Ateny i Sparta – największe polis greckie.

Starożytne Ateny

Ateny (gr. Atenai - miasto bogini Ateny) były jedną z największych i najpotężniejszych polis, obejmującą całą Attykę oraz okoliczne wyspy (Salaminę i inne). Ukształtowanie terenu i bogactwa mineralne - kilka niewielkich żyznych równin oddzielonych od siebie pasmami górskimi, liczne zatoki nadające się na przystanie granice biegnące grzbietami górskimi lub morzem W południowej części Attyki występowały złoża srebra i ołowiu, wydobywano marmur, ślady wskazują, że również rudy żelaza. Miasto Ateny leżało na równinie, w centralnej części Attyki, w odległości ok. 10 km od morza. Z ateńskim portem morskim Pireusem połączone było tzw. długimi murami Ateny były ważnym ośrodkiem rzemiosła, a zwłaszcza ceramiki, którą eksportowano poza Helladę.

WCZESNY USTRÓJ ATEŃSKIEJ POLIS Początkowo Ateny były monarchią rządzoną przez królów. Około X w. p.n.e. ich funkcję przejęli archonci (czyli wyżsi urzędnicy obierani na 1 rok , którzy po zakończeniu kadencji wchodzili dożywotnio w skład rady zbierającej się na wzgórzu Aresa zwanej Aeropagiem (forma ustroju oligarchicznego). Do VI w. p.n.e. podstawowe grupy społeczną w monarchicznych Atenach stanowiły: 1). arystokracja (gr. aristoi – najlepsi), do której należały majątki ziemskie 2). hektemoroi- ludność zależna od arystokratycznych właścicieli ziemskich i zobowiązana do stałej opłaty na ich rzecz.

GENEZA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH W VIII w . P.N.E. bezwzględna polityka arystokracji ateńskiej mająca na celu przejęcie ziemi wolnych chłopów doprowadziła do wstrząsów wewnętrznych w Atenach VIII w.p.n.e. stopniowy rozkład organizacji rodowej i postępujący , podobnie jak w całej Grecji , wzrost roli jednostki , która wyłamywała się z organizacji rodowej. najważniejszą rolę w konfliktach odgrywała sprawa ziemi a ściślej położenie tych , którzy ją uprawiali. - domagali się oni wolności osobistej , ochrony prawnej, poprawy warunków bytowych. chłopi wolni będący członkami wspólnoty obywatelskiej , chcieli uwolnić się od plagi długów i zagrożenia jakie one ze sobą pociągały . (np : utrata wolności osobistej i sprzedaż w niewolę ). skutkiem powyższego stanu rzeczy była tyrania Kylona (643 r .p.n.e. ) zamordowanego przez możny ród Alkmeonidów.

REFORMY DRAKONA 621 r. p.n.e. dla uniknięcia powtórzenia się tyranii arystokracja ateńska zgodziła się na spisanie praw których domagał się lud. Były to tzw. ,, prawa Drakona " Uznaje się ten fakt za początek kształtowania się w Atenach ustroju demokratycznego. prawa te uwzględniały jednak głównie interesy arystokracji, były tak surowe , że mówiono o nich wówczas , iż spisane zostały krwią.

REFORMY SOLONA 594 r. p.n.e. Reformy społeczne: Niebezpieczeństwo rewolty chłopskiej w Atenach w ostatnich latach VII w. p.n.e. zmusiło po raz kolejny arystokrację do przeprowadzenia reform usuwających przyczyny napięć społecznych. Reformy społeczne: dokonał jednorazowej kasaty długów (tzw. seisachteia, strząśnięcie długów) i zorganizował wykup Ateńczyków sprzedanych poza granice Attyki. wprowadził zasadę , że na przyszłość nie można było udzielać pożyczek pod zastaw osoby dłużnika. przyznał wolność osobistą chłopom zależnym , natomiast nie przyjął ich do obywatelskiej społeczności , ani nie dał im ziemi na własność.

Reformy Ustrojowe: dostęp do urzędów , obowiązki obywatelskie uzależnione zostały od posiadanego majątku ( cenzusu majątkowego ). podział na cztery grupy majątkowe wedle uzyskiwanego dochodu z ziemi a nie z powierzchni gruntu - pięsetmiarowcy(pentakosiomedimnoi) - roczny dochód był równy przynajmnie j500 miar - jeźdźcy (hippeis) - roczny dochód był równy 300 miar - zeugitai - roczny dochód był równy 200 miar - teci (thetes) - roczny dochód był poniżej 200 miar członkowie pierwszych dwóch grup posiadali wyłączne prawo sprawowania urzędów. ( gdyż urzędy nie były płatne ). dwie pierwsze grupy społeczne w czasie wojny tworzyły jazdę i trzymały stałą gotowość bojową. członkowie pozostałych grup tworzyli ciężkozbrojną piechotę i służyli jako wioślarze. Nie piastowali urzędów państwowych

REFORMY SOLONA 594 r. p.n.e. Reformy gospodarcze: reforma systemu miar i wag , wybijanie monety , zakaz wywozu zboża z Attyki. Ustrój wprowadzony przez Solona miał jeszcze typowe znamiona oligarchicznego. Wprowadzał jednak rewolucyjną zasadę , że nie pochodzenie a majątek decydował o piastowaniu urzędów , tak , że zubożali arystokraci zostali wyeliminowani ze współzawodnictwa o nie. Funkcje urzędowe były bezpłatne , dlatego najwyższe stanowiska i tak pełnili najbogatsi

