Ministerstwo Sprawiedliwości Przemoc w rodzinie Działanie prokuratury i orzecznictwo sądów powszechnych oraz działania Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Konferencja „Interwent skuteczny wobec przemocy” Poznań, dnia 28 listopada 2014 roku

1. Orzecznictwo ogólne. W 2013 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano ogółem: ( , , ) osób. Z tego wymierzono: kar grzywny (samoistnych) 21,4% kar grzywny (samoistnych) 21,4% z warunkowym zawieszeniem wykonania - 2,1 % z warunkowym zawieszeniem wykonania - 2,1 % kar ograniczenia wolności 13,4 % kar ograniczenia wolności 13,4 % z warunkowym zawieszeniem wykonania - 2,7 % z warunkowym zawieszeniem wykonania - 2,7 % kar pozbawienia wolności 65,1 % kar pozbawienia wolności 65,1 % z warunkowym zawieszeniem wykonania. 83,5% z warunkowym zawieszeniem wykonania. 83,5%

Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych w Sądach Rejonowych w Polsce w 2013 roku

Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za wszystkie przestępstwa w latach

Zakres oddziaływania wymiaru sprawiedliwości na przemoc w rodzinie 207 kk Przestępstwa przemocy wobec najbliższych Akty oskarżenia skierowane do sądu Wszczęte postępowanie przygotowawcze Wszczęta procedura „Niebieskie Karty” Szara strefa przemocy niezdiagnozowanej

Efekt „góry lodowej”

2. Orzecznictwo w zakresie art. 207 § 1 kk 1. W 2013 roku w Sądach Rejonowych w Polsce osądzono z art. 207 § 1 kk ogółem: (2012 – , , ) osób (2012 – , , ) osób. Z tego: skazano; skazano; 403- uniewinniono; 403- uniewinniono; 1.198warunkowo umorzono postępowanie; warunkowo umorzono postępowanie; 634- umorzono postępowanie; 634- umorzono postępowanie; tymczasowo aresztowano tymczasowo aresztowano.

2. W 2013 roku w Sądach Rejonowych w Polsce skazano z art. 207 § 1 kk ogółem: ( , , , ) osób ( , , , ) osób. Z tego wymierzono: 165- kary grzywny (samoistnych); 165- kary grzywny (samoistnych); kar ograniczenia wolności; kar ograniczenia wolności; kar pozbawienia wolności; kar pozbawienia wolności; bezwzględnych; bezwzględnych; z warunkowym zawieszeniem wykonania z warunkowym zawieszeniem wykonania.

Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych w Sądach Rejonowych w Polsce z art. 207 § 1 kk

Skazani nieprawomocnie w sądach I instancji – za przestępstwo z art. 207 § 1 kk w latach 1999 – 2013

Stosunek procentowy wymiaru kary pozbawienia wolności orzekanej w Sądach Rejonowych w Polsce w 2013 roku z art. 207 § 1 kk

Z skazanych z art. 207 § 1 kk na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania pod dozór kuratora oddano osoby – 72,4% ( ,2%, ,7%, %, %) Szacunkowo w danej chwili pod dozorem kuratorów sądowych przebywa ok sprawców przemocy w rodzinie. Z skazanych z art. 207 § 1 kk na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania pod dozór kuratora oddano osoby – 72,4% ( ,2%, ,7%, %, %) Szacunkowo w danej chwili pod dozorem kuratorów sądowych przebywa ok sprawców przemocy w rodzinie. Wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem z art. 207 § 1 kk było małoletnich, kobiet oraz mężczyzn. Wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem z art. 207 § 1 kk było małoletnich, kobiet oraz mężczyzn.

