwięzły raport oceniający (dla pewnego momentu t) stan krytycznej dyskusji o teorii, uwzględniający: sposób w jaki teoria ta rozwiązuje swe problemy; stopień podatności na sprawdzenie; surowość testów jakim została poddana i sposób w jaki sobie z nimi poradziła. Potwierdzenie (lub stopień potwierdzenia) jest zatem oceniającym sprawozdaniem o wcześniejszych dokonaniach teorii. (Popper 1972)

Paradygmaty Kuhna Paradygmat – typowe przykłady osiągnięć naukowych, które służą uczonym-praktykom jako modele. Thomas Kuhn - paradygmat lub matryca dyscyplinarna – „cała konstelacja przekonań, wartości, technik, itd. podzielanych przez członków danej wspólnoty”.

Podejście Thomasa Kuhna Nacisk na pozytywny opis historii nauki; Skłonność do chronienia teorii i zabezpieczania ich przed krytyką; Nauka normalna - rozwiązywanie problemów w ortodoksyjnych ramach teoretycznych - jest regułą zachowań naukowców; Nauka rewolucyjna – zwycięstwo jednych ram nad drugimi w wyniku powtarzających się zaprzeczeń – jest wyjątkiem w historii nauki.

Podejście Thomasa Kuhna Złagodzenie pierwotnego podejścia: Zmiany paradygmatów w trakcie rewolucji naukowych nie pociągają za sobą przerwania ciągłości w debacie naukowej; Paradygmaty nie zmieniają się gwałtownie; Ich powstawanie jest rezultatem zwycięstwa w długim procesie intelektualnego współzawodnictwa.

Podejście Imre Lakatosa Rozwinięcie i rozszerzenie filozofii nauki Poppera traktując ją jako narzędzie badań historycznych; Krytyka złej nauki przy pomocy dobrej metodologii raczej niż ograniczenie spekulacji metodologicznych przez odwoływanie się do praktyki naukowej; Konieczność skonfrontowania historii nauki z metodologią falsyfikacjonizmu.

Naukowe programy badawcze Lakatosa Naukowe programy badawcze (NPB) – grupy mniej lub bardziej powiązanych ze sobą teorii. NPB zawiera: twardy rdzeń – metafizyczne wierzenia, lista nakazów i zakazów pas ochronny – hipotezy pomocnicze Postępowy NPB – produkuje nowe predykcje i systematycznie wyjaśnia nowe dane obserwacyjne.

Naukowe programy badawcze Lakatosa Kryterium podziału pomiędzy nauką i nie-nauką Lakatosa jest historyczne i obejmuje ewolucję idei w czasie. Konkretny NPB jest lepszy od innego, jeśli wyjaśnia wszystkie zdarzenia przewidziane przez konkurencyjny NPB, a ponadto dostarcza dodatkowych predykcji, z których niektóre są empirycznie potwierdzone. Idea ciągłego i kumulatywnego postępu naukowego.

Kuhn versus Lakatos Dla Kuhna, historia nauk to szereg ulepszeń paradygmatu znaczonych co pewien czas rewolucją naukową. Dla Lakatosa, historia nauk jest szeregiem postępowych naukowych programów badawczych stale zastępowanych nowymi NPB z teoriami o rosnącej zawartości empirycznej.

Nowy pogląd na teorie naukowe Podkreślanie publicznego i kolektywnego charakteru wiedzy naukowej; Odrzucenie możliwości oddzielenia dokonywanych ex post ocen ważności od studiów genezy teorii; Idea, że wszystkie obserwacje empiryczne są nieuchronnie obciążone teorią.

Anarchizm Feyerabenda Nie ma podstaw racjonalnego wyboru pomiędzy konkurencyjnymi teoriami naukowymi; Nie istnieją kanony metodologii naukowej; „Jedyna zasada, która nie hamuje postępu brzmi: wszystko jest dozwolone” (Feyerabend 1975); Nie istnieje kryterium demarkacji pozwalające na rozróżnienie nauki od nie-nauki; Wartością wyższego rzędu jest wolność, a nie nauka.

Co jest a co nie jest nauką Nauka różni się od nie-nauki: zastosowaniem metody indukcji Indukcyjna koncepcja nauki (ale problem indukcji) dzięki sfalsyfikowaniu przez obserwacje empiryczne Podejście Poppera Nie istnieje kryterium demarkacji pozwalające na rozróżnienie nauki od nie-nauki Podejście m.in. Feyerabenda

Monizm metodologiczny Doktryna jedności nauk ogłoszona przez Poppera Wszystkie nauki teoretyczne lub formułujące generalizacje powinny stosować tę samą metodę

Indywidualizm metodologiczny Sposób analizy, który wychodzi zawsze od zachowań jednostek. Jedynie wyjaśnienia zjawisk społecznych, politycznych i ekonomicznych, które sformułowane zostały w kategoriach wierzeń, postaw i decyzji jednostek można uznać za poprawne.

Holizm metodologiczny Społeczne całości mają cele lub funkcje nieredukowalne do wierzeń, postaw i działań je tworzących. Twierdzenia dotyczące złożonych zjawisk społecznych nie dają się wywnioskować z prawidłowości ich składników.

Ważne pojęcia Indukcjonizm Problem indukcji Indukcja niepełna Dedukcja Model hipotetyczno-dedukcyjny Explanans i explanandum Teza o symetrii Twierdzenia analityczne i syntetyczne Zasada weryfikowalności znaczenia Falsyfikacjonizm Kryterium demarkacji Poppera Teza Duhema-Quine’a Zabiegi ochronne Stopnie potwierdzenia teorii