Wody, soki, napoje Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania w edytorze tekstu (WORD). Zapisz plik swoim imieniem, nazwiskiem i klasą. Plik wyślij na adres bakun@artszkol.pl Wypijane napoje są dla organizmu przede wszystkim źródłem wody. Można tu wymienić czystą wodę (pitną), soki warzywne i owocowe, napoje słodzone, które często są również gazowane, herbatę, herbatki ziołowe i owocowe, kawę oraz napoje mleczne. Część wody pochodzi także z produktów spożywczych i potraw, są to nie tylko zupy i inne potrawy o konsystencji płynnej, lecz także warzywa i owoce, pewne jej ilości znajdują się również w serach, jajach, produktach mięsnych czy zbożowych. Woda w organizmie pełni wiele ważnych funkcji. Jej podstawowe znaczenie wynika z tego, że jest doskonałym rozpuszczalnikiem i środkiem transportu wielu składników, stanowi środowisko dla procesów życiowych zachodzących w organizmie, jest potrzebna między innymi do prawidłowego przebiegu procesu trawienia. Do jej funkcji należy również udział w procesie regulacji temperatury ciała. Służy też jako materiał budulcowy, gdyż stanowi strukturalną część wszystkich komórek i tkanek. Niewielkie ilości wody pełnią funkcję zabezpieczającą (m.in. w przypadku mózgu, gałki ocznej) i zwilżającą (np. w jamie brzusznej, w przestrzeniach stawowych). Woda dostarczana organizmowi każdego dnia pochodzi z dwu podstawowych źródeł. Znaczna część pobierana jest z całodzienną dietą w postaci napojów lub wraz ze spożywanymi produktami i potrawami, ponadto pewna ilość wody syntetyzowana jest w ciele każdego dnia jako rezultat utleniania tłuszczów, węglowodanów i białek. Zapotrzebowanie na wodę zależy m.in. od aktywności fizycznej, temperatury i wilgotności otoczenia, wydalania wody przez skórę i płuca, z moczem i kałem oraz od masy ciała i ilości pożywienia. Średnie zapotrzebowanie na wodę wynosi około 30 ml/kg masy ciała, przy czym spożycie wody nie powinno być mniejsze niż 1000-1500 ml na 1000 kcal energii wydatkowanej. Organizm nie może magazynować większej ilości wody, dlatego też musi być ona stale mu dostarczana. Niedostateczna podaż płynów szybko może doprowadzić do odwodnienia, które może stać się przyczyną poważnych zaburzeń stanu zdrowia.

Odwodnienie nawet w granicach 2-3% masy ciała obniża wydolność fizyczną. Niedobór wody wynoszący 5-8% masy ciała powoduje nasilenie niewydolności fizycznej i psychicznej, a przy niedoborze 20% może nawet dojść do zgonu. Woda jest uniwersalnym napojem, który gasi pragnienie. Wodę z kranu zaleca się najpierw przegotować lub przefiltrować. Należy wiedzieć, że nie każda woda butelkowana jest wodą mineralną, w butelkach bowiem sprzedawane są również wody źródlane i wody stołowe. Dla dzieci do 6 miesiąca życia najlepsza jest woda źródlana, później mogą pić wodę mineralną. Wody mineralne charakteryzują się stabilnym składem mineralnym i zależnie od pochodzenia mogą zawierać kilkadziesiąt różnych składników mineralnych. Zawartość niektórych z nich może być stosunkowo duża i mieć znaczenie fizjologiczne, i odżywcze. Niektóre wody mineralne mogą stanowić istotne źródło wapnia i magnezu, jeśli są wypijane w większych ilościach, a stężenie tych składników jest odpowiednio wysokie. Na rynku dostępne są również wody o małej zawartości sodu, których picie pozwala na zmniejszenie spożycia sodu. Natomiast podczas intensywnego wysiłku fizycznego i w dni upalne, kiedy następuje intensywne wydzielanie soli z potem, zalecane jest picie wód chlorkowo-sodowych, co pozwala na uzupełnienie ubytku tych składników mineralnych i wpływa pozytywnie na samopoczucie, i wydolność organizmu. Należy pamiętać, że wody mineralne służą do picia, a nie do gotowania, podczas którego dochodzi do wytrącenia składników mineralnych. Dlatego też wody te nie powinny być wykorzystywane do przyrządzania posiłków. 1. Jaką rolę pełni woda w organizmie człowieka? 2. Od czego zależy zapotrzebowanie organizmu na wodę? 3. Jakie skutki może spowodować niedobór wody w organizmie człowieka?