Osoby pokrzywdzone przestępstwem z art. 207 kk - Osoby pokrzywdzone przestępstwem z art. 207 kk osób w 2013 roku

3. Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego a)w postępowaniu karnym - na etapie postępowania przygotowawczego, zatrzymanie przed wszczęciem postępowania, środki zapobiegawcze w czasie postępowania karnego; b)po zakończeniu postępowania karnego – środki karne lub probacyjne, orzekane w orzeczeniu kończącym; c)w postępowaniu wykonawczym – środki probacyjne w trakcie wykonywania kary wolnościowej, zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem bądź odwołanie warunkowego zwolnienia; d)w postępowaniu cywilnym, niezależnie od postępowania karnego (np. przed wszczęciem postępowania).

a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym Zatrzymanie (nowe podstawy) Zatrzymanie (nowe podstawy) art. 15a ustawy o Policji - Funkcjonariusz Policji ma prawo zatrzymania sprawców przemocy w rodzinie stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego w trybie określonym w art. 15 (ogólne podstawy zatrzymania). art. 15a ustawy o Policji - Funkcjonariusz Policji ma prawo zatrzymania sprawców przemocy w rodzinie stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego w trybie określonym w art. 15 (ogólne podstawy zatrzymania). art. 244 § 1a kpk - Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi. art. 244 § 1a kpk - Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi. art § 1b kpk Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o którym mowa w § 1a, zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi. art § 1b kpk Policja zatrzymuje osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo, o którym mowa w § 1a, zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d. Środki zapobiegawcze c.d. Rodzaje: Tymczasowe aresztowanie – stosuje wyłącznie sąd (art. 258 kpk) – liczba złożonych wniosków do sądu w sprawach przemocy w rodzinie (2012 – 1.745, 2011 – 2.002, ), liczba uwzględnionych przez sąd (2012 – 1.679, 2011 – 1.895, ) ; Tymczasowe aresztowanie – stosuje wyłącznie sąd (art. 258 kpk) – liczba złożonych wniosków do sądu w sprawach przemocy w rodzinie (2012 – 1.745, 2011 – 2.002, ), liczba uwzględnionych przez sąd (2012 – 1.679, 2011 – 1.895, ) ; Dozór Policji (art. 275 kpk); Dozór Policji (art. 275 kpk); Dozór Policji z obowiązkiem opuszczenia lokalu mieszkalnego (art. 275 § 3 kpk) Dozór Policji z obowiązkiem opuszczenia lokalu mieszkalnego (art. 275 § 3 kpk) Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego przez sprawcę (art. 275a kpk) Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego przez sprawcę (art. 275a kpk)

a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d. Dozór Policji z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonymi lub innymi osobami (art. 275 § 2 kpk) (2012 – 1.412, 2011 – 1.280, ) z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonymi lub innymi osobami (art. 275 § 2 kpk) (2012 – 1.412, 2011 – 1.280, )

Dozór Policji z zakazem kontaktowania się z pokrzywdzonym w latach roku

a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d. Dozór Policji oddanie pod dozór w miejsce niezastosowanego tymczasowego aresztowania, pod warunkiem opuszczenia lokalu przez sprawcę w wyznaczonym terminie i określenia przez niego miejsca swojego pobytu (art. 275 § 3 kpk) (2012 – 627, 2011 – 505, 2010 – 337, ) oddanie pod dozór w miejsce niezastosowanego tymczasowego aresztowania, pod warunkiem opuszczenia lokalu przez sprawcę w wyznaczonym terminie i określenia przez niego miejsca swojego pobytu (art. 275 § 3 kpk) (2012 – 627, 2011 – 505, 2010 – 337, )

Dozór Policji z obowiązkiem opuszczenia lokalu mieszkalnego (art. 275 § 3 kpk) w latach roku

a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d. Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego (275a kpk) przez podejrzanego wspólnie zamieszkującego z pokrzywdzonym; przesłanka – uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził; przesłanka – uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził; środek ten stosuje się na okres nie dłuższy niż 3 miesięcy z możliwością przedłużenia przez sąd na dalsze okresy, nie dłuższe niż 3 miesiące (może być ich więcej niż jeden); środek ten stosuje się na okres nie dłuższy niż 3 miesięcy z możliwością przedłużenia przez sąd na dalsze okresy, nie dłuższe niż 3 miesiące (może być ich więcej niż jeden); oskarżonemu, na jego wniosek można wskazać miejsce pobytu w placówkach zapewniających miejsca noclegowe. oskarżonemu, na jego wniosek można wskazać miejsce pobytu w placówkach zapewniających miejsca noclegowe.

a) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu karnym c.d. Nakaz opuszczenia lokalu mieszkalnego zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 275a kpk) – (2012 – 1.241, , ) zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym (art. 275a kpk) – (2012 – 1.241, , )

Liczba zastosowanych środków zapobiegawczych w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego w latach

b) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego po zakończeniu postępowania karnego Środki karne środki karne orzeka sąd w wyroku kończącym sprawę karną; środki karne orzeka sąd w wyroku kończącym sprawę karną; środki karne orzeka się w latach od 1 roku do 10, a czasami 15 lat; środki karne orzeka się w latach od 1 roku do 10, a czasami 15 lat; niektóre środki karne mogą być połączone z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego organu w określonych odstępach czasu. Środki probacyjne środki probacyjne sąd w wyroku kończącym sprawę karną; środki probacyjne sąd w wyroku kończącym sprawę karną; środki probacyjne orzeka się w okresie próby w latach od 2 do 5 lat; środki probacyjne orzeka się w okresie próby w latach od 2 do 5 lat; przesłanka – orzeczenie w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary (zwykle kary pozbawienia wolności), ewentualnie warunkowego umorzenia postępowania. przesłanka – orzeczenie w postaci warunkowego zawieszenia wykonania kary (zwykle kary pozbawienia wolności), ewentualnie warunkowego umorzenia postępowania.

Zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego w latach stosowany przez sąd w wyroku jako środek probacyjny bądź karny

Nakaz opuszczenia lokalu przez sprawcę stosowany przez sąd w wyroku jako środek probacyjny bądź karny w latach

Liczba orzeczonych środków probacyjnych w postaci programów korekcyjno-edukacyjnych w latach

d) Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu cywilnym Zobowiązanie do opuszczenia mieszkania orzekane na wniosek przez sąd cywilny (niezależnie od postępowania karnego); Zobowiązanie do opuszczenia mieszkania orzekane na wniosek przez sąd cywilny (niezależnie od postępowania karnego); uprawnienie do złożenia wniosku przysługuje osobie dotkniętej przemocą, wspólnie zamieszkującej ze sprawcą – członkiem rodziny (wpis – 40 zł), uprawnienie do złożenia wniosku przysługuje osobie dotkniętej przemocą, wspólnie zamieszkującej ze sprawcą – członkiem rodziny (wpis – 40 zł), przesłanką jest czynienie szczególnie uciążliwym wspólnego zamieszkiwania poprzez zachowanie polegające na stosowaniu przemocy, przesłanką jest czynienie szczególnie uciążliwym wspólnego zamieszkiwania poprzez zachowanie polegające na stosowaniu przemocy, termin do rozpoznania sprawy – 1 miesiąc, termin do rozpoznania sprawy – 1 miesiąc, wykonalność orzeczenia – z chwilą ogłoszenia, wykonalność orzeczenia – z chwilą ogłoszenia, nowe uregulowania prawne (1046 kpc) – skuteczna egzekucja bez konieczności zapewnienia pomieszczenia tymczasowego nowe uregulowania prawne (1046 kpc) – skuteczna egzekucja bez konieczności zapewnienia pomieszczenia tymczasowego zmiana orzeczenia możliwa w razie zmiany okoliczności (zmiana lub uchylenie). zmiana orzeczenia możliwa w razie zmiany okoliczności (zmiana lub uchylenie).