TYRANIA PIZYSTRATA 560-527r.p.n.e. Po reformach Solona ustrój polityczny Aten popadł w kryzys. Sytuację wykorzystał Pizystrat, który jako tyran objął władzę. Rządy Pizystrata uważano za "złoty wiek". Pizystrat rozdzielił rolnikom zabraną arystokracji ziemię, popierał rzemiosło (wazy czarnofigurowe) i handel. wprowadził podatek dochodowy i stałą armię. opiekun sztuk pięknych. Nakazał zbudowanie nowego wodociągu dla Aten (Enneakrunos), wzniósł świątynię Ateny na Akropolu ( Hekatompedon ), * Zorganizował święta „Wielkie Dionizje”.

REFORMY KLEJSTENESA 508/508 r. p.n.e. W VI w. p.n.e. ponownie doszło do wprowadzenia tyranii Pizystrata w Atenach i było to powodem reform Klejstenesa . cel - odebranie arystokracji rodowej wpływu na życie polityczne Aten i zapobieżenie rządom tyranów. Reformy Klejstenesa: Zerwał z grupą arystokratyczną i zdecydowanie opowiedział się po stronie ludu. zmiana podziału administracyjnego kraju poprzez wprowadzenie w miejsce podziału plemiennego podziału Attyki na niewielkie jednostki terytorialne tzw. demami (gminami ). każdy obywatel przypisany dziedzicznie do demu demy pogrupowane zostały na 10 ( fyli ) czyli okręgów administracyjnych , gdzie wyłaniano urzędników w drodze losowania

utworzenie w miejsce Areopagu nowej Rady Pięciuset, po 50 przedstawicieli z każdej fyli i zwiększenie jej roli oraz Zgromadzenia Ludowego. powołanie do życia instytucji tzw.sądu skorupkowego czyli ostracyzmu - kończącego się wygnaniem na 10 lat bez utraty majątku i obywatelstwa Ateńczyka dążącego do wprowadzenia tyranii i obalenia demokracji. dla osłabienia roli polemarcha (arystokratycznego dowódcy wojskowego ) wprowadzono urząd strategów (czyli kolegialnego 10 osobowego dowództwa armii).

Ostracyzm Specyficzną dla demokracji ateńskiej była instytucja sądu „skorupkowego”. Raz do roku na podstawie odpowiedniej uchwały, obywatele mogli skazać na wygnanie polityka, który ich zdaniem zagrażał ateńskiemu ustrojowi. Każdy z obecnych (w liczbie 6 tys.) na glinianej skorupce wypisywał imię człowieka, który jego zdaniem zagrażał demokracji. Polityk, który zebrał najwięcej głosów zostawał skazany na wygnanie na okres 10 lat.

Sparta

Sparta Sparta- największe polis Lakonii zostało zasiedlone w okresie mykeńskim, ale jego dynamiczny rozwój nastąpił dopiero w X w. p.n.e. Ludność (Dorowie) przybyła tu ok. X w p.n.e. podbiła ludność rdzenną i założyła swoje miasto Spartę. Zwali się odtąd Spartanami.

W VI w. p.n.e. Spartiaci podbili Mesenię i Argolidę i zawiązali sojusz wojskowy – symmachię, nazywany Związkiem Peloponeskim. Na jego czele stanęła Sparta.

Organizacja wewnętrzna Sparty Na czele Sparty stało 2 królów, pochodzących z odrębnych dynastii. Do ich obowiązków należało: Sprawowanie funkcji religijnych Dowodzenie armią Posiadali również uprawnienia sędziowskie;

Najważniejsze decyzje dla polis podejmowała rada starszych – tzw Najważniejsze decyzje dla polis podejmowała rada starszych – tzw. geruzja, składająca się z 28 Spartiatów, którzy ukończyli 60. rok życia oraz 2 królów. Byli oni dożywotnio wybierani na Zgromadzeniu Ludowym (apelli). Zgromadzenie to powoływało również 5 eforów na okres 1 roku. Eforowie kontrolowali wszystkie organy polis. Za twórcę ustroju Sparty uznaje się Likurga, żyjącego w IX w p.n.e.

Społeczeństwo Sparty Społeczeństwo Sparty dzieliło się na 3 grupy: - Spartiaci – najmniejsza grupa; zdobywali pełnię praw po ukończeniu 30 roku życia; ich podstawowym zadaniem była służba wojskowa, do której przygotowywali się od najmłodszych lat poprzez tzw. agoge – wychowanie spartańskie;

Heloci – ludność podbita przez Spartiatów, którzy 50 % swych plonów oddawali na rzecz swoich panów; nie posiadali praw obywatelskich; najliczniejsza grupa mieszkańców Sparty; Perjojkowie – posiadali wolność osobistą ale nie cieszyli się prawami politycznymi, zajmowali się uprawą ziemi, często dzierżawili ją od Spartiatów; w czasie wojny powoływano ich do wojaka jako hoplitów;

Dziękuję za uwagę !!!