Wykład 3 Dr Agnieszka Tubis

Rachunek kosztów Ogół działań zmierzających do odzwierciedlenia procesów zaopatrzenia, produkcji i zbytu zachodzących w przedsiębiorstwie, poprzez ujęcie, zgrupowanie i interpretację w stosowanych przekrojach kosztów własnych wytworzenia i zbytu produktów, mierzonych ilościowo i wartościowo, za pewien okres, w celu uzyskania możliwie wszechstronnych informacji potrzebnych dla ustalenia wyników i kierowania przedsiębiorstwem lub ich zespołem” [Z. Fedak, 1962]

Rachunek kosztów obecnie Względnie wyodrębniony (przedmiotowo i proceduralnie) w systemie informacyjnym podmiotu gospodarczego (przedsiębiorstwa) zbiór informacji o kosztach opracowanych według określonego modelu dostosowanego do potrzeb informacyjnych użytkowników (odbiorców) informacji. Przeprowadzany w rachunku pomiar kosztów i ich transformacja mają na celu umożliwienie oceny sytuacji decyzyjnych, podejmowania decyzji i kontroli ich decyzji.

Rachunek kosztów Ewidencja kosztów Gromadzenie informacji o poniesionych kosztach w różnych przekrojach Ewidencja kosztów Kalkulacja kosztu wytworzenia na potrzeby sprawozdawcze (rachunkowość finansowa) oraz kalkulacja na potrzeby zarządcze Kalkulacja kosztów Prognozowanie i planowanie przyszłych kosztów w ramach budżetu, ustalenie standardów / normatywnych kosztów Planowanie kosztów Kształtowanie poziomu i struktury kosztów Zarządzanie kosztami

Zagadnienia istotne dla rachunku kosztów Cel prowadzenia rachunku kosztów: dostarczanie decydentom informacji do oceny sytuacji i kierowania przedsiębiorstwem. Procesy gospodarcze (zaopatrzenie, produkcja, zbyt, zarządzanie) i związane z nimi koszty jako przedmiot rachunku. Przedsiębiorstwo, jednostka gospodarcza jako podmiot rachunku. Ujmowanie (pomiar, dokumentacja i wycena), grupowanie i interpretowanie jako sposoby działania i metody odzwierciedlania dynamicznego procesu rzeczywistego przebiegu produkcji i narastania kosztów. Okresowa prezentacja i interpretacja kosztowych aspektów zdarzeń i ich sekwencji.

Koszty wytworzenia Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie Produkcyjne (wydziałowe) Nieprodukcyjne (ogólnozakładowe) Zmienne Stałe Koszty sprzedaży Koszty zarządu Uzasadniona część Niewykorzystany potencjał Koszty wytworzenia (wycena produktu) Koszty okresu (odnoszone w całości do wyniku fin.)

Typy rachunku kosztów Rachunek kosztów pełnych. Rachunek kosztów pełnych rozdzielczych. Rachunek kosztów zbiorczych. Rachunek kosztów zmiennych. Rachunek kosztów zmiennych rozdzielczych.

Systemy rachunku kosztów Dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa) Rachunek kosztów pełnych Dla wspierania decyzji menedżerskich (rachunkowość zarządcza) Rachunek kosztów zmiennych

Rachunek kosztów pełnych Pierwszy historycznie rachunek kosztów. Wykorzystywany do kalkulowania kosztu jednostkowego wytwarzania. Koszty dzielone są na koszty bezpośrednie i pośrednie. Koszty bezpośrednie i pośrednie produkcyjne są odnoszone wstępnie na produkcję w toku, a następnie w wartość produktów gotowych. Koszty pośrednie nieprodukcyjne są traktowane jako koszty okresu i wpływają bezpośrednio na wynik finansowy.

Rachunek kosztów pełnych KOSZTY PONIESIONE KOSZTY WYTWORZENIA KOSZTY ZARZĄDU I SPRZEDAŻY PRODUKTY NIESPRZEDANE PRODUKTY SPRZEDANE BILANS (zapas produktów) RACHUNEK WYNIKÓW (koszty uzyskania przychodu)

Rachunek kosztów zmiennych Bazuje na podziale kosztów na zmienne i stałe. Koszty zmienne ulegają zmianie wraz ze zmianą wielkości produkcji, koszty stałe są niezmienne i są związane z utrzymaniem potencjału produkcyjnego i zarządzaniem. Koszty bezpośrednio produkcyjne i część kosztów pośrednich produkcyjnych są traktowane jako koszty zmienne, a koszty nieprodukcyjne i pozostała część kosztów pośrednich produkcyjnych są koszty stałe.

