Teorie jako struktury Lakatos – Programy badawcze Kuhn – Paradygmaty Feyeranend – Anarchistyczna teoria wiedzy

Teorie jako struktury Teorie należy pojmować jako zorganizowane struktury, gdyż: Badania historyczne wskazują, iż teorie posiadają takie cechy Tylko dzięki spójnie ustrukturyzowanym teoriom pojęcia naukowe nabywają ścisłego znaczenia Występuje potrzeba rozwoju nauki, nauka postępuje sprawniej, jeżeli teorie zawierają wskazówki, w jaki sposób można je dalej rozwijać i doskonalić. Powinny one być strukturami otwartymi, które oferują program badawczy.

Programy badawcze - Lakatos Program badawczy to struktura kierująca przyszłymi badaniami naukowymi, w sposób pozytywny i negatywny. Pas ochronny Zbiór założeń Negatywna heurystyka Twardy rdzeń Pozytywna heurystyka

Negatywna heurystyka + pas ochronny Negatywna heurystyka/ twardy rdzeń Ogólne hipotezy teoretyczne, które tworzą bazę dla rozwoju programu Jest definiującą cechą programu nie moze podlegać odrzuceniu czy modyfikacjom. Jest niefalsyfikowalny. Przed falsyfikacją chroni go pas ochronny hipotez pomocniczych, warunków początkowych, itp. To wymóg, aby podczas rozwijania programu, twardy rzdzeń pozostawał nietknięty i nie zmieniony. Uczony, który poddaje zmianom rdzeń twardy wychodzi poza program badawczy. Każdą niezgodność pomiędzy rozwiniętym programem badawczym i danymi obserwacyjnymi należy przypisywać nie założeniom składającym się na twardy rdzeń, lecz jakiejś innej części struktury teoretycznej programu. Zbiór założeń/Pas ochronny: Hipotezy pomocnicze uzupełniające twardy rdzeń Założenia przyjmowane w opisach warunków początkowych i zdaniach obserwacyjnych.

Pozytywna heurystyka Częściowo sformułowane sugestie i ogólne wskazówki, w jaki sposób można zmieniać i rozwijać program badawczy Przemiany rozwojowe programu pociągają za sobą uzupełnienie twardego rdzenia dodatkowymi założeniami, które wyjaśniają zjawiska już znane i przewidują zjawiska nowe. Wskazuje uczonemu to co powinien robić niż to, czego nie powinien Jest mniej precyzyjna i trudniej ją zdefiniować Rozwój programu badawczego polega nie tylko na dodawaniu odpowiednich hipotez pomocniczych, lecz również na rozwoju adekwatnych technik matematycznych i eksperymentalnych.

Praca w ramach programu badawczego Nienaruszalny twardy rdzeń Rozszerzanie i modyfikacje pasa ochronnego Formułowanie różnych hipotez Testowanie hipotez Nowe odkrycia Nie wolno: Stawiać hipotezy ad hoc, Wykluczone są posunięcia, które kwestionują twardy rdzeń.

Rozwój nauki - według Kuhn`a Nowy kryzys Nowa nauka normalna Rewolucja Paradygmat Kryzys Nauka normalna Pre-nauka Anomalie

Paradygmat Nauka dojrzała jest rządzona jednym paradygmatem. Jasno sformułowane prawa i założenia teoretyczne [tj twardy rdzeń] Bardzo ogólne, zalecenia metodologiczne, metafizyczne zasady kierujące pracą w ramach paradygmatu Typowe sposoby stosowania podstawowych praw w różnorodnych sytuacjach teoretycznych Instrumentarium naukowe oraz techniczne sposoby odnoszenia praw paradygmatu do rzeczywistego świata Standardy właściwej pracy w ramach nauki Koordynacja i kierowanie rozwiązywaniem łamigłówek Według Kuhna istnienie paradygmatu, wspierającego tradycję danej nauki normalnej, jest cechą odróżniającą naukę od nie nauki. Nauka dojrzała jest rządzona jednym paradygmatem.

