Układ pokarmowy, układ trawienny, zespół narządów służących do przyjmowania pokarmów, rozkładania większych substancji pokarmowych na mniejsze za pomocą enzymów trawiennych a następnie wchłaniania ich do krwi. Wyraźny przewód pokarmowy wraz z otworem gębowym i odbytowym występuje już u pierścienic. Układ trawienny wszystkich kręgowców jest zbudowany wg jednego planu - ma postać długiej, umięśnionej rury - a u wszystkich zwierząt chemiczne przemiany związane z trawieniem oraz enzymy biorące udział w tych procesach wykazują duże podobieństwo.

U człowieka rozpoczyna się on jamą ustną, w której pokarm ulega rozdrobnieniu i zostaje zapoczątkowane trawienie, następnie pokarm zmieszany ze ślina dostaje się gardzielą gardło i przełykiem do żołądka gdzie zachodzą właściwe procesy trawienne. JAMA USTNA –Jej zadania to: pobieranie, mechaniczne rozdrabnianie pokarmu, mieszanie go ze śliną i tworzenie kęsa pokarmu. Ponadto odbiór wrażeń smakowych, które na zasadzie odruchu pobudzają wydzielanie śliny oraz soków: żołądkowego i trzustkowego. Wydziela ona następujące enzymy: L-amylaza ślinowa (ptialina): skrobia-dwucukry (głównie maltoza) i cukry proste. ŚLINIANKI są gruczołami tworzącymi ślinę, która na następujące zadania: wprowadza pewne enzymy trawienne zlepia cząstki pokarmu w kęs oczyszcza jamę ustną i język z resztek pokarmów, umożliwiając odbieranie wrażeń smakowych nawilża język, jamę ustną i krtań

Następnie pokarm przechodzi do GARDŁA Następnie pokarm przechodzi do GARDŁA. Jest to wspólny odcinek przewodu pokarmowego i oddechowego. Pokarm uformowany w kęs zostaje tutaj połknięty tzn. za pomocą mięśni gardła i języka wtłoczony do przełyku na zasadzie odruchu. Z gardła kęsy pokarmu trafiają do przełyku .Jest to umięśniony rurkowaty przewód, którym pokarm wędruje z gardła do żołądka. Ruch kęsków zachodzi dzięki przechodzącej wzdłuż przełyku fali perystaltycznej (tzw. ruch robaczkowy)

Następnym odcinkiem przewodu pokarmowego jest JELITO CIENKIE dzielące się na DWUNASTNICĘ, JELITO CZCZE i KRETE), do którego uchodzą enzymy TRZUSTKI i ŻÓŁĆ produkowana przez WATROBĘ . Natomiast nie strawione resztki pokarmowe dostają się do JELITA GRUBEGO (dzielącego się na JELITO ŚLEPE, OKREŻNICĘ i ODBYTNICĘ), w którym zachodzi wchłanianie wody i formowanie kału. WĄTROBA Największy gruczoł organizmu. wytwarza i wydziela do przewodu pokarmowego żółć magazynuje potrzebne organizmowi żelazo, witaminy i glukozę (w postaci glikogenu) reguluje poziom cukru we krwi uczestniczy w inaktywacji trucizn (oczyszczanie krwi) uczestniczy w przemianie białek, tłuszczów, aminokwasów ma udział w termoregulacji (wątroba ma zawsze wyższą temperaturę niż reszta ciała)

ŻOŁĄDEK Najszerszy odcinek przewodu pokarmowego ŻOŁĄDEK Najszerszy odcinek przewodu pokarmowego. Gromadzi, wyjaławia, miesza i częściowo trawi spożyty pokarm. Wydzielane są enzymy soku żołądkowego, woda, sole mineralne, śluz zabezpieczający błonę śluzową przed działaniem pepsyny. W żołądku panuje środowisko kwasowe (pH 2-3): wydzielany przez żołądek kwas solny ma za zadanie uaktywnienia enzymy i denaturować białko. Enzymy które wytwarza żołądek to : Renina (podpuszczka): ścinanie białka mleka; pepsynogen (w obecności HCl) przechodzący w pepsynę: białka-> oligopetydy; działa także L-amylaza ślinowa, przechodząca z jamy ustnej.

DWUNASTNICA Początkowy (25-30 cm) odcinek jelita cienkiego, w którym rozpoczyna się intensywny proces trawienny. Uchodzą tu przewody trzustkowe (zawierające enzymy soku trzustkowego) i wątroby (zawierające kwasy żółciowe). Gęsty śluz gruczołów dwunastnicy chroni jej ścianę przed silnie zakwaszoną treścią żołądkową, a wydzielany wodorowęglan sodu zobojętnia treść pokarmową przed przesunięciem jej do jelita cienkiego. Enzymy dwunastnicy to: Lipaza trzustkowa: tłuszcz-> glicerol+kwasy tłuszczowe; amylaza trzustkowa: skrobia-> maltoza maltaza: maltoza-> glukoza; trypsynogen i chymotrysynogen (z których powstaje trypsyna i chrymotrypsyna): białka-> oligopeptydy PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY Stanowi magazyn żółci, która zawierając kwasy żółciowe zmniejsza napięcie powierzchniowe i rozbija tłuszcze na eulsję łatwiej trawioną przez lipazy.

JELITO CIENKIE Silnie wydłużony (3-5 m) odcinek przewodu pokarmowego o bardzo rozbudowanej powierzchni: błona śluzowa tworzy fałdy pokryte licznymi kosmykami i mikrokosmkami, przez które następuje wchłanianie. Pokarm częściowo już nadtrawiony ulega ostatecznemu rozkładowi przez enzymy soku jelitowego (uwalniane po rozpadzie komórek nabłonka jelitowego). Środowisko prawien obojętne. Niestrawione resztki fala perystaltyczna przesuwa do jelita gr. Enzymy: Lipaza: tłuszcz-> glicerol + kwasy tłuszczowe nukleazy: kwasy nukleinowe-> zasady purynowe i pirymidynowe; enzymy glikolityczne: wielocukry i dwucukry-> cukry proste; karboksypeptydazy i aminopepsydazy: oligopeptydy-> aminokwasy JELITO GRUBE Odcinek nie pokryty kosmykami, o dość grubej błonie śluzowej. Trawienie w j.g. to skutej dochodzenia tu enzymów jelita cienkiego. Zachodzi tu także zwrotne wchłanianie: wody, elektrolitów, witamin, aminokwasów. Do światła jelita usuwane są głównie składniki mineralne, metale ciężkie i w dużych ilościach śluz.

TRZUSTKA Jest gruczołem wytwarzającym enzymy trawienne oraz gruczołem dokrewnym regulującym poziom glukozy, aminokwasów i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi Reguluje procesy gromadzenia, uwalniania i spalania substancji pokarmowych WYROSTEK ROBACZKOWY Jest prawdopodobnie miejscem narażania się flory bakteryjnej, produkującej witaminy i współpracującej przy trawieniu pokarmów</TD. ODBYTNICA Krótki odcinek, w którym nie dające się strawić i wchłonąć resztki pokarmowe są odwadniane i formatowane w postaci kału. Kał składa się w przybliżeniu w 1/3 z celulozy, w 1/4 z bakterii i w 1/10 z białek. Reszta to śluz, tłuszcze i substancje nieorganiczne.