1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro- ekonomii, :)…

FORMY RYNKU 2

RYNKI RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE. SĄ RÓŻNE RYNKI… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) 3

RYNKI RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE. SĄ RÓŻNE RYNKI… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange 4

RYNKI RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE. SĄ RÓŻNE RYNKI… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange - Koreptycje z angielskiego w Warszawie 5

RYNKI RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE. SĄ RÓŻNE RYNKI… Na przykład: - Poczta Polska (na rynku listów o wadze do 50 gramów) - Play, Era, Plus, Orange - Koreptycje z angielskiego w Warszawie - Rynek pszenicy w powiecie kutnowskim 6

Oto przyczyny zróżnicowania rynków… 7

Oto przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 8

9

10 Przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 2. Naturalne i sztuczne bariery wejścia (i wyjścia).

11 Przyczyny zróżnicowania rynków: 1. Korzyści skali. 2. Naturalne i sztuczne bariery wejścia (i wyjścia). 3. Inne czynniki (np. zmowy przedsiębiorstw).

12 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa mo- dele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZ- NA i OLIGOPOL. OLIGOPOL KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOL KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA ● ● ●●

13 KONKURENCJA DOSKONAŁA

14 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa mo- dele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZ- NA i OLIGOPOL. OLIGOPOL KONKURENCJA DOSKONA Ł A MONOPOL KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA ● ● ●●

15 KONKURENCJA DOSKONAŁA jest to rynek, na którym działa WIELU producentów i konsumentów, NIE MA BARIER wejścia (i wyjścia), produkt jest JEDNORODNY, o czym POWSZECHNIE WIADOMO.

16 SKUTEK 1: Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P. Po tej cenie, P, przedsiębiorstwo może sprzedać praktycznie dowolną ilość dobra (jest przecież bardzo małe…).

17 Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P. Po tej cenie, P, przedsiębiorstwo może sprzedać praktycznie dowolną ilość dobra (jest przecież bardzo małe…). Linia popytu na produkty przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego jest zatem (prawie) POZIOMA. Powoduje to, że cena rynkowa, P, jest równa utargowi krańcowemu, MR (P=MR).

18 Żadna firma w pojedynkę nie ma wpływu na cenę rynkową, P. Po tej cenie, P, przedsiębiorstwo może sprzedać praktycznie dowolną ilość dobra (jest przecież bardzo małe…). Linia popytu na produkty przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego jest zatem (prawie) POZIOMA. Powoduje to, że cena rynkowa, P, jest równa utargowi krańcowemu, MR (P=MR).

19 SKUTEK 2: Typowe przedsiębiorstwo z rynku konkurencji doskonałej w dłu- gim okresie osiąga JEDYNIE ZYSK NORMALNY.

20 Gdyby cena rynkowa, P*, nie była równa minimalnym kosztom przeciętnym, AC MIN, firma osiagałaby zysk ekonomiczny (A) lub ponosiłaby stratę ekonomiczną (B). WEJŚCIA do gałęzi lub WYJŚCIA z gałęzi zmieniłyby wtedy wielkość oferty rynkowej, a więc także poziom ceny, przywracając równość: P*=AC MIN. P*=AC MIN Strata ekonomicz- na (P 2 <AC) Zysk ekono- miczny (P 1 >AC)

21 Linia podaży przedsiębiorstwa z rynku konkurencji doskonalej (przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego), S, POKRYWA SIĘ z linią kosztu krańcowego, MC. MC=MR (=P)

22 W długim okresie linia podaży firmy wolnokonkurencyjnej, S, ZACZYNA SIĘ OD WYŻSZEJ CENY i jest BARDZIEJ PŁAS- KA niż w krótkim okresie.

23 MC=S Q1Q1 MC=MR=P! A zatem w przypadku przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego …

24 Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom całej gałęzi wolnokonkurencyjnnej…

25 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – KRÓT- KI OKRES P Q 1 Q 2 0 P2P2 P1P1 D S D’ A B

26 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – DŁUGI OKRES P C Q 1 Q 2 0 P2P2 P1P1 D S S’ D’ A B

27 Skutki szoku popytowego w gałęzi wolnokonkurencyjnej – DŁUGI OKRES P C Q 1 Q 2 Q 3 0 P2P2 P1P1 P3P3 D S S’ D’ A B

28 ZADANIE Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi, w któ- rej panuje konkurencja doskonała. Stały koszt krańcowy równa się 0, a) Ile wynosi utarg krańcowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy wielkości produkcji 2? Dlaczego? Cena Ilość012345

29 Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi, w któ- rej panuje konkurencja doskonała. Stały koszt krańcowy równa się 0, a) Ile wynosi utarg krań- cowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy wielkości produkcji 2? Dlaczego? MR=3. Wszak na rynku konkurencji doskonałej CENA RYN- KOWA, P, JEST UTARGIEM KRAŃCOWYM, MR, firmy (P = MR). b) Ile wynosi utarg krańcowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy produkcji równej 3? Dlaczego? Cena Ilość012345

30 Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi, w któ- rej panuje konkurencja doskonała. Stały koszt krańcowy równa się 0, a) Ile wynosi utarg krań- cowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy wielkości produkcji 2? Dlaczego? MR=3. Wszak na rynku konkurencji doskonałej cena rynkowa, P, jest utargiem krańcowym, MR, przedsiębiorstwa (P=MR). b) Ile wynosi utarg krańcowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy produkcji równej 3? Dlaczego? MR=2. Wszak na rynku konkurencji doskonałej cena rynkowa, P, jest utargiem krańcowym, MR, przedsiębiorstwa (P=MR). c) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby panowała tu konkurencja dos- konała? Dlaczego? Cena Ilość012345