Rachunek kosztów zmiennych KOSZTY PONIESIONE KOSZTY ZMIENNE KOSZTY STAŁE PRODUKTY NIESPRZEDANE PRODUKTY SPRZEDANE BILANS (zapas produktów) RACHUNEK WYNIKÓW (koszty uzyskania przychodu)

Wynik finansowy Rachunek kosztów pełnych Przychody ze sprzedaży - koszty wytworzenia = MARŻA BRUTTO - koszty sprzedaży - koszty zarządu = WYNIK FINANSOWY

Wynik finansowy Rachunek kosztów zmiennych Przychody ze sprzedaży - koszty zmienne = MARŻA BRUTTO - koszty stałe = WYNIK FINANSOWY

Uregulowania ustawy o rachunkowości Koszty działalności operacyjnej przedsiębiorstwa mogą być grupowane w przekroju rodzajowym i/lub w przekroju podmiotowo-funkcjonalnym. Szerszy przekrój informacji o kosztach będą miały te jednostki gospodarcze, które prowadzą ewidencję jednocześnie w układzie rodzajowym i podmiotowo-funkcjonalny. Okazuje się, że wyodrębnienie kosztów logistyki w przekroju kosztów rodzajowych i/lub w układzie podmiotowo-funkcjonalnym może być trudne i budzić wątpliwości, zwłaszcza w przedsiębiorstwach, w których komórka do spraw logistyki nie jest wyodrębniona.

Powody ograniczonej użyteczności rachunku kosztów Zbyt silne ukierunkowanie rachunkowości na sferę produkcji. Zbyt słabe rozróżnienie rodzajów kosztów logistyki. Brak oddzielnego wykazu przypadających na daną sferę działalności kosztów logistyki. Brak kompleksowego spojrzenia na przypadające w różnych sferach przedsiębiorstwa koszty logistyki. Błędne rozliczanie kosztów w zakresie różnych płaszczyzn logistyki. Błędne doliczanie kosztów usług logistycznych w stosunku do produktów, klientów, rodzajów dystrybucji.

Rachunek kosztów logistyki Podsystem rachunku kosztów, którego zadaniem jest gromadzenie, klasyfikowanie, rozliczenie, kalkulowanie oraz analizowanie kosztów związanych ze sferą logistyki. Proces ustalania kosztów wynikających z realizacji procesów logistycznych i wykorzystania zasobów na potrzeby obsługi logistycznej wytwarzanych wyrobów, świadczenia usług i wykonywania różnych funkcji w działalności gospodarczej.

Funkcje pełnione przez rachunek kosztów logistyki Funkcja informacyjna. Funkcja rejestracyjna. Funkcja klasyfikacyjna. Funkcja sprawozdawcza. Funkcja analityczna. Funkcja optymalizacyjna. Funkcja motywacyjna. Funkcja kontrolna.

System Informacji Logistycznej Systematycznie prowadzony rachunek kosztów logistyki stanowi integralną część systemu informacyjnego (SIL) i podstawowe źródło informacji o kosztach logistycznych.

Księga Raportów Logistyki Kalendarz sprawozdawczy (terminy dostarczania informacji przez inne systemy, terminy i częstotliwość dostarczania raportów, terminy i czas spotkań). Krąg adresatów (zarząd i rada nadzorcza, kierownicy procesów, inne upoważnione osoby). Opis zawartości raportów w zależności od odbiorców (sposób obliczania i grupowania kosztów logistyki według procesów, ośrodków odpowiedzialności, poziomów zarządzania). Rodzaje nośników informacji (poczta elektroniczna, internet / intranet, raporty z systemów informatycznych, papier). Słownik (definicje i konstrukcje wskaźników, spis używanych skrótów)

Def. kosztów logistycznych Szczególna kategoria kosztów, oznaczająca pieniężne odzwierciedlenie zużycia substancji majątkowej przedsiębiorstwa, wywołanego planowaniem, realizacją i kontrolą poza technologicznych procesów przemieszczeń w czasie i przestrzeni wszystkich form materiałów [M.Kufel]. Koszty logistyki to wyrażone w pieniądzu zużycie pracy żywej, środków i przedmiotów pracy, wydatki finansowe oraz inne ujemne skutki zdarzeń nadzwyczajnych, które są powodowane przepływem dóbr materiałowych (surowców, materiałów, wyrobów, towarów) w przedsiębiorstwie i między przedsiębiorstwami, a także utrzymanie zapasów [Cz. Skowron]

B. Szołek koszty logistyki identyfikuje jako: Koszty bezpośrednie (transport, magazyny, zapasy, manipulacje, łączność) i pośrednie. Koszty stałe i zmienne. Koszty zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji. Koszty materialne i niematerialne. Koszty opracowania logistycznego oraz przedsięwzięć zlecanych przez logistykę.

