Rachunek kosztów wykład 1 semestr zimowy 2009-2010 Rachunek kosztów wykład 1 Dr Małgorzata Krysik

Koszty i pojęcia bliskoznaczne Koszt jest wyrażonym w pieniądzu lub jego ekwiwalentach zużyciem czynników związanych z prowadzoną działalnością (zasobów) w celu osiągnięcia w bieżącym lub przyszłym okresie korzyści dla organizacji.

Koszty i pojęcia bliskoznaczne Wydatek to każde wykorzystanie (wydatkowanie lub angażowanie) środków pieniężnych, bez względu na cel poniesienia.

Koszty i pojęcia bliskoznaczne Strata oznacza bezekwiwalentne zmniejszenie zasobów.

Wzajemny stosunek wydatków i kosztów Stosunek pojęciowy - koszty przedsiębiorstwa są uwarunkowane ponoszonymi wydatkami, choć nie wszystkie wydatki mają charakter kosztowy; Stosunek czasowy - powstawanie kosztów może być niezależne w czasie od dokonywanych wydatków; Stosunek wyceny - wycenowe parametry kosztów wywodzą się z cen (stawek, taryf) płaconych w momencie dokonywania wydatków.

Wydatki i koszty przedsiębiorstwa – wzajemne relacje A. Stosunek pojęciowy B. Stosunek czasowy C. Stosunek wyceny  

Obiekty kosztów To dowolne przedmioty odniesienia, grupowania i kalkulacji kosztów np. wyroby,usługi, komórki organizacyjne, klienci, kanały dystrybucji, dostawcy, kooperanci, pracownicy... (Świderska G.:„ Rachunkowość zarządcza..”.s.1-3). „Termin koszt bez wskazania jego obiektu w ogóle nie ma sensu” (Horngren Ch., Foster G. Management Accounting. Official Terminology 1996 s.12).

Definicja rachunku kosztów Rachunek kosztów to proces identyfikowania, gromadzenia, przetwarzania, prezentacji i interpretacji informacji o kosztach dla dokonywania ocen i decyzji przez użytkowników tych informacji. W przypadku gdy wymieniony proces powtarza się regularnie, można mówić o systematycznym rachunku kosztów.

Historia rachunku kosztów Najstarsze zachowane zestawienie kosztów przedsiębiorstwa produkcyjnego z 1395 r. (koszty produkcji sukna w manufakturze Franciszka di Marco z Prato) Najstarsze zachowane księgi domów handlowych firmy Donato Soranco i Bracia z lat 1416-1434 Wyodrębnienie kont bilansowych i wynikowych – L. Pacioli 1494.

Historia rachunku kosztów Cechy pomiaru kosztów w wiekach średnich: Prowadzenie rachunku kosztów – decyzja właściciela, brak zewnętrznych wymogów dotyczących ewidencji i sprawozdawczości. Koszty domu i firmy stanowiły jedność. Koszty i zysk liczone po zakończeniu konkretnej transakcji, nie okresowo. Nie naliczano amortyzacji. Wycena w różnych jednostkach pieniężnych. Koszty liczono i rejestrowano intuicyjnie, bez ich zdefiniowania.

Historia rachunku kosztów Wiek XVIII i XIX – prace nad definiowaniem kosztu wytworzenia, struktur kosztów rodzajowych. Okres zakończony wykształceniem rachunku kosztów rzeczywistych w małych zakładach przemysłowych dla okresów sprawozdawczych. Przełom XIX i XX wieku - era przemysłowa – wygrywa przedsiębiorstwo oferujące standardowy produkt po niższej cenie: koncentracja na usprawnianiu mechanizmu produkcyjnego (mentalność produkcyjna), koncentracja na kalkulacji kosztów produkcji, orientacja sprawozdawcza.

Historia rachunku kosztów 1915 r. – Earl A. Saliero sformułował i opisał podstawowe metody amortyzacji (metodę liniową, degresywną i naturalną). W 1911 r. po raz pierwszy zaprojektowano i wdrożono w praktyce system rachunku kosztów standardowych. 1918-1933 – okres Schmalenbachowski w Niemczech - wyróżnienie kosztów dla celów rach. finansowej i zarządczej, podział kosztów na stałe i zmienne.

Historia rachunku kosztów Lata 30. XX wieku w USA, koniec lat 40. w Europie: przedsiębiorstwa zaczynają odchodzić od strategii „produkcyjnej” na rzecz strategii „rynkowej”, coraz większe grono nabywców poszukuje dóbr o wyższej jakości i walorach użytkowych, ograniczanie masowej produkcji dóbr standardowych na rzecz wyrobów zróżnicowanych. powstaje rachunek kosztów zmiennych (variable costing), nazywany rachunkiem kosztów bezpośrednich (direct costing) lub częściowych (w polskim piśmiennictwie).