31 Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi, w któ- rej panuje konkurencja doskonała. Stały koszt krańcowy równa się 0, a) Ile wynosi utarg krań- cowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy wielkości produkcji 2? Dlaczego? MR=3. Wszak na rynku konkurencji doskonałej cena rynkowa, P, jest utargiem krańcowym, MR, przedsiębiorstwa (P=MR). b) Ile wynosi utarg krańcowy, MR, przedsiębiorstwa z tej gałęzi przy produkcji równej 3? Dlaczego? MR=2. Wszak na rynku konkurencji doskonałej cena rynkowa, P, jest utargiem krańcowym, MR, przedsiębiorstwa (P=MR). c) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby panowała tu konkurencja dos- konała? Dlaczego? Przedsiębiorstwa zwiększałyby produkcję do 4 (czwarta jednost- ka produkcji jest ostatnią, dla której równa utargowi krańcowe- mu, MR, cena, P, jest większe od kosztu krańcowego, MC – zob. tablica). Cena Ilość012345

32 MONOPOL

33 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa mo- dele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZ- NA i OLIGOPOL. OLIGOPOL KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOL KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA ● ● ●●

34 MONOPOL (czysty) jest to rynek, na którym działa NIEZA- GROŻONY INWAZJĄ INNYCH PRZEDSIĘBIORSTW JEDY- NY DOSTAWCA PRODUKTU w gałęzi.

35 Są DWA RODZAJE MONOPOLI: 1. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsię- biorstw, wytwarzających taki sam produkt. Na opanowanym przezeń rynku NIE WYSTĘPUJĄ DUŻE KORZYŚCI SKALI.

36 Są DWA RODZAJE MONOPOLI: 1. MONOPOL WIELOZAKŁADOWY składa się z wielu przedsię- biorstw, wytwarzających taki sam produkt. Na opanowanym przezeń rynku NIE WYSTĘPUJĄ DUŻE KORZYŚCI SKALI. 2. MONOPOL JEDNOZAKŁADOWY (NATURALNY) jest to taki monopol, który osiąga WIELKIE KORZYŚCI SKALI.

37 Typowa sytuacja monopolu wielozakladowego

38 Siła rynkowa monopolisty (ang. market power)

39 Zysk monopolistyczny (niesprawiedliwość) A F P1P1 AC 1

40 Nieefektywność… Q2Q2

41 Typowa sytuacja monopolu jednozakładowego

42 Siła rynkowa monopolisty (ang. market power)

43 Zysk monopolistyczny (niesprawiedliwość) AC 1 P* A B

44 Nieefektywność…

45 Nie ma sensu porównywać konkurencji doskonałej z monopolem naturalnym. Z powodu wielkich korzyści skali wchodzący w grę rynek i tak nigdy nie będzie rynkiem wolnokonkurencyjnym).

46 Natomiast porównanie konkurencji doskonałej i monopolu wielo- zakładowego ujawnia, że MONOPOLE PRODUKUJĄ MNIEJ I SPRZEDAJĄ DROŻEJ niż duża grupa konkurujących ze sobą firm.

47 Monopol wielozakładowy, a gałąź wolnokonkurencyjna: POZIO- MA LINIA PODAŻY Wyobraź sobie gałąź, w której KRAŃCOWY KOSZT produkcji BARDZO powoli zwiększa się w miarę wzrostu produkcji i wyno- si np. OKOŁO MC= 5… Q MC, P D 0 MC 5

48 Już mała zmiana ceny powoduje tu bardzo dużą zmianę wielkości produkcji P*=5 MC, P D 0 Q MC Q*

49 Jeśli zaś w pewnej gałęzi KRAŃCOWY KOSZT produkcji JEST STAŁY i wynosi DOKŁADNIE np. MC= 5, LINIA PODAŻY na rynku STAJE SIĘ POZIOMA.

50 Pozioma linia podaży ___ MC=S ___ MC=5 MC, P D 0 Q

51 PRODUKCJA I CENA W GAŁĘZI WOLNOKONKURENCYJ- NEJ MC=AC=S P,MR,AC,MC, D 0 Q PCPC QCQC A MR=P=MC

52 MONOPOL PRODUKUJE MNIEJ I SPRZEDAJE DROŻEJ NIŻ GAŁĄŹ WOLNOKONKURENCYJNA MC=AC=S P,MR,AC,MC, D 0 Q PMPM PCPC MR QCQC QMQM A E B

53 ZADANIE Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi. Stały koszt krańcowy równa się 0, a) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby panowała tu konkurencja doskonała? Cena Ilość012345

54 Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi. Stały koszt krańcowy równa się 0, a) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby panowała tu konkurencja doskonała? Przedsiębiorstwa zwiększałyby produkcję do 4 (czwarta jednost- ka produkcji jest ostatnią, dla której równa utargowi krańcowe- mu, MR, cena, P, jest większe od kosztu krańcowego, MC – zob. tablica). b) Ile wyniosłaby produkcja po przejęciu gałęzi przez monopolis- tę? Cena Ilość012345

55 Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi. Stały koszt krańcowy równa się 0, a) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby pano- wała tu konkurencja doskonała? Przedsiębiorstwa zwiększałyby produkcję do 4 (czwarta jednostka pro- dukcji jest ostatnią, dla której równa utargowi krańcowemu, MR, cena, P, jest większe od kosztu krańcowego, MC – zob. tablica). b) Ile wyniosłaby produkcja po przejęciu gałęzi przez monopolis- tę? Obliczamy utarg całkowity, TR, i utarg krańcowy, MR, monopo- lu, który przejął gałąź. Okazuje się, że monopoliście opłaca się produkować 2 jednostki (utarg krańcowy ze sprzedaży drugiej jednostki jest większy od kosztu krańcowego, co oznacza zwięk- szenie zysku). Natomiast wzrost produkcji z 2 do 3 nie opłaca się. MONOPOL PRODUKUJE MNIEJ I SPRZEDAJE DROŻEJ NIŻ GAŁĄŹ, W KTÓREJ PANUJE KONKURENCJA DOSKONA- ŁA. c) Jak to możliwe, że przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjne, ina- czej niż monopolista, nie muszą obniżać ceny, aby zwiększyć sprzedaż? Przecież z tablicy wynika coś innego! Cena Ilość Cena Ilość TR MR

