Klasyfikacja skazanych Proces indywidualizacji penitencjarnej

Pojęcia podstawowe Klasyfikacja skazanych – to proces podziału skazanych według określonych kryteriów na grupy przez skierowanie ich do właściwego rodzaju i typu zakładu karnego, systemu odbywania kary pozbawienia wolności oraz poprzez odpowiednie ich rozmieszczenie wewnątrz zakładu.

rozwój klasyfikacji systemy wspólnego odbywania kary; zakłady amsterdamskie (XVI w), przytułek św. Michała w Rzymie; system celkowy; system progresywny; system reformatoriów amerykańskich; współczesne systemy wolnej progresji

rozwój klasyfikacji Termin klasyfikacja zdefiniowano w ramach IX Międzynarodowego Kongresu Penitencjarnego w 1925 r. w Londynie. klasyfikacja ma na celu zapobieżenie demoralizacji jednych więźniów przez drugich i jest jednym z podstawowych wymagań postępowania penitencjarnego; więźniowie będą dzieleni według płci i wieku, przy uwzględnieniu poziomu umysłowego, zasadnicza klasyfikacja zaś dokonywana będzie po przeanalizowaniu indywidualnych cech charakteru każdego skazanego i perspektywy jego poprawy; skazani na krótkie kary poddani będą innemu postępowaniu niż skazani na kary długoterminowe; więźniowie przydzieleni do poszczególnych grup beda umieszczani w różnych zakładach

klasyfikacja skazanych europejska koncepcja klasyfikacji skazanych Sam podział skazanych wyczerpuje treść pojęcia klasyfikacji. Jednocześnie proces ten nie wyczerpuje pojęcia indywidualizacji, stanowi tylko jeden z niezbędnych warunków nowoczesnego wykonania kary amerykańska koncepcja klasyfikacji skazanych W amerykańskiej doktrynie i praktyce penitencjarnej klasyfikacja identyfikowana jest z procesem indywidualizacji (classification treatment). W takim ujęciu klasyfikacja to indywidualnie dobrany program postępowania ze skazanym. powoduje to zmniejszenie znaczenia procesu tworzenia grup wychowawczych skazanych. W konsekwencji mamy do czynienia z ogromnym zróżnicowaniem kategorii skazanych w ramach jednej jednostki penitencjarnej

wokół pojęcia klasyfikacji klasyfikacja prawna (zewnętrzna) podział skazanych na właściwe grupy i podgrupy klasyfikacyjne i skierowanie ich do właściwego zakładu. Zadaniem klasyfikacji jest zróżnicowanie w trakcie odbywania kary jej dolegliwości wobec konkretnych grup skazanych Klasyfikacja wstępna klasyfikacja pedagogiczna (wewnętrzna) rozmieszczenie wewnątrz jednostki penitencjarnej, tu celem podstawowym jest stworzenie właściwej organizacji procesu oddziaływania penitencjarnego i indywidualizacja środków i metod tego oddziaływania Reklasyfikacja

wokół pojęcia klasyfikacji seriacja – czyli oddzielenie; segregacja dyferencjacja – podział zakładów karnych i form oddziaływania penitencjarnego

kryteria klasyfikacji zróżnicowanie kryteriów, rozwój kryteriów zależy od stanu organizacyjnego więziennictwa, od jakości i liczby zakładów karnych, ich zaplecza produkcyjnego i szkoleniowego, od możliwości modernizacji i rozbudowy tych zakładów, od ilości i poziomu ośrodków diagnostycznych, a także od poziomu ogólnego i zawodowego realizatorów procesu penitencjarnego, podział na kryteria formalne (przedmiotowe) – łatwo rozpoznawalne, obiektywne i materialne (podmiotowe) – okoliczności o charakterze ocennym (diagnostyczno-prognostyczne)

kryteria klasyfikacji art. 82 § 2 kkw płeć, wiek, uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności, umyślność lub nieumyślność czynu, czas pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności, stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopień uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych, stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego, rodzaj popełnionego przestępstwa

Art.82 §1 kkw cele klasyfikacji selekcja negatywna (negatywna funkcja klasyfikacji) – zapobieganie szkodliwym wpływom; selekcja pozytywna (pozytywna funkcja klasyfikacji) – stwarzanie warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu; oprócz tych dwóch podstawowych wymienić należy także: zapewnienie skazanym bezpieczeństwa osobistego; wybór właściwego systemu, typu i rodzaju zk; prawidłowe rozmieszczenie skazanych wewnątrz zk; decyzja o uznaniu za niebezpiecznego, racjonalizowana poprzez pryzmat ochrony społeczeństwa i bezpieczeństwa zakładu ?????