Historia rachunku kosztów Zmiany w rzeczywistości gospodarczej na przełomie lat 70. i 80.XX wieku: stosowanie do zarządzania produkcją zintegrowanych systemów komputerowych – CIM ( Computer Integrated Manufacturing), wzrost zróżnicowania produkcji, rozwój zarządzania strategicznego, koncepcji strategicznych, globalizacja, efekt - krytyka tradycyjnego rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów zmiennych, powstanie nowych koncepcji rachunku kosztów (Activity Based Costing, target costing, kaizen costing, rachunku kosztów jakości, rachunku kosztów cyklu życia produktów).

Historia i perspektywy rozwoju systemów pomiaru kosztów - podsumowanie Systemy fazy I – nieodpowiednie dla potrzeb sprawozdawczości finansowej, Systemy fazy II – ukierunkowane na sprawozdawczość finansową, Systemy fazy III – odpowiednie do zarządzania przedsiębiorstwem, właściwe dla sprawozdawczości fin. ale autonomiczne (dwa systemy), Systemy fazy IV – integrujące zarządzanie kosztami i sprawozdawczość finansową.

Miejsce rachunku kosztów w systemie informacyjnym organizacji Zaspokojenie zewnętrznych potrzeb sprawozdawczych (sprawozdawczy rachunek kosztów) – rachunkowość finansowa. Dostarczenie informacji o kosztach dla podejmujących decyzje związane z zarządzaniem organizacją – rachunkowość zarządcza.

Podział rachunku kosztów według kryterium celu: Rachunek kosztów Rachunek kosztów sprawozdawczy Rachunek kosztów dla celów zarządzania informacje o kosztach dla podejmowania decyzji krótkookresowych i strategicznych informacje o kosztach dla planowania informacje o kosztach dla kontroli dostarczenie danych do ustalenia wyniku finansowego wycena produktów w bilansie

Sprawozdawczy rachunek kosztów Powstał na przełomie XIX i XX wieku Dostosowany do funkcjonalnej struktury przedsiębiorstwa Podporządkowany potrzebom sprawozdawczości finansowej

Ogólny model struktury funkcjonalnej DYREKCJA GENERALNA BADANIA ZAKUPY PRODUKCJA SPRZEDAŻ ADMINISTRACJA

Sprawozdawczy rachunek kosztów obejmuje koszty: Koszty podstawowej działalności operacyjnej Koszty Pozostałe koszty operacyjne Koszty finansowe Straty nadzwyczajne

Koszty działalności operacyjnej są grupowane według Rodzaju (Układ rodzajowy kosztów) Funkcji (Układ funkcjonalny kosztów) Sposobu powiązania z obiektem kalkulacji (Układ kalkulacyjny kosztów : koszty bezpośrednie i pośrednie produkcji, koszty nie związane z produkcją tj. sprzedaży i zarządu) Wyróżnia się również: Koszty produktu i koszty okresu Pozostałe koszty operacyjne

Układ rodzajowy kosztów Amortyzacja. Zużycie materiałów i energii (surowców, półfabrykatów, materiałów biurowych, reklamowych, paliwa, gazu, wody, energii elektrycznej, czasopism). Usługi obce (transportowe, bankowe, obróbki ręcznej, łączności, najmu, komunalne, ubezpieczenia, kserograficzne, tłumaczenia, dozoru mienia itp.). Podatki i opłaty (od nieruchomości, od środków transportu, opłata za wieczyste użytkowanie gruntu, skarbowe, notarialne, opłaty koncesyjne itp.). Wynagrodzenia. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia. Pozostałe koszty rodzajowe ( koszty podróży służbowych ).

Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Rozliczenie kosztów z układu rodzajowego na układ kalkulacyjny z uwzględnieniem struktury funkcjonalnej (II) Układ funkcjonalno-kalkulacyjny kosztów Koszty według rodzaju I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe Dokumenty źródłowe Produkcja podstawowa Produkcja pomocnicza Zaopatrzenie Komórki ogólnoprodukcyjne Klucze podziałowe Działy sprzedaży i marketingu Administracja, finanse, kadry

Koszty w układzie funkcjonalnym Koszty komórek zaopatrzenia, Koszty produkcji podstawowej i pomocniczej, Koszty komórek sprzedaży - Związane z realizacją i zapewnieniem ciągłości procesu sprzedaży, marketingiem oraz promocją produktów, Koszty ogólnego zarządu - związane z zarządzaniem jednostką, obejmują w szczególności koszty administracyjne, prowadzenia rachunkowości, funkcjonowania naczelnego kierownictwa

Koszty w układzie kalkulacyjnym koszty pogrupowane na: koszty produkcji (bezpośrednie i pośrednie) koszty sprzedaży koszty ogólnego zarządu Zgromadzenie kosztów w układzie kalkulacyjnym jest niezbędne z punktu widzenia kalkulacji kosztu wytworzenia produktu i sporządzenia bilansu ( ustalenie wartości zapasów w bilansie).