56 Oto linia popytu na produkty wytwarzane w pewnej gałęzi. Stały koszt krańcowy równa się 0, a) Ile wyniosłaby produkcja, gdyby pano- wała tu konkurencja doskonała? Przedsiębiorstwa zwiększałyby produkcję do 4 (czwarta jednostka pro- dukcji jest ostatnią, dla której równa utargowi krańcowemu, MR, cena, P, jest większe od kosztu krańcowego, MC – zob. tablica). b) Ile wyniosłaby produkcja po przejęciu gałęzi przez monopolistę? Obliczamy utarg całkowity, TR, i utarg krańcowy, MR, monopolu, który przejął gałąź. Okazuje się, że monopoliście opłaca się produkować 2 jednostki (utarg krańcowy ze sprzedaży drugiej jednostki jest większy od kosztu krańcowego, co oznacza zwiększenie zysku). Natomiast wzrost produkcji z 2 do 3 nie opłaca się. Monopol produkuje mniej i sprzedaje drożej niż gałąź, w której panuje konkurencja doskonała. c) Jak to możliwe, że przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjne, ina- czej niż monopolista, nie muszą obniżać ceny, aby zwiększyć sprzedaż? Przecież z tablicy wynika coś innego! Przyrosty produkcji przedsiębiorstw działających na rynku kon- kurencji doskonałej są bardzo małe w porównaniu z wielkością oferty rynkowej, ponieważ same te przedsiębiorstwa też są małe. W efekcie tę dodatkową ofertę można sprzedać, nie obniżając ceny. Natomiast przyrost produkcji monopolisty jest wielki, bo przedsiębiorstwo takie też jest wielkie. Nic dziwnego, że wa- runkiem zwiększenia sprzedaży okazuje się WTEDY obniżka ce- ny. Cena Ilość Cena Ilość TR MR

57 ZADANIE Sytuację pewnego przedsiębiorstwa przedstawia tablica. Wytwa- rzany przez nie produkt nie jest doskonale podzielny. a) Ile zosta- nie wyprodukowane (zastosuj regułę: MC = MR)? PQTC

58 Sytuację pewnego przedsiębiorstwa przedstawia tablica. Wytwa- rzany przez nie produkt nie jest doskonale podzielny. a) Ile zosta- nie wyprodukowane (zastosuj regułę: MC = MR)? W rozwiązaniu zadania pomoże nam tablica. Zgodnie ze „złotą regułą” zysk zostanie zmaksymalizowany dla wielkości produkcji 1 lub 2. b) Zbadaj korzyści skali. PQTC PQTRMRTCMC

59 Sytuację pewnego przedsiębiorstwa przedstawia tablica. Wytwa- rzany przez nie produkt nie jest doskonale podzielny. a) Ile zosta- nie wyprodukowane (zastosuj regułę: MC = MR)? W rozwiązaniu zadania pomoże nam tablica. Zgodnie ze „złotą regułą” zysk zostanie zmaksymalizowany dla wielkości produkcji 1 lub 2. b) Zbadaj korzyści skali. W ostatniej kolumnie tablicy widzimy, że koszty przeciętne male- ją nieustannie w miarę zwiększania produkcji. c) Co jest ich przyczyną? PQTC PQTRMRTCMCAC , ,(3)

60 Sytuację pewnego przedsiębiorstwa przedstawia tablica. Wytwa- rzany przez nie produkt nie jest doskonale podzielny. a) Ile zosta- nie wyprodukowane (zastosuj regułę: MC = MR)? W rozwiązaniu zadania pomoże nam tablica. Zgodnie ze „złotą regułą” zysk zostanie zmaksymalizowany dla wielkości produkcji 1 lub 2. b) Zbadaj korzyści skali. W ostatniej kolumnie tablicy widzimy, że koszty przeciętne male- ją nieustannie w miarę zwiększania produkcji. c) Co jest przyczyną tych korzyści skali? Przyczyną odkrytych przez nas w podpunkcie (b) korzyści skali jest rozkładanie się nakładu na uruchomienie produkcji (z tablicy wynika, że jest on równy 1) na kolejne jednostki produkcji. d) Jak się nazywa taka sytuacja? PQTC PQTRMRTCMCAC , ,(3)

61 Sytuację pewnego przedsiębiorstwa przedstawia tablica. Wytwa- rzany przez nie produkt nie jest doskonale podzielny. a) Ile zosta- nie wyprodukowane (zastosuj regułę: MC = MR)? W rozwiązaniu zadania pomoże nam tablica. Zgodnie ze „złotą regułą” zysk zostanie zmaksymalizowany dla wielkości produkcji 1 lub 2. b) Zbadaj korzyści skali. W ostatniej kolumnie tablicy widzimy, że koszty przeciętne male- ją nieustannie w miarę zwiększania produkcji. c) Co jest przyczyną tych korzyści skali? Przyczyną odkrytych przez nas w podpunkcie (b) korzyści skali jest rozkładanie się nakładu na uruchomienie produkcji (z tablicy wynika, że jest on równy 1) na kolejne jednostki produkcji. d) Jak się nazywa taka sytuacja? Mamy do czynienia z monopolem naturalnym! PQTC PQTRMRTCMCAC , ,(3)

62 KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA

63 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa mo- dele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZ- NA i OLIGOPOL. OLIGOPOL KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOL KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA ● ● ●●

64 KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA jest to rynek, na którym działa wielu producentow i nabywców, nie ma barier wejścia (i wyjścia), lecz produkt – inaczej niż w przypadku konkurencji doskonałej - NIE JEST JEDNORODNY.

65 Na rynku konkurencji monopolistycznej typowym zjawiskiem jest KONKURENCJA NIECENOWA. KONKURENCJA NIECENOWA polega na wykorzystywaniu w celu konkurowania z innymi producentami dobra innych narzędzi niż cena produktu. Kluczowe znaczenie ma tutaj RÓŻNICOWA- NIE PRODUKTU.

