WSP-Ćw.-3 „ Z dziejów prawa karnego: PRZESTĘPSTWO I KARA”

PODZIAŁY PRZESTĘPSTW 1. PRZESTĘPSTWA PRYWATNE I PUBLICZNE ▬ za wzorem rzymskim dzielono przestępstwa na: publiczne i prywatne ▬ podstawą tego dychotomicznego podziału była kombinacja dwóch elementów: charakteru chronionego interesu (dobro prywatne, czy publiczne) oraz trybu ścigania (skarga prywatna, czy publiczna) 2. CAUSA MAIORES I CAUSA MINORES ▬ przestępstwa dzielono również na: causa maiores (sprawy większej wagi) causa minores (sprawy mniejszej wagi) ▬ kryterium podziału stanowiła w tym wypadku waga (ciężar) przestępstwa (wielkość szkody, stopień naruszenia porządku publicznego) ▬ waga przestępstwa przesądzała jednocześnie o właściwości sądu

TERYTORIALNE PODZIAŁY PRZESTĘPSTW: ▬ w różnych państwach (na różnych obszarach) kształtowały się podziały przestępstw w oparciu o kryterium kary 1. NIEMCY: ▬ w Niemczech (głównie za pośrednictwem Zwierciadła Saskiego) ukształtował się podział na: Przestępstwa zagrożone karami “na gardle i ręku” (stosowane za najcięższe przestępstwa) – zaliczono do nich karę śmierci i karę okaleczenia Przestępstwa zagrożone karami : “na skórze I włosach” (stosowane za lżejsze przestępstwa) – były to różnorodne kary chłosty, o charakterze hańbiącym (dodatkowa dolegliwość, obok fizycznej) 2. ANGLIA: ▬ w Anglii ukształtował się podział na: zbrodnie (zagrożone karą śmierci i konfiskatą mienia) oraz występki (zagrożone grzywną, chłostą, karami arbitralnymi, orzekanymi według uznania sędziego) 3. FRANCJA: ▬ we Francji wyróżniano: przestępstwa „gardłowe” (zagrożone karą śmierci) przestępstwa „niegardłowe” (zagrożone różnymi karami, lecz nie karą śmierci)

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU (“MĘŻOBÓJSTWA”) I ZDROWIU:  Morderstwo  Zabójstwo  Krewnobójstwo (ojcobójstwo, matkobójstwo, dzieciobójstwo, także małżonkobójstwo)  Samobójstwo - udolne - nieudolne PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ZDROWIU:  Okaleczenie  Zranienie

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO WOLNOŚCI:  Sprzedaż wolnej osoby jako niewolnika (przestępstwo to traktowane było tak jak zabójstwo)  Bezprawne pozbawienie lub ograniczenie wolności (np. związanie jednostki)  Uprowadzenie niewiasty: - właściwe porwanie (raptus; tj. uprowadzenie wbrew woli niewiasty) - uprowadzenie (dokonane za zgodą kobiety)

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO MORALNOŚCI, RODZINIE I DOBRYM OBYCZAJOM:  Cudzołóstwo  Kazirodztwo  Prostytucja  Stręczycielstwo  Nierząd  Homoseksualizm  Sodomię  Stosunki seksualne pomiędzy partnerami pochodzącymi z różnych stanów  Stosunki seksualne pomiędzy partnerami różnych wyznań )

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO MIENIU i zaufaniu publicznemu:  Kradzież ▬ kradzież kwalifikowana  Rabunek  Rozbój  Podpalenie  Fałszerstwa (np. dokumentów, miar i wag, pieniędzy)  Oszustwa (popełniane często zwłaszcza podczas gier hazardowych)  Spekulacje  Lichwa

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO CZCI:  POTWARZ - polegała na bezpodstawnym (bezprawnym) zarzuceniu komuś: ▬ popełnienia przestępstwa, ▬ uprawiania nierządu ▬ pochodzenie z nierządnicy  ZNIEWAGA (obelga): ▬ czynna (, np. spoliczkowanie, targanie za włosy, wąsy, etc.) ▬ słowna

PRZESTĘPSTWA „DOMINIALNE”:  ZBIEGOSTWO (porzucenie gruntu przez chłopa przywiązanego do ziemi, który bez pańskiej zgody nie mógł opuścić nieruchomości)  NIEWYKONYWANIE POWINNOŚCI PODDAŃCZYCH (np. nieposłuszeństwo wobec pańskich rozkazów, zaniedbywanie obowiązków pańszczyźnianych)  NARUSZENIE PAŃSKICH MONOPOLI (np. przymusu mlewnego, przymusu propinacyjnego)  CZYNNA LUB SŁOWNA ZNIEWAGA URZĘDNIKÓW DWORSKICH