Podział wód do picia Przeczytaj uważnie tekst, zastanawiając się jaką wodę polecił byś do picia? Woda „kranówa” Woda z kranu. W naszym mieście możemy ją spokojnie pić. Można ją przed spożyciem dodatkowo przefiltrować lub przegotować. Wody stołowe Otrzymuje się je w wyniku zmieszania naturalnej wody źródlanej lub przefiltrowanej wodociągowej z różnymi składnikami mineralnymi lub z wodą mineralną. Ponieważ ich skład ulega w toku produkcji zmodyfikowaniu, określenie "naturalna" im nie przysługuje. Dobrze gaszą pragnienie, są jednak na ogół znacznie uboższe w niektóre ważne dla zdrowia składniki. Typową wodą stołową jest Bonaqua. Wody naturalne źródlane Są wydobywane z krystalicznie czystych źródeł, z płytszych warstw podziemnych. To głównie wody zmineralizowane nisko, choć zdarzają się i średnio. Zawierają mniej niż 1000 mg składników mineralnych w litrze. Ze względu na uwarunkowania geologiczne ich skład chemiczny może ulegać niewielkim zmianom. Należą do nich m.in. Żywiec Zdrój, Krynica Zdrój, Eden, Aqua Minerale,  Vitalinea, Nestle Aquarel i Kropla Beskidu. Wody naturalne mineralne Pozyskuje się je z odwiertów głębinowych. Mają stały skład chemiczny i są dość bogate w minerały - to wody średnio lub wysoko zmineralizowane. Zawierają co najmniej 1000 mg składników mineralnych w litrze. Do wyboru mamy np. Staropolankę, Kryniczankę, Muszyniankę.

Naturalne wody lecznicze Pochodzą ze specjalnych źródeł leczniczych. Zawierają nie mniej niż 1000 mg składników mineralnych w litrze oraz co najmniej jeden składnik leczniczy w odpowiednim stężeniu, takim, które znacząco wpływa na funkcjonowanie organizmu. Są to np. Wielka Pieniawa, Żuber, Jan. Zasoby wód naturalnych znajdują się głęboko pod ziemią. Dzięki temu są skutecznie izolowane od wszelkich zanieczyszczeń. Przez wiele setek lat wypłukiwały z okolicznych skał cenne dla zdrowia minerały i zawierają ich od 500 mg do ponad 1500 mg w jednym litrze. Najczęściej są to: magnez, wapń, sód, siarczany, chlorki i węglany. Stężenie i proporcje tych dobroczynnych składników zależą od budowy geologicznej danego regionu. Mamy więc wody: nisko zmineralizowane. Nasycenie minerałami nie przekracza 500 mg na litr. Należą do nich Kropla Beskidu, Żywiec Zdrój, Połczynianka, Słowianka, Kinga, Dobrawa, Vitalinea czy Evian. średnio zmineralizowane. Mają 500-1500 mg/l minerałów. To m.in. Nestle Aquarel, Nałęczowianka, Aqua Minerale, Mazowszanka, Arctic, Bonaqua. wysoko zmineralizowane. Zawierają one ponad 1500 mg minerałów w litrze. Taka jest np. Buskowianka, Staropolanka, Cisowianka, Galicjanka, Muszynianka, Kryniczanka czy lecznicza woda Żuber. Tylko naturalne wody źródlane o niskim lub średnim nasyceniu minerałami można pić codziennie, bez żadnych ograniczeń.  I tylko one nadają się do przyrządzania posiłków dla małych dzieci. Z pozostałymi wodami trzeba uważać, bo w niektórych nasycenie jednym lub kilkoma składnikami jest na tyle znaczące, że łatwo można przedawkować i zaszkodzić zdrowiu.

Woda gazowana czy niegazowana? Wodę sztucznie nasyconą dwutlenkiem węgla (CO2) poleca się po wysiłku fizycznym. Szybciej niż niegazowana wchłania się z przewodu pokarmowego i pobudza produkcję moczu. Dzięki temu organizm łatwiej pozbywa się nagromadzonych w czasie wysiłku szkodliwych toksyn. Ale wody gazowanej nie zaleca się osobom z problemami żołądkowymi, takimi jak niestrawność, wzdęcia i nadkwasota, oraz rekonwalescentom po żółtaczce, ponieważ dwutlenek węgla ma właściwości drażniące śluzówkę przewodu pokarmowego. Wadą bąbelków jest jeszcze to, że rozpychają ścianki żołądka i zbyt szybko likwidują pragnienie, zanim jeszcze wyrównamy niedobór wody w organizmie. Lecz kilka łyków na pewno nam nie zaszkodzi, za to dobrze orzeźwi, bo dwutlenek węgla częściowo wchłania się do krwi, pobudzając układ krążenia i oddychania. Gaz ten utrudnia również rozwój bakterii, więc woda dłużej nadaje się do spożycia po otwarciu butelki.  Niektóre wody, na ogół lecznicze, np. Jan, Słotwinka, Zuber, zawierają dwutlenek węgla naturalnego pochodzenia. Ich stopień nasycenia gazem jest jednak stosunkowo niewielki - ok. 1500 mg na litr. Tych naturalnych bąbelków spod ziemi w ogóle nie musimy się obawiać. Dla porównania: niektóre wody sztucznie wzbogacone CO2 mogą mieć go nawet ponad 4 tys. mg w litrze. Jaką wodę polecił byś do picia? Wybór koniecznie uzasadnij. Kiedy możemy pić wodę gazowaną?

