Poradnictwo edukacyjno –zawodowe w gimnazjum.

Na czyją pomoc w podejmowaniu trudnych decyzji może liczyć młody człowiek?

Poradnictwo edukacyjno – zawodowe w szkole – podstawy prawne. Poradnictwo edukacyjno-zawodowe, obecne w polskich gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych od 2001 roku, nadal w wielu z nich traktowane jest jako działanie towarzyszące głównemu procesowi edukacji, realizowane zwykle w ramach godzin wychowawczych, przez pedagogów lub szkolnych doradców zawodowych.

Zostało ono wprowadzone do polskich szkół z jednej strony na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61 poz. 624 z późn. zm.), które wskazuje konieczność organizacji przez szkoły Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego (WSDZ), z drugiej wskazaniem zamieszczonym w Ustawie o systemie oświaty, iż Polski system edukacji zapewnia przygotowanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia (Dz. U. z 2004, Nr 256, poz. 2572 z późn. zm., art. 1 pkt 14).

Rozporządzenie MEN w Sprawie organizacji i udzielania pomocy psych Rozporządzenie MEN w Sprawie organizacji i udzielania pomocy psych. – pedagogicznej z dnia 30 kwietnia 2013r §5. 2. Pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, szkole i placówce udzielają uczniom nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści wykonujący w przedszkolu, szkole i placówce zadania z zakresu pomocy psychologiczno -pedagogicznej, w szczególności psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni, zwani dalej „specjalistami”.

§ 7. 1. W szkole pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz w formie: 5) zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej – w przypadku uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych;

6) warsztatów; 7) porad i konsultacji. § 17 6) warsztatów; 7) porad i konsultacji. § 17. Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowania kształcenia i kariery zawodowej organizuje się w celu wspomagania odpowiednio uczniów lub słuchaczy w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy. Zajęcia prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści.

§ 9. 2. Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści w przedszkolu, szkole i placówce prowadzą w szczególności: 3) w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej – doradztwo edukacyjno-zawodowe.

§ 25. 1. Do zadań doradcy zawodowego należy w szczególności: 1) systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej; 2) gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia; 3) prowadzenie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej

4) koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę i placówkę; 5) współpraca z innymi nauczycielami w tworzeniu i zapewnieniu ciągłości działań w zakresie doradztwa edukacyjno--zawodowego; 6) wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno pedagogicznej.

2. W przypadku braku doradcy zawodowego w szkole lub placówce, dyrektor szkoły lub placówki wyznacza nauczyciela, wychowawcę grupy wychowawczej lub specjalistę planującego i realizującego zadania z zakresu doradztwa edukacyjno- -zawodowego.

W odniesieniu do roli poradnictwa zawodowego w edukacji, eksperci, doradcy zawodowi najczęściej wskazują na: potrzebę profesjonalnej pomocy, usytuowanej blisko ucznia, zwiększającej trafność jego decyzji edukacyjnych i zawodowych, minimalizującej koszty psychiczne wynikające z niewłaściwych wyborów i koszty materialne związane z dojazdem do placówek specjalistycznych (poradni), zagwarantowanie systematycznego oddziaływania na uczniów w ramach planowanych działań realizowanych metodami aktywnymi (warsztaty, zajęcia aktywizujące),

możliwość udzielania uczniom pomocy w wyborze i selekcji informacji dotyczących edukacji i rynku pracy, zgodnie z planowanym przez nich kierunkiem rozwoju zawodowego, możliwość działań w zakresie planowania wspólnie z uczniem jego kariery zawodowej, obniżenie społecznych kosztów kształcenia dzięki poprawie trafności wyborów na kolejnych etapach edukacji, dostosowanie rozwiązań polskich do standardów pozostałych krajów UE.

Jak więc powinny wyglądać zajęcia z poradnictwa edukacyjno – zawodowego?

W procesie orientacji i poradnictwa edukacyjno-zawodowego skierowanego do dzieci i młodzieży uczącej się można wyróżnić następujące etapy: I etap obejmuje orientację edukacyjno-zawodową dzieci w klasach I-III szkoły podstawowej. To etap, w trakcie, którego nauczyciele w ramach kształcenia zintegrowanego podejmują zagadnienia związane z pracą oraz zawodami.

W trakcie lekcji nauczyciele zapoznają uczniów z zawodami obecnymi w ich najbliższym otoczeniu, miejscami pracy rodziców i krewnych, mają okazję do kształtowania u dzieci określonych postaw wobec pracy.