podstawy klasyfikacji zgodnie z art. 82§3 kkw podstawą klasyfikacji są w szczególności badania obopoznawcze poza nimi należy uwzględniać: treść podlegającego wykonaniu orzeczenia; uzasadnienie orzeczenia; przekazane przez sąd w trybie art. 11 kkw informacje dotyczące skazanego; wyciąg z poprzednich akt wykonawczych; orzeczenie psychologiczno penitencjarne; inne posiadene ptrez zakład karny materiały osobopoznawcze orzeczenia lekarskie, postanowienia o warunkowym zwolnieniu, wywiady środowiskowe

Badania osobopoznawcze to analiza: danych osobowych skazanego; informacji dotyczących życia rodzinnego skazanego; kontaktów społecznych skazanego; przyczyn i okoliczności popełnienia przez skazanego przestępstwa; uprzedniej karalności; stopnia podatności skazanego na wpływy podkultury przestępczej; zachowań wskazujących na możliwość występowania zaburzeń psychicznych albo uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych; umiejętności przystosowania się skazanego do warunków i wymagań zakładu; wyników badań psychologicznych, a także psychiatrycznych.

Badania osbopoznawcze realizujemy poprzez: wywiad ze skazanym; rozmowy ze skazanym; obserwację zachowań skazanego; wykorzystanie wyników badań psychologicznych; analizę dokumentów dotyczących skazanego, w tym wywiadu środowiskowego, w przypadku zlecenia jego wykonania, oraz informacji dotyczących osoby skazanego przesłanych przez sąd; rozmowy i korespondencję z rodziną i innymi osobami bliskimi skazanemu; zapoznawanie się z treścią korespondencji skazanego, jeżeli podlega ona nadzorowi lub cenzurze.

Kodeksowe schematy klasyfikacji Wariant 1 Klasyfikacja w trybie art. 62 kk, późniejszymi modyfikacjami (sądu penitencjarnego i komisji penitencjarnej) – art. 74 kkw Wariant 2 Klasyfikacja w trybie art. 76§1 kkw (co do zasady wyłączna kompetencja komisji penitencjarnej)

Kodeksowe schematy – wariant 1 Zgodnie z art. 62 kk – sąd meriti w wyroku skazującym może wskazać elementy decyzji klasyfikacyjnej: typ, rodzaj zk oraz orzec system terapeutyczny wykonania kary. Zmianę tak wskazanych elementów decyzji klasyfikacyjnej może orzec. Co do zasady, tylko sad penitencjarny (w formie postanowienia) – art. 74§1 kkw zd. 1 Na zasadzie wyjątku decyzję klasyfikacyjną podjętą w trybie art. 62 kk może zmienić w ograniczonym zakresie komisja penitencjarna ( w formie decyzji) – art. 74§1 kkw zd. 2 ( w wypadku ucieczki skazanego z zk półotwartego lub otwartego lub niezgłoszenia się do takiego zakładu po jego opuszczeniu na podstawie stosownego zezwolenia decyzję w zakresie typu i rodzaju zakładu karnego podejmuje komisja) Dalsze ewentualne zmiany po wydaniu postanowienia przez sąd penitencjarny może podejmować samodzielnie komisja penitencjarna art. 74§2 kkw.

Kodeksowe zasady klasyfikacji - Problem zaskarżenia decyzji komisji penitencjarnej art.76§3 kkw to klasyczny środek nadzorczy o charakterze władczym, w który wyposażeni zostali dyrektor okręgowy i Dyrektor Generalny Służby Więziennej. Zgodnie z powołaną regulacją organy te uprawnione są do uchylenia sprzecznej z prawem decyzji klasyfikacyjnej podjętej przez komisję penitencjarną. Po pierwsze, w omawianym zakresie kompetencji nadzorczych pozbawiony został sędzia penitencjarny, nie będzie on zatem mógł takiej decyzji uchylić, w sytuacji jej sprzeczności z prawem. Po drugie, w kompetencję do zmiany i uchylenia takiej decyzji zgodnie z art. 76§2 kkw wyposażony został sąd penitencjarny. Sąd ten zgodnie z postanowieniami kodeksu podejmuje swoje rozstrzygnięcie w formie orzeczenia (postanowienie), na które zażalenie już nie przysługuje żadnej z zainteresowanych stron (skazany, komisja penitencjarna – art. 7§5 w zw. z art. 76§2 kkw).