Etapy rozliczania kosztów w sprawozdawczym rachunku kosztów Pomiar i rejestracja: Ustalenie, jakie koszty według rodzaju i w jakiej wysokości zostały poniesione w okresie objętym sprawozdaniem Rozliczenie: Przypisanie kosztów według rodzaju na 3 podstawowe procesy: wytwarzanie wyrobów lub świadczenie usług, sprzedaż i ogólny zarząd Kalkulacja: Skalkulowanie kosztów wytworzenia produktów (wyrobów gotowych i/lub usług) oraz produkcji w toku Dostarczenie danych do sporządzenia sprawozdania finansowego: Ustalenie, które koszty powinny być aktywowane (wykazane w bilansie), a które potraktowane jako koszt okresu (wykazane w odpowiednich pozycjach RZiS).

Pomiar i rejestracja kosztów w układzie rodzajowym (I) semestr zimowy 2009-2010 Pomiar i rejestracja kosztów w układzie rodzajowym (I) Koszty według rodzaju I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe Tabele amortyzacyjne Dokumenty magazynowe Listy płac Faktury, rachunki, inne

Rozliczenie kosztów na układ funkcjonalno-kalkulacyjny (II) W układzie funkcjonalno - kalkulacyjnym powinny być wydzielone finalnie koszty produkcji, koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu Układ funkcjonalno - kalkulacyjny kosztów Koszty według rodzaju I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe Dokumenty źródłowe Koszty produkcji Koszty sprzedaży Koszty ogólnego zarządu

Kalkulacja kosztów (III) Ustalenie kosztu określonego przedmiotu kalkulacji, np. produktu Koszty wytworzenia Koszty bezpośrednie produkcji Koszty pośrednie produkcji Wydział I Wydział II A B N Produkty ...

RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT (fragment) Dostarczenie danych do sporządzenia sprawozdania finansowego (IV) RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT (fragment) Wersja kalkulacyjna Wersja porównawcza A. Przychody netto ze sprzedaży produktów A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi B. Koszty sprzedanych produktów I. Przychody netto ze sprzedaży produktów C. Zysk brutto ze sprzedaży (A-B) II. Zmiana stanu produktów D. Koszty sprzedaży III. Koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby E. Koszty ogólnego zarządu B. Koszty działalności operacyjnej F. Zysk ze sprzedaży (C-D-E) 1. Amortyzacja 2. Materiały 3. Usługi obce 4. Wynagrodzenia 5. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 6. Pozostałe C. Zysk ze sprzedaży (A-B)

Dostarczenie danych do sporządzenia sprawozdania finansowego (IV) BILANS (fragment) Aktywa Pasywa . B. Aktywa obrotowe B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Zapasy 2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne 2. Półprodukty i produkty w toku - długoterminowa 3. Produkty gotowe - krótkoterminowa IV. Rozliczenia międzyokresowe (czynne) IV. Rozliczenia międzyokresowe (bierne)

Przepływy kosztów w działalności produkcyjnej Rachunek zysków i strat Koszty Bilans Koszt wytworzenia sprzedanych produktów Koszty wytworzenia Produkcja w toku Wyroby gotowe Koszty sprzedaży Koszty sprzedaży Koszty ogólnego zarządu Koszty ogólnego zarządu

Przepływy kosztów z działalności handlowej Rachunek zysków i strat Bilans Wartość sprzedanych towarów Wartość nabytych towarów Towary Koszty Koszty sprzedaży Koszty sprzedaży Koszty ogólnego zarządu Koszty ogólnego zarządu

Przykład 1. Przedsiębiorstwo „Amix” rozpoczęło działalność 02.01.20X9 r. W styczniu wyprodukowano 10.000 szt. jednorodnego produktu ponosząc następujące koszty: Koszty Produkcji Sprzedaży Ogólnego zarządu Razem Zużycie mat. 55.000 4.000 2.000 61.000 Wynagrodzenia 25.000 13.000 18.000 56.000 Amortyzacja 15.000 11.000 5.000 31.000 Usługi obce 20.000 50.000 115.000 53.000 30.000 198.000

Przykład 1. W styczniu sprzedano 7.000 szt. wyrobów po cenie sprzedaży netto 23 zł/szt. Polecenie: 1)  Sporządzić rachunek zysków i strat za styczeń w wersji kalkulacyjnej i porównawczej do poziomu wyniku ze sprzedaży. 2)  Ustalić wartość zapasów na koniec okresu.

Przykład 1. rozwiązanie Rachunek zysków i strat za miesiąc styczeń 20X9 r. do poziomu wyniku ze sprzedaży: Wersja kalkulacyjna A. Przychody netto ze sprzedaży produktów 161.000 B. Koszty wytworzenia sprzedanych produktów C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B) D. Koszty sprzedaży E. Koszty ogólnego zarządu F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E) Bilans na dzień 31 stycznia 20X9 r. (fragment) Wyroby gotowe

Przykład 1. rozwiązanie Rachunek zysków i strat za miesiąc styczeń 20X9 r. do poziomu wyniku ze sprzedaży: Wersja porównawcza A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi I. Przychody ze sprzedaży produktów 161.000 II. Zmiana stanu produktów (wzrost wartości zapasów) B. Koszty działalności operacyjnej I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Wynagrodzenia C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)