66 RÓŻNICOWANIE PRODUKTU polega na nadawaniu wyrobom cech, które odróżniają je od produktów konkurentów (dotyczy to np. funkcji produktu, materiałów, wzornictwa). Celem jest „przywiązanie” nabywców do tej odmiany dobra, którą wytwarza konkretne przedsiębiorstwo, i uzyskanie możliwości pewnego podniesienia ceny.

67 Narzędziem różnicowania produktu bywa REKLAMA. ZWOLENNICY: Reklama: - informuje, - umożliwia wzrost produkcji, a pzez to wykorzystanie korzyści skali, - wzmaga konkurencję i wymusza ulepszenia produktu.

68 Narzędziem różnicowania produktu bywa REKLAMA. PRZECIWNICY: - nierzetelność informacji, - marnotrawstwo środkow, - szkodliwe skutki uboczne (np. marnotrawstwo czasu), - wzrost kosztów i cen (koszty!), - umacnianie się monopoli.

69 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konku- rencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na wiel- kość podaży rynkowej i cenę, osiąga także niewielki zysk ekono- miczny... D A C B

70 W krótkim okresie przeciętna firma działająca na rynku konku- rencji monopolistycznej, która ma pewien niewielki wpływ na wiel- kość podaży rynkowej i cenę, osiąga także niewielki zysk ekono- miczny. W długim okresie wejścia konkurentów sprawiają, że zysk ekonomiczny zanika i pojawia się RÓWNOWAGA W PUNKCIE STYCZNOŚCI.

71 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na rynku konkurencji monopolistycznej. 1. Jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości pro- dukcyjnych (nie zostaje osiągnięte „optimum techniczne”).

72

73 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na rynku konkurencji monopolistycznej. 1. Jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości pro- dukcyjnych (nie zostaje osiągnięte „optimum techniczne”). 2. Skoro tak, to przedsiębiorstwa chętnie zwiększyłyby produkcję i sprzedaż po dotychczasowej cenie.

74

75 Oto dwie ważne cechy sytuacji, która - w długim okresie - powstaje na rynku konkurencji monopolistycznej. 1. Jest produkowane przy niepełnym wykorzystaniu możliwości pro- dukcyjnych (nie zostaje osiągnięte optimum techniczne”). 2. Skoro tak, to przedsiębiorstwa chętnie zwiększyłyby produkcję i sprzedaż po dotychczasowej cenie. NA RYNKU KONKURENCJI DOSKONAŁEJ JEST ZUPEŁNIE INACZEJ!

76

77 ZADNIE W 1996 r. agencja Grey-Warszawa przeprowadziła kampanię rek- lamową napoju owocowego „Frugo” produkowanego przez Alimę Gerber SA z Rzeszowa. Slogan „No to frugo!” zapamiętały milio- ny. a) Wielu producentów wydaje ciężkie pieniądze na takie cele; dlaczego stworzenie marki zmienia zachowania nabywców i zwiększa sprzedaż dobra?

78 W 1996 r. agencja Grey-Warszawa przeprowadziła kampanię rek- lamową napoju owocowego „Frugo” produkowanego przez Alimę Gerber SA z Rzeszowa. Slogan „No to frugo!” zapamiętały milio- ny. a) Wielu producentów wydaje ciężkie pieniądze na takie cele; dlaczego stworzenie marki zmienia zachowania nabywców i zwiększa sprzedaż dobra? Po pierwsze, reklama informuje potencjalnych nabywców o ist- nieniu produktu, a ich wiedza o pojawieniu się nowego dobra jest warunkiem koniecznym sukcesu rynkowego.

79 W 1996 r. agencja Grey-Warszawa przeprowadziła kampanię rek- lamową napoju owocowego „Frugo” produkowanego przez Alimę Gerber SA z Rzeszowa. Slogan „No to frugo!” zapamiętały milio- ny. a) Wielu producentów wydaje ciężkie pieniądze na takie cele; dlaczego stworzenie marki zmienia zachowania nabywców i zwiększa sprzedaż dobra? Po pierwsze, reklama informuje potencjalnych nabywców o ist- nieniu produktu, a ich wiedza o pojawieniu się nowego dobra jest warunkiem koniecznym sukcesu rynkowego. Po drugie, w przypadku wielu dóbr, których zakupy są powtarzalne, nabywcy rozumują tak: „ta pasta musi być świetna, skoro aż tak ją reklamują. Przecież gdybym spróbował i okaza- łoby się, że ona jest do niczego, nie kupiłbym jej nigdy więcej i oni straciliby pieniądze wydane na reklamę”. W efekcie kupują rekla- mowaną pastę do zębów.

80 W 1996 r. agencja Grey-Warszawa przeprowadziła kampanię rek- lamową napoju owocowego „Frugo” produkowanego przez Alimę Gerber SA z Rzeszowa. Slogan „No to frugo!” zapamiętały milio- ny. a) Wielu producentów wydaje ciężkie pieniądze na takie cele; dlaczego stworzenie marki zmienia zachowania nabywców i zwiększa sprzedaż dobra? Po pierwsze, reklama informuje potencjalnych nabywców o ist- nieniu produktu, a ich wiedza o pojawieniu się nowego dobra jest warunkiem koniecznym sukcesu rynkowego. Po drugie, w przypadku wielu dóbr, których zakupy są powtarzalne, nabywcy rozumują tak: „ta pasta musi być świetna, skoro aż tak ją reklamują. Przecież gdybym spróbował i okaza- łoby się, że ona jest do niczego, nie kupiłbym jej nigdy więcej i oni straciliby pieniądze wydane na reklamę”. W efekcie kupują rekla- mowaną pastę do zębów. Po trzecie, w stworzenie marki producenci inwestują także wtedy, gdy na rynku jest wiele konkurencyjnych produktow podobnej jakości. Otóż po pierwszym zakupie marka staje się dla konsumentów łatwym do rozpoznania sygnałem sprawdzonej ja- kości dobra. Później, stojąc przed półką w supermarkecie, zmniej- szają oni ryzyko przykrej niespodzianki, sięgając po markowy produkt i rezygnując z towaru nieznanego producenta.

