KINO POLSKIE

Pionierami polskiej kinematografii byli działający od 1893 roku wynalazcy: Piotr Lebiedziński, Bolesław Matuszewski i Kazimierz Prószyński. Ten ostatni wynalazł w 1895 roku pleograf. Matuszewski z kolei realizował krótkie filmy dokumentalne przy użyciu kinematografu, dostrzegł również kluczową rolę medium filmowego jako rejestratora rzeczywistości. Inną oryginalną postacią wśród wynalazców polskich był Jan Szczepanik, który opracował, zbyt kosztowną na ówczesne czasy, metodę produkcji filmu barwnego. 18 lipca 1896 roku odbył się pierwszy pokaz filmowy, jednakże niezależnie od pionierów, bo przy użyciu kinetografu spółki Edisona. Natomiast pierwsza projekcja kinowa miała miejsce 14 listopada 1896 roku i została przeprowadzona przez ekipę operatorską należącą do Louisa Lumière’a. Pierwsze kino na ziemiach polskich – Gabinet Iluzji – zostało założone w Łodzi w 1899 roku przez braci Antoniego i Władysława Krzemińskich, nie zachowało się jednak do czasów współczesnych

Pierwsza polska wytwórnia filmowa, Towarzystwo Udziałowe Pleograf, została założona w Warszawie przez Prószyńskiego. Towarzystwo to z siedzibą na ulicy Nowogrodzkiej 39 w latach 1901-1903 zajmowało się promocją aparatów wymyślonych przez wynalazcę oraz filmów zrealizowanych przy ich użyciu. Pleograf organizował w Warszawie pokazy filmowe oraz prezentacje urządzeń Prószyńskiego. Pierwsze pokazy filmów odbyły się pomiędzy 31 marca a 2 kwietnia 1902 roku w Teatrze Letnim w Ogrodzie Saskim. Widzowie zobaczyli tam program złożony z filmów dokumentujących życie codzienne w Warszawie, które wykonane zostały przez wynalazcę. Prószyński był również autorem pierwszych filmów z udziałem polskich aktorów, tworząc podwaliny polskiej kinematografii. Już w 1902 roku stworzył dwa krótkie filmy Powrót birbanta, Przygoda dorożkarza, w których wzięli udział dwaj polscy aktorzy teatralni Kazimierz Junosza-Stępowski oraz Władysław Neubelt.

Kazimierz Prószyński filmujący wynalezionym przez siebie aeroskopem ulice Paryża w 1909 roku

Kadr z filmu Paweł i Gaweł (1938) Kadr z filmu Paweł i Gaweł (1938). W trakcie dwudziestolecia międzywojennego popularność wśród publiczności zyskały takie osobowości kina, jak Eugeniusz Bodo i Adolf Dymsza (na zdjęciu).

Kadr z kroniki filmowej ukazującej ruiny Prudential podczas powstania warszawskiego

Kadr z filmu Zakazane piosenki (1946)

Andrzej Wajda (na zdjęciu) stanowił jedną z czołowych postaci polskiej szkoły filmowej. Reprezentował w jej ramach nurt romantyczny Andrzej Munk (na zdjęciu) był przedstawicielem nurtu racjonalistycznego w polskiej szkole filmowej