Kodeksowe zasady klasyfikacji - Problem zaskarżenia decyzji komisji penitencjarnej W tym miejscu podkreślić należy, że w zakresie weryfikacji decyzji klasyfikacyjnej podejmowanej przez komisję penitencjarną ustawodawca przewiduje dwie rozdzielne procedury: 1) procedurę sądową realizowaną przez sąd penitencjarny oraz 2) procedurę administracyjną o charakterze nadzorczym zarezerwowaną wyłącznie na rzecz dyrektora okręgowego i Dyrektora Generalnego Służby Więziennej. art. 78 §2 kkw - Dyrektor Generalny lub dyrektor okręgowy Służby Więziennej mogą wydawać dyrektorom zakładów karnych polecenia niezbędne dla prawidłowego i praworządnego wykonywania kary pozbawienia wolności oraz realizowania kierunków pracy resocjalizacyjnej, a także uchylać wydane przez nich decyzje sprzeczne z prawem.

Kodeksowe schematy klasyfikacji - prawne ograniczenia 1) Rodzaje zk i systemy odbywania kary zk dla młodocianych – art. 84 kkw, zk dla recydywistów penitencjarnych – art. 86 kkw, zk dla odbywających karę po raz pierwszy – art.85 kkw zk dla odbywających karę aresztu wojskowego – art. 69 pkt 4, art. 231-236 kkw System programowanego oddziaływania – art. 95 kkw, System terapeutyczny – art. 96 i 97 kkw, System zwykły – art. 98 i 99 kkw

Kodeksowe schematy klasyfikacji - prawne ograniczenia 2) Kobiety + osoby sprawujące stałą pieczę nad dzieckiem do lat 15 art. 87§2 kkw - Skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego, chyba że stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbywaniem kary w zakładzie karnym innego typu art. 87§4 kkw – dom matki i dziecka art. 87a§1 i 2 kkw - podtrzymywanie kontaktów oraz osadzenie w zakładzie karnym położonym najbliżej miejsca pobytu dzieci

Kodeksowe schematy klasyfikacji - prawne ograniczenia 3) System programowanego oddziaływania art. 88 § 1 kkw - Skazanego odbywającego karę w systemie programowanego oddziaływania osadza się w zakładzie karnym typu półotwartego, chyba że szczególne okoliczności uzasadniają osadzenie go w zakładzie karnym typu zamkniętego. 4) przestępstwo nieumyślne, zastępcza kara pozbawienia wolności, kara aresztu art. 88 § 2 kkw – zk typu półotwartego, chyba że szczególne okoliczności przemawiają za osadzeniem go w zakładzie karnym innego typu.

Kodeksowe schematy klasyfikacji - prawne ograniczenia 5) Kara dożywotniego pozbawienia wolności i kara 25 lat pozbawienia wolności, art. 88 § 5 kkw - zk typu zamkniętego. 6) art. 88 § 5a kkw § 5a - świadek koronny zk typu zamkniętego. 7) art. 88 § 5b kkw Skazanego z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi, w tym skazanego za przestępstwo określone w art. 197–203 Kodeksu karnego, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, lub upośledzonego umysłowo, osadza się w zakładzie karnym typu zamkniętego

Kodeksowe schematy klasyfikacji - prawne ograniczenia 8) Osadzenie w zk typu zamkniętego w trybie art. 88 § 6 kkw ze względu na zagrożenie społeczne albo zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu: skazanego za przestępstwo nieumyślne, odbywającego zastępczą karę pozbawienia wolności, osobę odbywającą karę aresztu oraz skazane kobiety, a także innych skazanych, których właściwości i warunki osobiste , sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, zachowanie po dokonaniu przestępstwa, negatywna ocena postawy i zachowania w areszcie śledczym, względy bezpieczeństwa zakładu albo inne szczególne okoliczności wskazują, że należy wobec nich wykonywać karę w warunkach zwiększonej izolacji i zabezpieczenia, skazanego, który podczas pobytu w areszcie śledczym lub zakładzie karnym naruszył w poważnym stopniu dyscyplinę i porządek, skazanego przebywającego dotychczas w zakładzie karnym typu otwartego lub półotwartego, jeżeli negatywna ocena jego postawy i zachowania, a także względy bezpieczeństwa zakładu wskazują, że należy wobec niego wykonywać karę w warunkach zwiększonej izolacji i zabezpieczenia, skazanego, który popełnił przestępstwo o znacznym stopniu społecznej szkodliwości, jeżeli jego postawa i zachowanie przemawiają za przebywaniem w zakładzie karnym typu zamkniętego.