81 W 1996 r. agencja Grey-Warszawa przeprowadziła kampanię rek- lamową napoju owocowego „Frugo” produkowanego przez Alimę Gerber SA z Rzeszowa. Slogan „No to frugo!” zapamiętały milio- ny. a) Wielu producentów wydaje ciężkie pieniądze na takie cele; dlaczego stworzenie marki zmienia zachowania nabywców i zwiększa sprzedaż dobra? Po pierwsze, reklama informuje potencjalnych nabywców o ist- nieniu produktu, a ich wiedza o pojawieniu się nowego dobra jest warunkiem koniecznym sukcesu rynkowego. Po drugie, w przypadku wielu dóbr, których zakupy są powtarzalne, nabywcy rozumują tak: „ta pasta musi być świetna, skoro aż tak ją reklamują. Przecież gdybym spróbował i okaza- łoby się, że ona jest do niczego, nie kupiłbym jej nigdy więcej i oni straciliby pieniądze wydane na reklamę”. W efekcie kupują rekla- mowaną pastę do zębów. Po trzecie, w stworzenie marki producenci inwestują także wtedy, gdy na rynku jest wiele konkurencyjnych produktow podobnej jakości. Otóż po pierwszym zakupie marka staje się dla konsumentów łatwym do rozpoznania sygnałem sprawdzonej ja- kości dobra. Później, stojąc przed półką w supermarkecie, zmniej- szają oni ryzyko przykrej niespodzianki, sięgając po markowy produkt i rezygnując z towaru nieznanego producenta. b) Jak sądzisz, czy istnienie marki wpływa także na zachowania producenta?

82 b) Jak sądzisz, czy istnienie marki wpływa także na zachowania producenta? Tak. Przedsiębiorstwo, które wytwarza markowe produkty, musi dbać o ich wysoką jakość. Podważenie reputacji marki grozi du- żymi stratami właśnie dlatego, że towar jest łatwo identyfi- kowalny (komentarz o „wpadce Winiar z podręcznika potwier- dza tę opinię). Nawet drobny incydent może sprawić, że nabywcy znacznie zmniejszą zakupy dobra, ponieważ – dzięki marce – jest ono łatwe do zidentyfikowania.

83 OLIGOPOL

84 Oto standardowa klasyfikacja rodzajów (form) rynku: dwa mo- dele skrajne to KONKURENCJA DOSKONAŁA i MONOPOL Dwa modele pośrednie to KONKURENCJA MONOPOLISTYCZ- NA i OLIGOPOL. OLIGOPOL KONKURENCJA DOSKONAŁA MONOPOL KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA ● ● ●●

85 OLIGOPOL jest to rynek, na którym działa niewiele (kilka, kilka- naście) firm. Bariery wejścia na rynek są tu dość wysokie, a o za- chowaniach przedsiębiorstw decyduje ich WSPÓŁZALEŻNOŚĆ.

86 Otóż grupa oligopolistów może się porozumieć po to, aby zbioro- wo powtórzyć zachowania monopolisty.

87 Sytuacja powstała w wyniku porozumienia oligopolistów nie jest jednak stabilna. Skoro oligopol jako całość osiąga zysk nadzwy- czajny, to cena rynkowa przewyższa przeciętny koszt wytworzenia jednostki produktu. Zachęca to oligopolistów do wyłamania się ze zmowy.

88 W efekcie może powstać sytuacja, która nazywa się DYLEMA- TEM WIĘŹNIA (ang. prisoner’s dilemma).

89 Oligopol i dylemat więźnia DużaMała Duża(a) 3,5 3,5(b) 5 3 Mała(c) 3 5(d) 4 4 Produkcja firmy B Produkcja firmy A

90 Oligopol i dylemat więźnia DużaMała Duża(a) 3,5 3,5(b) 5 3 Mała(c) 3 5(d) 4 4 Produkcja firmy B Produkcja firmy A KOOPERACJA OPŁACA SIĘ WSZYSTKIM BARDZIEJ NIŻ WALKA, LECZ KRÓTKOOKRESOWY INTERES I BRAK ZAUFANIA DO PARTNERA SKŁANIAJĄ DO RYWALIZACJI.

91 ZADANIE Użyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja?

92 Użyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja? Pierwsza liczba oznacza zawsze użyteczność Buffona; druga – Holleryka. Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 Obaj wykładowcy grają w dylemat więźnia. (a)(b) (c) (d)

93 Użyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja? Pierwsza liczba oznacza zawsze użyteczność Buffona; druga – Holleryka. Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 Obaj wykładowcy grają w dylemat więźnia. b) Na czym polega w tej sytuacji konflikt racjonalności prywatnej i społecznej? (a)(b) (c) (d)

94 Użyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja? Pierwsza liczba oznacza zawsze użyteczność Buffona; druga – Holleryka. Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 Obaj wykładowcy grają w dylemat więźnia. b) Na czym polega w tej sytuacji konflikt racjonalności prywatnej i społecznej? Logika sytuacji powoduje, że profesorom opłaca się zachowywać w sposób niekorzystny dla społeczeństwa. (a)(b) (c) (d)

95 Użyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja? Pierwsza liczba oznacza zawsze użyteczność Buffona; druga – Holleryka. Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 Obaj wykładowcy grają w dylemat więźnia. b) Na czym polega w tej sytuacji konflikt racjonalności prywatnej i społecznej? Logika sytuacji powoduje, że profesorom opłaca się zachowywać w sposób niekorzystny dla społeczeństwa. c) W jaki sposób społeczeństwa rozwiązują takie jak ten konflikty racjonalności prywatnej i społecznej? (a)(b) (c) (d)

