ROZKWIT I UPADEK REPUBLIKI RZYMSKIEJ

Zmiana ustroju W pierwszym stadium istnienia był królestwem, ale ok. 509 r .p.n.e. z miasta wygnany został ostatni król a ustrój zmieniono na republikę. Republika ( łac. res publica) – rzecz powszechna, publiczna;- forma ustroju państwowego, w której najwyższe organy władzy są powoływane przez obywateli w wyborach na określony czas (kadencję)

Urzędnicy republikańskiego Rzymu Najwyższy urząd – senat i zgromadzenie obywateli – decydowano o stanie wojny, pokoju, wybierano urzędników i uchwalano prawa; Był tu zatem obecny system reprezentacji ludu, ale zgromadzenie nie podejmowało debat, a prawo inicjatywy ustawodawczej należało do urzędników. Obrady trwały jeden dzień i odbywały się na forum – głównym placu miasta.

Urzędnicy: Wybierani na 1 rok Urząd sprawowali bezpłatnie; Rzadko podlegali wyrokom sądowym; Sprawowali urzędy kolegialnie; Najważniejsi urzędnicy: Pretorowie – sądownictwo Cenzorzy – stali na straży moralności w Rzymie; sporządzali listy senatorów; ich decyzje były nieodwołalne Edylowie – stali na straży ładu i porządku w mieście; Kwestorzy – zajmowali się finansami miasta; Trybuni ludowi – reprezentowali interesy plebsu; Najwyższa władza w Rzymie należała do konsulów. Zajmowali się zarządem miasta, dowodzili armią i nadzorowali sądownictwo. W razie zagrożenia miasta urząd konsula był zawieszany, a władzę obejmował powoływany na 6 miesięcy DYKTATOR.

USTRÓJ SPOŁECZNO – POLITYCZNY REPUBLIKI RZYMSKIEJ doradza urzędnikom SENAT 2 konsulowie, inni urzędnicy referują projekt ustawy Stawiają projekt ustawy na zgromadzeniu opracowuje, zatwierdza projekt ustawy wykonują prawo USTAWA ( łac. Lex) zwołują zgromadzenie uchwala lub odrzuca ustawę wybiera urzędników ZGROMADZENIE ( obywatele rzymscy – dorośli mężczyźni

NAJWAŻNIEJSZE GRUPY LUDNOŚCI W REPUBLIKAŃSKIM RZYMIE Grupa ludności pochodzenie uprawnienia patrycjusze Prawdopodobnie potomkowie arystokracji rodowe W początkach republiki (V w. p.n.e.) jedyna grupa o pełni praw politycznych nobilowie Grupa uformowana w III w. p.n.e. z patrycjuszy i wyższych warstw plebejuszy Warstwa senatorska decydująca o polityce Rzymu Ekwici Pierwotnie najbogatsi obywatele miasta, zobowiązani do służby konnej początkowo nie ubiegali się o urzędy państwowe ( senatorowie nie mogli zgodnie z prawem zajmować się handlem) wchodzili w skład najwyższej komicji centurialnej rywalizowali z nobilami , zmierzali do osłabienia władzy senatu od czasów Augusta obsadzali większość najważniejszych urzędów Plebejsze Rzemieślnicy, kupcy, ludność uboga W początkach V w. p.n.e. bez prawa do urzędów( przeciwstawiani patrycjuszom) proletariusze Najniższa warstwa plebsu, m.in. wieśniacy przenoszący się do miasta Nieproduktywni, w znacznej mierze utrzymywani przez państwo, w zasadzie wolni od obowiązku służby wojskowej wyzwoleńcy Niewolnicy obdarowani wolnością przez pana lub wykupieni z niewoli Obywatele z ograniczonymi prawami ( m.in. brak biernego prawa wyborczego) niewolnicy Jeńcy wojenni, potomkowie niewolników Początkowo bez żadnych praw, w czasach cesarstwa m.in. prawo do części zarobków

Prowincje Rzymskie W miarę kolejnych podbojów terytorium Rzymu powiększało się. W niektórych zakątkach (zwłaszcza o znaczeniu strategicznym) podbitych terenów zakładano osady rolnicze, tzw. kolonie i municypia, które miały charakter militarny. Wszystkie podbite tereny od III w p.n.e. zaczęto nazywać prowincjami. Były one traktowane jako integralna część państwa oraz jako niewyczerpane źródło dochodów. Na czele każdej prowincji stał namiestnik i kwestor, który zajmował się ściąganiem podatków. Obowiązkiem każdej prowincji było dostarczanie zbóż oraz ochotników do wojska. Nie wszystkim mieszkańcom podobała się ta polityka Rzymu, dlatego od czasu do czasu w prowincjach wybuchały bunty antyrzymskie.

KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ – zjawiska gospodarcze pauperyzacja dużej części ludności chłopskiej - brak wystarczającej siły roboczej w gospodarstwach chłopskich lub pozostawianie gospodarstw bez opieki(na skutek powołania obywateli do służby wojskowej) - napływ taniego zboża do Italii z podbitych przez Rzym terenów zamorskich wyzbywanie się gospodarstw przez zrujnowanych chłopów przejmowanie gospodarstw chłopskich i ziemi publicznej przez zamożnych właścicieli ziemskich i umacnianie się ich pozycji ekonomicznej powstawanie latyfundiów uprawianych przez tanią siłę niewolniczą

KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ – zjawiska społeczne zmniejszanie się liczebności warstwy chłopów – obywateli wzrost liczebności plebsu miejskiego (w tym jego najuboższej warstwy – proletariuszy) wzrost znaczenia wielkich posiadaczy ziemskich (latyfundystów) masowy napływ niewolników do Italii (na skutek zwycięskich wojen)

KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ – zjawiska polityczne liczne zwycięskie kampanie wojenne prowadzone przez Rzym problemy z rekrutacją armii na skutek ruiny ludności chłopskiej (powiększanie się warstwy proletariuszy) ważna rola plebsu miejskiego (sprzedawanie głosów na zgromadzeniach, groźba wybuchu niezadowolenia niższych warstw społecznych)

KRYZYS REPUBLIKI RZYMSKIEJ I PRÓBY REFORM 133-100 r. p.n.e. walka braci Grakchów (Tyberiusza – 133; Gajusza – 123-121) o reformę agrarną; walka optymatów (zwolennicy silnej władzy senatu) z popularami (przeciwnicy senatu) - 494 r. p.n.e. – utworzenie zgromadzenia plebejskiego, powołanie trybunów ludowych - 367 r. p.n.e. – prawo do piastowania urzędu konsula - 287 r. p.n.e. – uchwały zgromadzenia plebejskiego obowiązującymi w całym państwie bez konieczności zatwierdzania przez senat reforma wojskowa Mariusza 107 r. p.n.e. (powstanie armii zawodowej – 16 letnia służba za żołd i ziemię po jej zakończeniu) Tyberiusz i Gajusz Grakchus Gaius Marius

Juliusz Cezar Potrzebę zmiany dostrzegali również późniejsi politycy rzymscy, m.in. Juliusz Cezar i Gnejusz Pompejusz. Początkowo wraz z Krassusem zawiązali trójstronny sojusz zwany I triumwiratem. Wkrótce jednak Cezar i Pompejusz rozpoczęli walkę o jedyną władzę w Rzymie.

PODBÓJ GALII PRZEZ CEZARA Cezar podbija: - Galię 58-51 r. p.n.e. - lądowanie w Brytanii – 55-54 r. p.n.e. - stłumienie powstania Wercygentoryksa 52-51 r. p.n.e.

Lionel Noël ROYER , kapitulacja Wercyngetoryksa

WOJNA DOMOWA alea iacta est – "kości zostały rzucone". Wojna domowa między Cezarem a Pompejuszem wybuchła w 49 r. p.n.e. Wówczas Cezar przekroczył z wojskiem rzekę Rubikon – umowną granicę Rzymu; Ogromne znaczenie w wojnie miała bitwa pod Farsalos, z której ostatecznie zwycięsko wyszedł Juliusz Cezar (46 r. p.n.e.) W 45 r p.n.e. Cezar rozpoczął reformowanie Rzymu i ogłosił się dożywotnim dyktatorem;

Idy marcowe 44 r p.n.e. Reformy Cezara w Rzymie budziły niechęć senatu, który poczuł się całkowicie odepchnięty od władzy. W kręgu senatorów uknuto więc spisek przeciwko Cezarowi. W dniu id marcowych (15 marca) 44 r. p.n.e. spisek zrealizowano. Cezar został wezwany do gmachu senatu i tam zasztyletowany przez Brutusa i Kasjusza Longinusa.

Śmierć Cezara, Jean-Léon Gérôme 15 marca 44 roku p. n. e Śmierć Cezara, Jean-Léon Gérôme 15 marca 44 roku p.n.e. przybrany ojciec Oktawiana, Juliusz Cezar został zamorodwany przez spiskowców pod przywództwem Marka Juniusza Brutusa i Gajusza Kasjusza Longinusa.

Oktawian August Do walki o schedę po Cezarze stanęło dwóch jego najbliższych współpracowników – Marek Antoniusz i Oktawian August – usynowiony siostrzeniec Cezara. Ostatecznie zwycięsko ze starcia wyszedł Oktawian August, który pokonał rywala w bitwie pod Akcjum w 31 r p.n.e. Został on władcą imperium. Jego rządy rozpoczynają nowy etap dziejów Rzymu – okres cesarstwa.

PRZEJĘCIE WŁADZY PRZEZ OKTAWIANA AUGUSTA 31 r. p.n.e. Bitwa pod Akcjum, Lorenzo A. Castro

Porównanie