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PAŃSTWU I PANUJĄCEMU:  Nastawanie na życie monarchy  Dążenie do pozbawienia go władzy  Naruszenie czci panującego  Lekceważenie i nieposłuszeństwo wobec rozkazów władcy lub jego urzędników  Sprzysiężenie przeciw życiu panującego władcy  Powstanie przeciwko panującemu (bunt, rebelia)  Zdrada kraju: ▬ dostarczanie nieprzyjacielowi informacji ▬ sprowadzenie nieprzyjaciela w granice kraju ▬ udzielenie mu pomocy przez dostarczenie żywności, koni, broni  Dezercja (opuszczenie szeregów wojskowych)  Czyny naruszające fiskalne interesy monarchy: ▬ fałszowanie monety ▬ naruszenie regaliów (czyli pewnych ekonomicznych monopoli panującego)

PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO RELIGII, BOGU I KOŚCIOŁOWI:  Znieważenie miejsc sakralnych  Obrabowanie trupa (oraz zbezczeszczenie grobu)  Herezje (poglądy religijne będące odstępstwem od oficjalnej doktryny religii uznawanej za panującą)  Krzywoprzysięstwo (złożenie fałszywych zeznań pod przysięgą)  Bluźnierstwo (wypowiedzenie słów uwłaczających temu, co jest w religii uważane za święte)  Świętokradztwo (kradzież rzeczy uznawanej za świętą, bądź uświęconą, lub kradzież dokonana w miejscu uznawanym za święte lub uświęcone)  Apostazja (odszczepieństwo; całkowite odstępstwo wyznawcy od wiary (a fide), od religii uznanej za religię panującą )  Czarostwo (uprawianie czarów, sortilegium, maleficium)

RACJONALIZACJA KARY I JEJ RODZAJE ▬ RELIGIJNA ▬ SPRAWIEDLIWOŚCIOWA (zw. także odwetową, metafizyczną, bezwzględną lub absolutną); pojęcie talionu materialnego i symbolicznego ▬ PREWENCYJNA: - indywidualna - generalna ▬ KOMPENSACYJNA ▬ MIESZANA

Kary prywatne (kompozycyjne) ▬ GŁÓWSZCZYZNA (poena capitis, wergeld) ▬ NAWIĄZKA (pokutne, buse) ▬ KARA NA RZECZ SĘDZIEGO (mulcta, wira)

KARA ŚMIERCI (rodzaje) ZWYCZAJNA ▬ Łamanie kołem ▬ Ścięcie ▬ Spalenie (żywcem, na stosie) ▬ Powieszenie ▬ Utopienie ▬ Rozstrzelanie ▬ Zakopanie żywcem ▬ Rozszarpywanie końmi KWALIFIKOWANA ▬ Przebicie palem ▬ Ukamienowanie ▬ Wbicie na pal ▬ Ukrzyżowanie ▬ Wypuszczenie kiszek ▬ Ćwiartowanie ▬ Zawieszenie żywcem na haku

KARY OKALECZAJĄCE (mutylacyjne, ochramiające) ▬ odcięcie ręki lub dłoni ▬ obcięcie palców ▬ obcięcie uszu, nosa lub włosów ▬ wyrwanie języka ▬ wyłupienie oczu ▬ kastracja ▬ napiętnowanie (najczęściej: wypalenie piętna na policzku skazańca)

KARY NA CZCI ▬ Proskrypcja ▬ Infamia ▬ Banicja

KARY NA CIELE ▬ CHŁOSTA ▬ INNE: Baty kuna Kije żelazna klatka Postronek gąsior Rózgi kłoda ▬ PRĘGIERZ biskup

KARA POZBAWIENIA WOLNOŚCI ▬ Kara wieży (górnej i dolnej) ▬ Areszt (kara krótkotrwała) ▬ Domy poprawy i pracy przymusowej ▬ Galery ▬ Kara Twierdzy ▬ Więzienie

KARY MAJĄTKOWE (publiczne ) ▬ KONFISKATA MIENIA (majątku) ▬ GRZYWNA ▬ UTRATA PRAW PADKOWYCH (odsądzenie od dziedziczenia) częściowa całkowita

PRZYCZYNY BEZKARNOŚCI SPRAWCY A). SAMOPOMOC (zemsta rodowa) B). WYJĘCIE SPOD PRAWA (wyrok proskrypcyjny, banicyjny, czy wyrok skazujący na infamię) C). POCZĄTEK D). STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI E). OBRONA KONIECZNA