Soki, nektary, napoje Sok Zgodnie z prawem unijnym sokiem można nazwać napój, który jest zdolny do fermentacji, ale niesfermentowany, wyprodukowany ze zdrowych, dojrzałych, świeżych lub schłodzonych owoców (warzyw), mający kolor, smak i zapach charakterystyczne dla owoców (warzyw), z których został zrobiony. Znaczy to po prostu, że sok ze sklepu powinien wyglądać, smakować i pachnieć tak jak świeży wyciśnięty w domu. Soków robionych bezpośrednio ze świeżych owoców (np. soki jednodniowe) jest na rynku niewiele. Większość to soki odtwarzane, czyli produkowane z owocowego koncentratu. Często budzą one twoją nieufność. Obawiasz się, że to „sama chemia”. Specjaliści przekonują jednak, że niesłusznie. Bowiem sok odtworzony odpowiada właściwościom przynajmniej średniej jakości soku świeżego. Pod warunkiem że wyprodukowano go zgodnie z przepisami. Dobry sok musi zawierać 85–100 proc. owoców. Soki owocowe (z wyjątkiem soku z gruszek i winogron) mogą mieć w składzie także niewielkie ilości cukru (albo innych, ściśle określonych naturalnych substancji słodzących, np. syrop glukozowy czy fruktozowy), które łagodzą ich kwaśny smak. Jeśli dodatek cukru nie przekracza 15 g/l, producent nie jest zobowiązany zadeklarować tego na opakowaniu. Ale gdy jego zawartość jest większa niż 15 g/l, to na opakowaniu należy podać informację, że sok jest słodzony („z dodatkiem cukru”), przy czym cukru nie może być więcej niż 150 g/l. Dozwolone jest również dodawanie kwasu cytrynowego – do 3 g/l. Obowiązuje jednak żelazna zasada: do soku nie wolno jednocześnie dodać cukru oraz substancji zakwaszających. Soki warzywne mogą być doprawiane cukrem lub miodem i/lub solą, ziołami oraz kwasem cytrynowym. Wszystkie soki wolno wzbogacać witaminami (np. C, E, beta-karotenem) i minerałami (np. wapń, potas, magnez). Natomiast zabronione jest dodawanie sztucznych aromatów, barwników, a także konserwantów.

Nektar – sok pół na pół z wodą To rozcieńczony wodą sok (świeży i zagęszczony), przecier albo mieszanina tych produktów. Minimalna zawartość soku w nektarze jest ściśle określona i wynosi: 50 proc. dla jabłek, gruszek, pomarańczy, brzoskwiń oraz ananasów; 40 proc. dla jeżyn, malin, truskawek, czereśni, moreli;; 35 proc. dla wiśni; 30 proc. dla śliwek, agrestu oraz żurawin; nie mniej niż 25 proc. dla czarnej, białej i czerwonej po rzeczki, cytryny, bananów, granatów, guawy, mango, papai. Do nektaru można dodać więcej cukru niż do soku, ale jego ilość nie może przekroczyć 200 g/l słodzonego nektaru. W odróżnieniu od soku nektar może zawierać jednocześnie substancje słodzące (w tym miód) i zakwaszające. W przypadku nektarów owocowych „bez dodatku cukru” i „o zmniejszonej wartości energetycznej” zamiast cukru (lub częściowo) dodaje się słodziki. Nektary nie powinny zawierać sztucznych barwników, aromatów ani konserwantów. Napój – trochę soku, więcej dodatków Nie obowiązują tutaj żadne limity, które określałyby ilość owoców. Przyjmuje się jedynie, że w napojach owocowych jest mniej soku niż w nektarach. W efekcie w większości z nich można znaleźć nie więcej niż 3–5 proc. soku albo nie ma go wcale. Chociaż są i takie, które zawierają 20 proc. soku – producent zwykle zaznacza to na etykiecie. Do napojów owocowych zalicza się także produkty, które mimo dużej zawartości soku (powyżej normy wymaganej dla nektaru) zawierają dodatki dozwolone w przypadku napojów, a zabronione przy produkcji soków oraz nektarów: aromaty, barwniki naturalne, sztuczne, konserwanty, sztuczne substancje słodzące.