II etap dotyczy orientacji edukacyjno-zawodowej uczniów w klasach IV-VI szkoły podstawowej. Na tym etapie nauczyciele i wychowawcy włączają w treści nauczania zagadnienia związane z analizą znaczenia pracy w życiu jednostek, jak i całych społeczeństw. W trakcie lekcji przedmiotowych oraz godzin z wychowawcą i/lub pedagogiem szkolnym uczniowie mają okazję świadomie rozpocząć proces samopoznania .

III etap obejmuje orientację i poradnictwo edukacyjno-zawodowe skierowane do uczniów w szkole gimnazjalnej. Na tym etapie wychowawcy, nauczyciele, osoby odpowiedzialne za realizację poradnictwa edukacyjno-zawodowego w danym gimnazjum (szkolny doradca zawodu, pedagog szkolny lub wyznaczony do tego zadania nauczyciel), korzystając z dostępnych materiałów: programów

nauczania, opisów zawodów i profesji, klasyfikacji zawodów i specjalności oraz teczek o zawodach, rozwijają u młodzieży umiejętności podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych. Stwarzają możliwość poznawania siebie, własnych talentów i zainteresowań, predyspozycji i preferencji, czyli zdobycia wiedzy o własnych zasobach, która pomoże młodym ludziom podjąć kolejny wybór edukacyjny, tym razem dotyczący edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym. Uczniowie

z jednej strony mają możliwość budowania obrazu samych siebie, z drugiej zaś zapoznają się z realiami świata pracy, poznają zawody i ścieżki edukacyjne pozwalające przygotować się do ich wykonywania. Na tym etapie ważną rolę odgrywa dobrze przygotowana informacja edukacyjno-zawodowa, bardzo potrzebna w trakcie wyboru szkoły ponadgimnazjalnej typu ogólnokształcącego lub zawodowego.

IV etap orientacji i poradnictwa edukacyjno-zawodowego skierowanego do uczniów szkoły ponadgimnazjalnej ma charakter obserwacyjno-decyzyjny. Zadaniem nauczycieli i wychowawców na tym etapie, obok dalszego rozwijania umiejętności samopoznania, tj. pomocy uczniom w określaniu ich predyspozycji, zainteresowań oraz cech osobowościowych, jest umożliwianie

młodzieży kształtowania się u niej umiejętności związanych z radzeniem sobie na współczesnym rynku pracy, analizowaniem i wybieraniem ofert pracy adekwatnych do własnych zasobów, rozwijaniem umiejętności prezentacji swoich umiejętności i kwalifikacji, a także ze stałą gotowością do podnoszenia swojej wiedzy i doskonalenia umiejętności .

Kto udziela wsparcia?

Jeśli w szkole lub placówce nie ma doradcy zawodowego, funkcję tę pełni nauczyciel wyznaczony przez dyrektora.

Status szkolnego doradcy zawodowego . Szkolny doradca zawodowy to etatowy pracownik szkoły z wydzielonym pensum godzin na realizację zadań zgodnych z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11, poz. 114)

Kwalifikacje szkolnego doradcy zawodowego Szkolnym doradcą zawodowym może być osoba, która: legitymuje się dyplomem ukończenia studiów magisterskich lub studiów wyższych zawodowych na kierunkach: psychologia, pedagogika, socjologia, doradztwo zawodowe;  posiada przygotowanie pedagogiczne; ukończyła studia podyplomowe prowadzone przez szkołę wyższą z zakresu doradztwa zawodowego lub kurs kwalifikacyjny przygotowujący do pracy edukatorskiej z zakresu orientacji i poradnictwa zawodowego.

Literatura: Bańka A., Zawodoznawstwo, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy. Psychologiczne metody i strategie pomocy bezrobotnym, Wydawnictwo Print –B, Poznań 2004 Pedagogika Pracy. Doradztwo zawodowe, red. H. Bednarczyk, J.Figurski, M. Żurek, Instytut Technologii Eksploatacji w Radomiu, Radom 2005 A. Gurycka, Rozwój i kształtowanie zainteresowań, Warszawa 1989. Przygotowanie uczniów gimnazjum do wyboru zawodu, red. G. Sołtysińska i J. Woroniecka, KOWEZiU, Warszawa 2006. W. Trzeciak, Przygotowujemy się do wyboru zawodu, Warszawa 1988. B. Bielak, Jak pomóc uczniom w wyborze zawodu?, WSiP, Warszawa 2009.