Koszty logistyki mogą obejmować: Planowanie kosztów logistyki, głównie transportu dostaw, wytworzenia, utrzymywania i starzenia się zapasów, gospodarki magazynowo- transportowej, oprocentowania kredytów, informacji itp. Koszty logistyki ponadplanowe i pozaplanowe, np. utrzymania nadmiernych zapasów i kredytów (magazynowania, obsługi, oprocentowania środków i kredytów), koszy niewłaściwego transportu (nieekonomicznych partii, nieekonomicznego doboru trasy). Straty spowodowane wadliwą gospodarką materiałową, np. przestoje z braku materiału, braki produkcyjne zawinione niewłaściwym materiałem, kary za niewłaściwe dostawy).

W celu identyfikacji kosztów należy wskazać źródła ich powstawania w fazach: Pozyskiwania materiałów, półproduktów i innych produktów od dostawców. Transportu zewnętrznego i wewnątrzzakładowego. Planowania produkcji określającego intensywność przepływu materiałów przez fazę produkcji. Magazynowania półproduktów, wyrobów, materiałów i odpadów. Przekazywania wyrobów gotowych odbiorcom.

Problemy w rozliczaniu kosztów logistycznych: Głównym powodem jest fakt, iż klasyczne systemy rachunku opracowano na potrzeby ustalania kosztów produktów w czasach, gdy koszty pośrednie stanowiły niewielką część kosztów całkowitych. Problematyka kosztów logistyki należy do najtrudniejszych i najbardziej złożonych zagadnień. Tradycyjne rachunki kosztów utrudniają zidentyfikowanie rzeczywistych kosztów logistyki.

Koszty logistyki Posiadają rozbudowaną i rozmytą strukturę. Trudno je zidentyfikować, gdyż występują silne związki z innymi kosztami gospodarczymi przy braku formalnych procedur finansowo-księgowych odnoszonych do procesów i strumieni logistycznych. Stosowane systemy klasyfikacyjne kosztów logistycznych są bardzo rozbudowane i pozostają w silnych uwarunkowaniach i wzajemnych zależnościach. Tradycyjne rachunki kosztów grupują koszty w szerokie i zagregowane kategorie, a koszty związane z logistyką ujmują w ramach innych działów.

Z badań i analiz wynika, że… globalne koszty logistyczne przedsiębiorstw stanowi 10—35% przychodów ze sprzedaży uzyskiwanych przez przedsiębiorstwa i są tą grupą kosztów, w ramach której obecnie istnieją największe rezerwy dla działań oszczędnościowych.

Dwie główne zasady modelu kosztów logistyki: System rachunku kosztów powinien odzwierciedlać przepływ materiałów, co oznacza, że powinien być zdolny do identyfikowania kosztów, jakie towarzyszą obsłudze klienta. System ten powinien dawać możliwość wyodrębnienia kosztów i dokonywania analizy przychodów według typów klientów i segmentów rynku lub kanałów dystrybucji.

Koszty logistyki Utracone potencjalne przychody Koszty sensu stricto Koszty pracy i zużycia czynników wytwórczych Wydatki finansowe Koszty zdarzeń nadzwyczajnych Utracone potencjalne przychody

Zarządzanie kosztami Zarządzanie kosztami to celowe i świadome podejmowanie decyzji prowadzących do osiągnięcia i utrzymania założonego poziomu kosztów w przedsiębiorstwie. W gospodarce rynkowej podmioty gospodarcze nie mogą pozwolić sobie na dowolne kształtowanie poziomu kosztów.

Założony poziom kosztów powinien wynikać z: racjonalnego wykorzystania zasobów rzeczowych, ludzkich, finansowych i informacyjnych, przyjętej filozofii tworzenia planów lub budżetów kosztów, stanu technicznego zasobów rzeczowych (sprzętu, transportu, maszyn), przyjętej technologii wytwarzania, przyjętej organizacji produkcji. Nierespektowanie tych przesłań zagraża egzystencji każdego przedsiębiorstwa.

Podstawowe cele zarządzania kosztami: poznanie mechanizmów i przyczyn powstawania kosztów, obniżenie poziomu kosztów całkowitych i jednostkowych, kształtowanie poziomu kosztów produktów, kształtowanie pożądanej struktury kosztów.

Zarządzanie kosztami Zarządzanie kosztami to nie tylko obniżanie kosztów. To również: utrzymanie dotychczasowego poziomu kosztów w przedsiębiorstwie, kontrolowanie, aby koszty nie rosły szybciej niż założony wcześniej ich poziom ze względu na brak możliwości dalszej ich obniżki.

Efektywne zarządzanie kosztami: Efektywnie zarządzać kosztami i osiągnąć zamierzone cele można na podstawie posiadanych (właściwie zdefiniowanych) zasobów informacyjnych, w szczególności zaś płynących z systemu rachunkowości, oraz przy doborze i wykorzystaniu właściwych narzędzi zarządzania nimi.

Narzędzia zarządzania kosztami