Rozwój nauki - według Kuhn`a Pre - nauka to całkowita niezgoda i stała debata nad sprawami fundamentalnymi. Jest niemal tyle samo teorii, ilu jest naukowców w danej dyscyplinie. Nauka normalna - rozwiązywanie łamigłówek zgodnie z regułami paradygmatu. Zawsze są anomalie, gdy się nasilają dochodzi do kryzysu. Paradaygmat ulega osłabieniu i podważeniu do tego stopnia, że jego obrońcy tracą doń zaufanie, nadchodzi czas rewolucji – radykalna zmiana „wyznania”. Nowy paradygmat będzie zupełnie różny i sprzeczny ze starym.

Rozwój nauki według Kuhna Paradygmat kieruje sposobem patrzenia na świat uczonego. Nie istnieje czysto logiczny dowód wskazujący wyższość jednego paradygmatu nad innym, który zmusiłby racjonalnego uczonego do ich zmiany. KONKURENCYJNE PARADYGAMTY SĄ NIEWSPÓŁMIERNE!!!! Różni uczeni mogą interpretować i stosować ten sam paradygmat na nieco odmienne sposoby. W ten sposób ilość wyprodukowanych strategii będzie się powiększać.

Against Method - Feyerabend Nauka może i powinna rozwijać się według trwałych i powszechnych reguł, jest nierealistyczne i zgubne. Wobec złożoności dowolnej realnej sytuacji w nauce i nieprzewidywalności przyszłych rezultatów naukowych, nie jest możliwe, że zjawi się metodologia, dzięki której racjonalny uczony bezie mógł przyjąć na przykład teorię A, odrzucić teorię B. Wszystkie metodologie mają swe ograniczenia i jedyną regułą, która wychodzi obronną ręką to „Wszystko wolno” Nie jest rzeczą dobrą ograniczać wybory i decyzje uczonych za pomocą reguł metodologicznych Jeżeli ktoś chce przyczynić się do rozwoju fizyki, nie musi znać współczesnych metodologii nauki, ale powinien znać się na fizyce Nierealistyczne, bo przyjmuje zbyt uproszczony pogląd na ludzkie zdolności Zgubne: bo próby narzucenia reguł powodują, że nasze zawodowe kwalifikacje rosną kosztem naszego człowieczeństwa.

Niewspółmierność Dwie teorie są niewspółmierne, gdy nie można sformułować podstawowych pojęć jednej teorii w terminach drugiej. Np. mechanika klasyczna i teoria względności: w mechanice przedmioty fizyczne posiadają kształt, masę i objętość. W teorii względności takie własności jak kształt, masa i objętość nie istnieją, lecz stają się stosunkami pomiędzy przedmiotami a układem odniesienia. Nie można porównywać teorii poprzez porównania ich konsekwencji logicznych. Wybór kryteriów, a w rezultacie wybór pomiędzy niewspółmiernymi teoriami, jest ostatecznie subiektywny. Niewspółmierność ujawnia konieczny subiektywny aspekt nauki.

Against Method Postawa humanitarna - rozszerzanie wolności jednostki poprzez usuwanie metodologicznych ograniczeń; wolność jednostki w wyborze pomiędzy nauką i innymi formami wiedzy. Instytucjonalizacja nauki w naszym społeczeństwie jest sprzeczna z postawą humanistyczną. Panuje rozdział kościoła od państwa, ale nie ma rozdziału nauki od państwa. Dojrzały obywatel wolnego społeczeństwa najpierw nauczył się wyrabiać sobie własne zdanie, a potem wybierać to, co mu odpowiada. Państwo jest ideologicznie neutralne. Jego funkcja polegać ma na kierowaniu ścieraniem się ideologii w taki sposób, aby każda jednostka mogła zachować wolność swego wyboru i nie musiała przyjmować żadnej ideologii wbrew swej woli.

„Wszystko wolno w praktyce oznacza, że nic się nie zmienia” Against Method Mimo „wolności od reguł metodologii”, uczony nadal podlega ograniczeniom, tj: możliwości instrumentów badawczych, ilość pieniędzy, inteligencja asystentów, postawa kolegów, współpracowników niezliczone fizyczne, fizjologiczne, socjologiczne i historyczne determinacje. Czy każdy winien postępować zgodnie z własnymi skłonnościami i robić swoje? „Wszystko wolno w praktyce oznacza, że nic się nie zmienia”