96 Użyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja? Pierwsza liczba oznacza zawsze użyteczność Buffona; druga – Holleryka. Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 Obaj wykładowcy grają w dylemat więźnia. b) Na czym polega w tej sytuacji konflikt racjonalności prywatnej i społecznej? Logika sytuacji powoduje, że profesorom opłaca się zachowywać w sposób niekorzystny dla całego społeczeństwa. c) W jaki sposób społeczeństwa rozwiązują takie jak ten konflikty racjonalności prywatnej i społecznej? Służą do tego normy moralne i prawo. Na przykład, kradzież i oszustwo bywają opłacalne dla złodziei i hochsztaplerów, lecz szkodzą gospodarce, bo destabilizują reguły gry w produkcję dóbr (wzrastają: koszty transakcyjne i ryzyko). Nic dziwnego, że zwykle kradzież jest karalna i nie wypada oszukiwać w interesach. (a)(b) (c) (d)

97 Użyteczność profesorów Buffona i Holleryka zależy głównie od liczby słuchaczy, choć liczy się też poziom nauczania. Kiedy obaj egzaminatorzy są wymagający, mają wielu studentów. Obniżenie wymagań powoduje przypływ studentów od konkurenta, który - broniąc się – też stawia same piątki. W efekcie wykładowcy mają wielu, ale za to niedouczonych studentów. a) Zaproponuj macierz wypłat opisującą grę Buffona z Hollerykiem. Jak nazywa się taka sytuacja? Pierwsza liczba oznacza zawsze użyteczność Buffona; druga – Holleryka. Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 Obaj wykładowcy grają w dylemat więźnia. b) Na czym polega w tej sytuacji konflikt racjonalności prywatnej i społecznej? Logika sytuacji powoduje, że profesorom opłaca się zachowywać w sposób niekorzystny dla całego społeczeństwa. c) W jaki sposób społeczeństwa rozwiązują takie jak ten konflikty racjonalności prywatnej i społecznej? Służą do tego normy moralne i prawo. Na przykład, kradzież i oszustwo bywają opłacalne dla złodziei i hochsztaplerów, lecz szkodzą gospodarce, bo destabilizują reguły gry w produkcję dóbr (wzrastają: koszty transakcyjne i ryzyko). Nic dziwnego, że zwykle kradzież jest karalna i nie wypada oszukiwać w interesach. d) Co może zrobić rektor Patałłah, aby jakość nauczania wzrosła? (a)(b) (c) (d)

98 d) Co może zrobić rektor Patałłah, aby jakość nauczania wzrosła? Trzeba zmienić reguły gry tak, aby logika sytuacji przestała skła- niać wykładowców do pozorowania egzaminów. Np., rozwiąza- niem może być trudny, lecz uczciwy (nie wolno ściągać!) centralny egzamin (taki sam dla studentów wszystkich wykładowców).

99 Co mogłoby zwiększyć trwałość porozumienia oligopolistów, sto- jących w obliczu dylematu więźnia?

100 Po pierwsze, warunkiem trwałości porozumienia jest, oczywiście, WIARYGODNOŚĆ GRÓŹB GRACZY, że w razie oszustwa oni także zwiększą produkcję. Groźby te mogą nie być przekonujące.

101 Po drugie, GRY OLIGOPOLISTÓW ZWYKLE MAJĄ WIELE PARTII. W takiej sytuacji motywacja do oszukiwania słabnie. Wszak oszukany może odmówić kooperacji w następnej partii…

102 MATRIKSOWY TURNIEJ Grasz kolejne partie gry w dylemat więźnia. Jaka strategia jest najbardziej opłacalna? Czy opłaca Ci się kooperować, czy rywali- zować?

103 MATRIKSOWY TURNIEJ CD. Żeby przekonać się, jakie strategie gry w powtarzany dylemat więźnia są najlepsze, amerykański politolog Robert Axelrod zor- ganizował turniej. Uczestniczyły w nim nadsyłane przez chętnych programy komputerowe, zaprojektowane tak, aby mogły grać w dylemat więźnia. Każdy z programów grał ze wszystkimi pozosta- łymi programami.

104 MATRIKSOWY TURNIEJ CD. Wygrała STRATEGIA WET ZA WET (ang. TIT-FOR-TAT)! Zgod- nie z tą strategią gracz zaczyna od kooperacji, a potem robi to, co przeciwnik robił w poprzedniej partii: kooperuje dopóty, aż part- ner nie przestanie kooperować, następnie sam nie kooperuje, aż partner znowu zacznie kooperować. KONIEC

105 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM Gra w „dylemat więźnia” kończy się rywalizacją, mimo że koope- racja jest bardziej opłacalna... A jednak eksperymenty ekonomistów pokazują, że gra- jący w „dylemat więźnia” zaskakująco często kooperują, a nie ry- walizują. Dotyczy to nawet składających się z jednej partii gier, kiedy motywem kooperacji nie mogą być zyski z zachęcenia part- nera do kooperacji w przyszłości.

106 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD. Niektórzy argumentują, że w toku ewolucji społecznej W WAL- CZĄCYCH O PRZETRWANIE SPOŁECZNOŚCIACH LUDZ- KICH PRZEZ TYSIĄCLECIA POWSTAWAŁY ZACHĘCAJĄ- CE DO KOOPEROWANIA I ZNIECHĘCAJĄCE DO NIEKO- OPEROWANIA NORMY SPOLECZNE. ZYSKI Z KOOPERACJI SPRAWIAJĄ, ŻE NORMY TE UPOWSZECHNIAJĄ SIĘ I SĄ PRZEKAZYWANE Z POKOLE- NIA NA POKOLENIE. Psycholodzy wskazują przykłady takich sytuacji i twier- dzą, że ludzie uczą się norm społecznych w imię korzyści z koope- racji.