Zobowiązanie do opuszczenia mieszkania orzekane na wniosek przez sąd cywilny w 2012 roku wpłynęły (2012 – 730, , ) wnioski, z czego w co najmniej 387 (2012 – 268, , ) żądanie uwzględniono; żądanie oddalono w 118 (2012 – 74, , ). Reszta spraw pozostawała w toku. w 2012 roku wpłynęły (2012 – 730, , ) wnioski, z czego w co najmniej 387 (2012 – 268, , ) żądanie uwzględniono; żądanie oddalono w 118 (2012 – 74, , ). Reszta spraw pozostawała w toku. Stosunek spraw, w których żądanie uwzględniono do spraw załatwionych w 2013 roku wyniósł 44%, czyli był zbliżony do roku 2012 (43,23%, a w %). Stosunek spraw, w których żądanie uwzględniono do spraw załatwionych w 2013 roku wyniósł 44%, czyli był zbliżony do roku 2012 (43,23%, a w %).

Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno- edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno- edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne

Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne Cel (§ 4): Powstrzymanie osoby stosującej przemoc w rodzinie przed dalszym stosowaniem przemocy; Rozwijanie umiejętności samokontroli i współżycia w rodzinie; Kształtowanie umiejętności w zakresie wychowywania dzieci bez używania przemocy w rodzinie; Uznania przez osobę stosującą przemoc w rodzinie swojej odpowiedzialności za stosowanie przemocy; Zdobycie i poszerzenia wiedzy na temat mechanizmów powstawania przemocy w rodzinie; Zdobycie umiejętności komunikowania się i rozwiązywania konfliktów w rodzinie bez stosowania przemocy; Uzyskanie informacji o możliwościach podejmowania działań terapeutycznych.

Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne Adresaci (§ 5): osoby skazane za czyny związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie, odbywające karę pozbawienia wolności w zakładach karnych albo wobec których sąd warunkowo zawiesił wykonanie kary, zobowiązując je do uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych; osoby stosujące przemoc w rodzinie, uczestniczące w terapii leczenia uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, lub innych środków odurzających, substancji psychotropowych albo środków zastępczych, dla których oddziaływania korekcyjno- edukacyjne mogą stanowić uzupełnienie podstawowej terapii; osoby, które w wyniku innych okoliczności zgłoszą się do uczestnictwa w programie korekcyjno-edukacyjnym.

Nowe podstawy do orzekania programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych a)Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – od roku) – art. 72 § 1 pkt 6a kk – nałożenie obowiązku uczestnictwa skazanego w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych bez jego zgody (art. 74 § 1 kk); b)Zmiana w Kodeksie karnym (nowelą do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii – od roku) – art. 67 § 3 kk) – nałożenie w/w obowiązku przy warunkowym umorzeniu postępowania.

Liczba orzeczonych środków probacyjnych w postaci programów korekcyjno-edukacyjnych w latach

Środki izolacji sprawcy od pokrzywdzonego w postępowaniu wykonawczym Nowa podstawa dla sądu do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności z art. 75 § 1a kk – w razie ponownego stosowania przez skazanego sprawcę przemocy wobec osoby najbliższej - Nowa podstawa dla sądu do zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności z art. 75 § 1a kk – w razie ponownego stosowania przez skazanego sprawcę przemocy wobec osoby najbliższej - w 2012 roku liczba postanowień sądu wyniosła 1.228, z czego zarządzono wykonanie wobec 992 osób (2012 – 1.231, 2011 – 771, 2010 – 70) Nowa podstawa do odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia z art. 160 § 2 kkw –, Nowa podstawa do odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia z art. 160 § 2 kkw – w 2012 roku liczba postanowień sądu wyniosła 144, z czego zarządzono wykonanie wobec 110 osób (2012 – 148, 2011 – 86, 2010 – 17)

Koniec Prezentację opracował: Michał Lewoc – sędzia Naczelnik Wydziału ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka Ministerstwo Sprawiedliwości Al.. Ujazdowskie Warszawa telefon: (022)