Kodeksowe schematy klasyfikacji - prawne ograniczenia 9) art. 94 kkw - Skazany na karę aresztu wojskowego odbywa karę w zakładzie karnym typu otwartego, chyba że szczególne względy przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym innego typu.

Zmiany klasyfikacyjne Zmiany w zakresie typów zk: art. 89 § 1 i 2 kkw – awans – Jeżeli postawa i zachowanie skazanego za tym przemawiają, przenosi się go z zakładu karnego typu zamkniętego do zakładu typu półotwartego lub otwartego. Zasadę tą stosuje się odpowiednio przy przenoszeniu skazanego z zakładu typu półotwartego. art. 89§ 3 kkw – skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności można przenieść do zakładu karnego typu półotwartego po odbyciu przez niego co najmniej 15 lat, a do zakładu typu otwartego – po odbyciu przez niego co najmniej 20 lat kary. art. 89 § 3a kkw – przeniesienie (z typu zamkniętego) skazanego z zaburzeniami preferencji seksualnych za przestępstwo określone w art. 197–203 Kodeksu karnego, popełnione w związku z tymi zaburzeniami, wymaga zgody sędziego penitencjarnego. art. 89 § 4 kkw – regres – Ujemna ocena postawy i zachowania skazanego, a także względy bezpieczeństwa mogą powodować przeniesienie go do zakładu karnego typu półotwartego lub zamkniętego.

Osadzony niebezpieczny i inne kategorie zaliczone do tej grupy Problem – kwalifikacja a klasyfikacja w kategorii osadzony niebezpieczny. Ewolucja w strone nowego rodzaju lub typu zk Osadzony niebezpieczny i inne kategorie zaliczone do tej grupy art. 88 § 3 kkw - Skazanego stwarzającego poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu osadza się w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu. art. 88 § 4 kkw – w tym samym zakładzie karnym osadza się również skazanego za przestępstwo popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw, chyba że szczególne okoliczności przemawiają przeciwko takiemu osadzeniu. art. 88a § 4 kkw – w tych samych warunkach mogą odbywać karę osadzeni objęci ochrona z ustawy o świadku koronnym za ich zgodą, ???? art. 88d § 2 kkw – szczególna ochrona w ramach osadzenia jako niebezpieczny – zgoda skazanego oraz decyzja dyrektora zk.

Przepisy problematyczne art. 79. § 1kkw - Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd wzywa do stawienia się w wyznaczonym terminie w areszcie śledczym, położonym najbliżej miejsca jego stałego pobytu, wraz z dokumentem stwierdzającym tożsamość. Sąd może polecić doprowadzenie skazanego do aresztu śledczego bez wezwania. § 3. Przeniesienie skazanego z aresztu śledczego do właściwego zakładu karnego następuje po decyzji klasyfikacyjnej komisji penitencjarnej. Art. 100. § 1. Skazany odbywa karę we właściwym ze względu na rodzaj, typ, system wykonywania kary lub zabezpieczenie zakładzie karnym. Przeniesienie skazanego do innego właściwego zakładu karnego może nastąpić, szczególnie w przypadku: 1) zmiany przeznaczenia zakładu karnego lub w celu zapewnienia warunków, o których mowa w art. 110 § 2, 2) zatrudnienia lub nauki, 3) udzielenia świadczenia zdrowotnego, 4) skierowania do ośrodka diagnostycznego, oddziału terapeutycznego lub oddziału dla osób, o których mowa w art. 88 § 3 i art. 212a § 1, 5) udziału w czynności procesowej, 6) ważnych względów rodzinnych, 7) względów związanych z bezpieczeństwem skazanego, 8) konieczności zapewnienia porządku i bezpieczeństwa w zakładzie. § 2. Dyrektor Generalny Służby Więziennej ustala miejsce odbywania kary pozbawienia wolności dla skazanego objętego ochroną na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym.

Dziękuję za uwagę