107 EWOLUCJA SPOŁECZEŃSTW A ALTRUIZM CD. Dodajmy, że kiedy podział korzyści z kooperacji jest bardzo nie- równy, te normy społeczne tracą skuteczność i rośnie prawdopodo- bieństwo masowego niekooperowania, a więc także utracenia przez całą społeczność korzyści z kooperacji... Jak sądzisz, co wspólnego z tym wszystkim mają internetowe opowieści zadziwionych polskich emigrantów, że np. Szwedzi, nie bojąc się kradzieży, nie zamykają domow i samochodów, i że na trawnikach szwedzkich osiedli nie ma psich odchodów? KONIEC

108 RÓWNOWAGA NASHA Równowagą Nasha (od nazwiska matematyka Johna Nasha, ur. 1924) nazywamy stan, kiedy KAŻDY Z GRACZY WYBRAŁ OP- TYMALNĄ DLA SIEBIE STRATEGIĘ PRZY DANYCH STRA- TEGIACH WYBRANYCH PRZEZ POZOSTAŁYCH GRACZY. Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 (a)(b) (c) (d) Sytuacja d w tabeli ilustrującej „dylemat więźnia” jest przykła- dem RÓWNOWAGI NASHA.

109 Zauważ, że np. sytuacja a, choć lepsza dla obu graczy od sytuacji d, nie jest równowagą Nasha. Równowaga Nasha w wielu grach (I W ŻYCIU!) bywa wynikiem gorszym od jakiegoś innego wyniku gry. Jeśli jednak ten inny, lepszy, wynik nie jest również równowagą Nasha, nie jest on stabilny (trwały). Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 (a)(b) (c) (d)

110 Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 (a)(b) (c) (d) Takie sytuacje to swoiste „pułapki społeczne”. Opłacalne są wtedy zachowania sprzeczne z interesem zbiorowości.

111 Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 (a)(b) (c) (d) Takie sytuacje to swoiste „pułapki społeczne”. Opłacalne są wtedy zachowania sprzeczne z interesem zbiorowości. Przyczyną szkód jest NIE ZŁY CHARAKTER GRACZY, LECZ UKŁAD BODŹCÓW, który skłania do „niewłaściwych” zachowań.

112 Buffon Wymagający Nie wymagający Wymagający 3, 3 4, 1 Holleryk Nie wymagający 1, 4 2, 2 (a)(b) (c) (d) Takie sytuacje to swoiste „pułapki społeczne”. Opłacalne są wtedy zachowania sprzeczne z interesem zbiorowości. Przyczyną szkód nie jest zły charakter graczy, lecz układ bodź- ców, który skłania do „niewłaściwych” zachowań. Ewentualna reforma powinna ZMIENIĆ TEN UKŁAD BODŹ- CÓW tak, aby równowaga Nasha pokryła się z rozwiązaniem korzystnym dla zbiorowości.

113 ZADANIE Pamiętasz? Gałęziową linię popytu opisuje tablica, a stały koszt krańcowy równa się 0, Przyjmijmy, że w tej gałęzi istnieje oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B (duopol), które podzie- liły się równo rynkiem. a) Ile wynosi wielkość ich produkcji? Cena Ilość012345

114 Pamiętasz? Gałęziową linię popytu opisuje tablica, a stały koszt krańcowy równa się 0, Przyjmijmy, że w tej gałęzi istnieje oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B (duopol), które podzie- liły się równo rynkiem. a) Ile wynosi wielkość ich produkcji? Oczywiście oligopoliści zmówią się i zachowają się jak monopo- liści. Będą produkować po 1 przy cenie 3. Cena Ilość Cena Ilość TR MR

115 Pamiętasz? Gałęziową linię popytu opisuje tablica, a stały koszt krańcowy równa się 0, Przyjmijmy, że w tej gałęzi istnieje oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B (duopol), które podzie- liły się równo rynkiem. a) Ile wynosi wielkość ich produkcji? Oczywiście oligopoliści zmówią się i zachowają się jak monopo- liści. Będą produkować po 1 przy cenie 3. b) Przedsiębiorstwo A oszukuje i zwiększa produkcję, licząc na to, że B nie zareaguje. Ile produkuje? Cena Ilość Cena Ilość TR MR

116 Pamiętasz? Gałęziową linię popytu opisuje tablica, a stały koszt krańcowy równa się 0, Przyjmijmy, że w tej gałęzi istnieje oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B (duopol), które podzi- eliły się równo rynkiem. a) Ile wynosi wielkość ich produkcji? Oczywiście oligopoliści zmówią się i zachowają się jak monopo- liści. Będą produkować po 1 przy cenie 3. b) Przedsiębiorstwo A oszukuje i zwiększa produkcję, licząc na to, że B nie zareaguje. Ile produkuje? Oto linia popytu oczekiwanego przez oszukujące przedsiębiorstwo A, które zakłada, że B nie zareaguje na jego poczynania. Ponieważ koszt krańcowy wynosi 0,999..., przedsiębiorstwu A opłaca się zwiększyć produkcję do 2. Cena Ilość Cena Ilość TR MR Cena3210 Ilość1234 TR3430 MR-1-3

117 Pamiętasz? Gałęziową linię popytu opisuje tablica, a stały koszt krańcowy równa się 0, Przyjmijmy, że w tej gałęzi istnieje oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B (duopol), które podzi- eliły się równo rynkiem. a) Ile wynosi wielkość ich produkcji? Oczywiście oligopoliści zmówią się i zachowają się jak monopo- liści. Będą produkować po 1 przy cenie 3. b) Przedsiębiorstwo A oszukuje i zwiększa produkcję, licząc na to, że B nie zareaguje. Ile produkuje? Oto linia popytu oczekiwanego przez oszukujące przedsiębiorstwo A, które zakłada, że B nie zareaguje na jego poczynania. Ponieważ koszt krańcowy wynosi 0,999..., przedsiębiorstwu A opłaca się zwiększyć produkcję do 2. c) Co zrobi przedsiębiorstwo B? Cena Ilość Cena Ilość TR MR Cena3210 Ilość1234 TR3430 MR-1-3