Pij soki Gaszą pragnienie, odkwaszają organizm, są bogatym źródłem witamin, minerałów i błonnika. Zawierają antyoksydanty, które chronią nas przed wolnymi rodnikami odpowiedzialnymi za starzenie się organizmu, miażdżycę i choroby nowotworowe. Wartość odżywcza soku zależy od jego rodzaju. Najlepsze pod tym względem są soki mętne typu przecierowego lub z cząstkami owoców. Klarowne tracą część witamin, minerałów, a także większość błonnika. Więcej składników odżywczych znajdziesz w sokach niż nektarach. Soki warzywne przewyższają owocowe ilością żelaza, magnezu, wapnia, błonnika i beta-karotenu. Szczególnie dużo beta-karotenu znajduje się w soku z marchwi, sok pomidorowy jest skarbnicą potasu, podobnie jak sok z buraków ćwikłowych, który dostarcza dużo kwasu foliowego i błonnika. Sok z czarnych porzeczek i owoców cytrusowych jest cennym źródłem witaminy C, w pomarańczowym, grejpfrutowym, ananasowym znajduje się też dużo kwasu foliowego. Jaka jest różnica między sokiem, nektarem a napojem? Ile cukru można dodać do soku nie podając informacji na etykiecie produktu? Sok, nektar czy napój, który z tych produktów polecił byś do picia? Wybór uzasadnij

Używki i napoje energetyzujące Nie zaleca się uzupełniania niedoborów płynu napojami energetyzującymi, które zawierają duże ilości kofeiny oraz innych składników działających pobudzająco. Są hipertoniczne, więc nie nadają się do zaspokajania pragnienia. Ważnym źródłem wody w diecie Polaków jest herbata, której coraz częściej przypisuje się korzystne działanie zdrowotne, ze względu na obecność w jej składzie flawonoidów, zwłaszcza katechin, posiadających silne właściwości antyoksydacyjne. Jednak przyswajalność tych związków nie jest duża, w przypadku katechin wynosi około 30%. Zawartość flawonoidów uwarunkowana jest procesem fermentacji. O wiele więcej katechin zawiera niefermentowana herbata zielona niż herbata czarna, poddana fermentacji. Herbata jest także źródłem kofeiny, której zawartość w herbacie czarnej jest ponad dwukrotnie większa niż w zielonej, oraz taniny zmniejszającej wchłanianie żelaza, dlatego też nie należy popijać herbatą preparatów żelaza, ani posiłków zawierających produkty dostarczające znacznych ilości tego składnika. Często herbata zastępowana jest herbatką owocową lub ziołową, stanowiącymi uzupełnienie diety w niektóre składniki odżywcze, bądź substancje o działaniu fizjologicznym, które tym samym mogą być elementem profilaktyki zdrowotnej. W diecie dzieci i młodzieży powinny znaleźć się przede wszystkim herbatki owocowe i ziołowe, a także herbata zielona. Najlepiej, aby napoje te były spożywane bez dodatku cukru, a jeśli nie jest to możliwe, dodatek ten powinien być jak najmniejszy. Zamiast cukru można też posłodzić napój miodem. Nie zaleca się natomiast dzieciom i młodzieży spożywania kawy, zaliczanej do produktów niemających istotnej wartości odżywczej, a jedynie działanie fizjologiczne. Kawa jest istotnym źródłem kofeiny. Uważa się, że kofeina może niekorzystnie wpływać na gęstość mineralną kości, która kształtuje się w dzieciństwie i wczesnej młodości. Picie kawy w tym okresie może więc osłabiać rozwój układu kostnego.

W podobny sposób może oddziaływać wypijanie dużych ilości napojów typu „cola” oraz napojów energetyzujących, które również zawierają spore ilości kofeiny. Napoje izotoniczne zalecane są do picia po bardzo dużym wysiłku fizycznym (sportowcy), w celu uzupełnienia płynów ustrojowych. Zajęcia WF nie należą do dużego wysiłku fizycznego. Pragnienie po WF możemy ugasić zwykłą wodą. 1. Którą z używek polecił byś do picia?. Wybór uzasadnij? 2. Uzupełnij tekst: Rano do śniadania piję ........................................ . Do szkoły do picia zabieram ...................................... Do obiadu piję .......................................... Na podwieczorek piję ........................ Na kolację piję ..........................................