Założenie o racjonalności Monika Kaszyńska

Znaczenie terminu racjonalność Racjonalność oznacza dokonywanie wyboru pozostającego w zgodzie z uporządkowanym zbiorem preferencji, w warunkach doskonałego i nie związanego z żadnymi kosztami dostępu do informacji. Znaczenie terminu racjonalność nawiązuje do metodologicznego indywidualizmu, czyli sprowadzenia wszelkiego zachowania ekonomicznego do działania jednostek, które maksymalizują swą użyteczność w sytuacji, gdy istnieją ograniczenia w postaci technologii i wielkości posiadanych zasobów. W przypadku, gdy występuje niepewność co do przyszłych wyników działania, racjonalność oznacza maksymalizację oczekiwanej użyteczności, tzn. użyteczności wyniku przemnożonego przez prawdopodobieństwo jego pojawienia się.

Rozwój hipotezy o racjonalności SZKOŁA KLASYCZNA Racjonalność oznaczała preferowanie większej ilości w stosunku do ilości mniejszej, wybór najwyższej stopy zysku, minimalizowanie kosztów jednostkowych, i ponad wszystko, kierowanie się własnym interesem. SZKOŁA NEOKLASYCZNA 1) Racjonalność oznacza maksymalizację spójnej hierarchii preferencji przy braku ryzyka i pełnej informacji (rozwinięcie teorii użyteczności przez Hicksa i Allena) 2) Rozwinięcie hipotezy o racjonalności poprzez wprowadzenie pojęcia oczekiwanej użyteczności w warunkach niepewności (Neuman i Morgenstorm)

Racjonalność jako świętość SZKOŁA KLASYCZNA Racjonalność należy traktować jako część lakatosiańskiego ,,twardego rdzenia” programu badawczego. SZKOŁA NEOKLASYCZNA Sargent i Lukas Każda próba wprowadzenia do modelu ekonomicznego parametrów, które nie są motywowane dążeniem do indywidualnej optymalizacji jest traktowane jako ,,dostosowanie typu ad hoc”, tzn. takie, które zostało wprowadzone dla osiągnięcia doraźnego celu, bez jakiegokolwiek szerszego uzasadnienia.

Racjonalność jako świętość Caldwell Założenie o racjonalności nie poddaje się testowaniu i konsekwentnie piętnuje się tego rodzaju próby jako ,,ultra-empiryzm”, czyli niechęć do zaakceptowania jakiegokolwiek pomysłu teoretycznego, który nie poddaje się bezpośredniej obserwacji. To założenie opiera się na tezie Duhema-Quine’a. Teza Duhema-Quine’a - żadna teoria nie jest nigdy sprawdzana w izolacji, lecz łącznie z jakimiś innymi przekonaniami, a wobec tego w przypadku negatywnego wyniku doświadczenia nie wiadomo, czy fałszywa jest sprawdzana teoria, czy też wiedza towarzysząca.

Racjonalność jako świętość Simon Wprowadził pojęcie ,,racjonalność ograniczona”, które zakłada, że nie jesteśmy w stanie maksymalizować użyteczności, a jedynie zaspokajać potrzeby w zadowalającym stopniu.

Krytyka założenia o racjonalności Krytycy założenia o racjonalności odrzucają teorię neoklasyczną - założenie o racjonalności nie powinno wychodzić od motywacji jednostek, lecz od zachowania się zbiorowości składającej się z wielu konsumentów i producentów. Frey i Eichenbereger - zakładali istnienie anomalii w przypadku, gdy badania odnoszą się do zachowania jednostek; - anomalie są eliminowane, jeśli badanie odnosi się do rzeczywistego zbiorowego zachowania gospodarczego.

Krytyka założenia o racjonalności Alchian i Friedman Odwołują się do darwinowskiego mechanizmu walki o byt w celu wyjaśnienia dążenia do maksymalizacji zysku. Prognozy nie są już wyprowadzane z racjonalnych działań indywidualnych podmiotów, ale za pomocą tzw. selekcji dynamicznej, czyli procesu konkurencji. Niezależnie od motywacji podmiotów, wygrywają w niej producenci, którzy maksymalizują zyski, a przegrywają ci, którzy działają inaczej.

Dziękuję za uwagę 