118 Pamiętasz Gałęziową linię popytu opisuje tablica, a stały koszt krańcowy równa się 0, Przyjmijmy, że w tej gałęzi istnieje oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B (duopol), które podzie- liły się równo rynkiem. a) Ile wynosi wielkość ich produkcji? Oczywiście oligopoliści zmówią się i zachowają się jak monopo- liści. Będą produkować po 1 przy cenie 3. b) Przedsiębiorstwo A oszukuje i zwiększa produkcję, licząc na to, że B nie zareaguje. Ile produkuje? Oto linia popytu oczekiwanego przez oszukujące przedsiębiorstwo A, które zakłada, że B nie zareaguje na jego poczynania. Ponieważ koszt krańcowy wynosi 0,999..., przedsiębiorstwu A opłaca się zwiększyć produkcję do 2. c) Co zrobi przedsiębiorstwo B? Po oszustwie A przedsiębiorstwo B ma taką linię popytu oczekiwanego. Zemsta nie opłaca się (dla drugiej jednostki utarg krańcowy, MR, jest mniejszy od kosztu krańcowego, MC). Cena Ilość Cena Ilość TR MR Cena3210 Ilość1234 TR3430 MR-1-3 Cena210 Ilość123 TR220 MR

119 Pamiętasz Gałęziową linię popytu opisuje tablica, a stały koszt krańcowy równa się 0, Przyjmijmy, że w tej gałęzi istnieje oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B (duopol), które podzie- liły się równo rynkiem. a) Ile wynosi wielkość ich produkcji? Oczywiście oligopoliści zmówią się i zachowają się jak monopo- liści. Będą produkować po 1 przy cenie 3. b) Przedsiębiorstwo A oszukuje i zwiększa produkcję, licząc na to, że B nie zareaguje. Ile produkuje? Oto linia popytu oczekiwanego przez oszukujące przedsiębiorstwo A, które zakłada, że B nie zareaguje na jego poczynania. Ponieważ koszt krańcowy wynosi 0,999..., przedsiębiorstwu A opłaca się zwiększyć produkcję do 2. c) Co zrobi przedsiębiorstwo B? Po oszustwie A przedsiębiorstwo B ma taką linię popytu oczekiwanego. Zemsta nie opłaca się (dla drugiej jednostki utarg krańcowy, MR, jest mniejszy od kosztu krańcowego, MC). d) Czy to jest „dylemat więźnia”? Cena Ilość Cena Ilość TR MR Cena3210 Ilość1234 TR3430 MR-1-3 Cena210 Ilość123 TR220 MR

120 Pamiętasz? Gałęziową linię popytu opisuje tablica, a stały koszt krańcowy równa się 0, Przyjmijmy, że w tej gałęzi istnieje oligopol złożony z 2 przedsiębiorstw, A i B (duopol), które podzie- liły się równo rynkiem. d) Czy to jest „dylemat więźnia”? Nie jest to „dylemat więźnia”. Przecież po oszustwie A przedsię- biorstwu B odwet się nie opłaca. Cena Ilość012345

121 Wybierając odpowiedni model rynku w celu analizy konkretnego rynku, ekonomiści kierują się m. in. informacjami o stopniu KONCENTRACJI PRODUKCJI na rynku. (Im mniejsza liczba firm dostarcza główną część produkcji sprze- dawanej na rynku, tym bardziej skoncentrowana jest produkcja).

122 Miarami stopnia koncentracji produkcji na rynku są m. in.: WSKAŻNIK KONCENTRACJI N FIRM (ang. concentration ratio, CR)

123 Miarami stopnia koncentracji produkcji na rynku są m. in.: WSKAŻNIK KONCENTRACJI N FIRM (ang. concentration ratio, CR) oraz INDEKS HERFINDAHLA-HIRSCHMANA (ang. Herfindhal- Hirschman Index, HHI).

124 ZADANIE Na pewnym rynku istnieją 3 przedsiębiorstwa, których udziały w całej sprzedaży wynoszą odpowiednio: 60%, 30% i 10%. a) Ob- licz wskaźnik koncentracji 2 firm.

125 Na pewnym rynku istnieją 3 przedsiębiorstwa, których udziały w całej sprzedaży wynoszą odpowiednio: 60%, 30% i 10%. a) Ob- licz wskaźnik koncentracji 2 firm. 60%+30%=90%. b) Oblicz indeks Herfindahla-Hirschmana.

126 Na pewnym rynku istnieją 3 przedsiębiorstwa, których udziały w całej sprzedaży wynoszą odpowiednio: 60%, 30% i 10%. a) Ob- licz wskaźnik koncentracji 2 firm. 60%+30%=90%. b) Oblicz indeks Herfindahla-Hirschmana = c) Najmniejsze przedsiębiorstwo podzieliło się na 2 równe firmy. Ponownie oblicz wskaźnik koncentracji 2 firm i indeks Herfin- dahla-Hirschmana.

127 Na pewnym rynku istnieją 3 przedsiębiorstwa, których udziały w całej sprzedaży wynoszą odpowiednio: 60%, 30% i 10%. a) Ob- licz wskaźnik koncentracji 2 firm. 60%+30%=90%. b) Oblicz indeks Herfindahla-Hirschmana = c) Najmniejsze przedsiębiorstwo podzieliło się na 2 równe firmy. Ponownie oblicz wskaźnik koncentracji 2 firm i indeks Herfin- dahla-Hirschmana. 60% + 30% = 90%; = d) Czy dostrzegasz jakąś różnicę obu miar stopnia koncentracji rynku?

128 Na pewnym rynku istnieją 3 przedsiębiorstwa, których udziały w całej sprzedaży wynoszą odpowiednio: 60%, 30% i 10%. a) Ob- licz wskaźnik koncentracji 2 firm. 60%+30%=90%. b) Oblicz indeks Herfindahla-Hirschmana = c) Najmniejsze przedsiębiorstwo podzieliło się na 2 równe firmy. Ponownie oblicz wskaźnik koncentracji 2 firm i indeks Herfin- dahla-Hirschmana. 60% + 30% = 90%; = d) Czy dostrzegasz jakąś różnicę obu miar stopnia koncentracji rynku? Tak. „Herf” jest miernikiem bardziej precyzyjnym; przecież (w odróżnieniu od wskaźnika koncentracji) „herf” wykazał zmianę struktury rynku z podpunktu (c).