Dzieciobójstwo Art.149 k.k.

Dzieciobójstwo Art. 149 kodeksu karnego problem terminologiczny! (to nie są wszystkie przypadki zabójstw dzieci) Art. 149 kodeksu karnego Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu - podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Wersja pierwotna art. 149 kk (z 1997 r.) Matka, która zabija noworodka pod wpływem silnego przeżycia związanego z przebiegiem porodu, znacznym zniekształceniem dziecka lub ze szczególnie trudną sytuacją osobistą - podlega karze pozbawienia wolnościom 3 miesięcy do lat 5.

Dzieciobójstwo -przestępstwo skutkowe -może być popełnione tylko umyślnie -może być popełnione przez działanie lub zaniechanie Znamiona strony podmiotowej: Przeżycie, pod wpływem którego dochodzi do zabójstwa noworodka, stanowi zakłócenie czynności psychicznych, usprawiedliwiające łagodniejsza kwalifikację prawną czynu; Natężenie tego zakłócenia powinno być takie jak w przypadku ograniczonej poczytalności (art.31 § 2 kk) skoro sankcja przewidziana za dzieciobójstwo jest nawet łagodniejsza niż w przypadku nadzwyczajnego złagodzenia kary za zabójstwo popełnione w warunkach poczytalności ograniczonej w stopniu znacznym

[Problem sankcji z art. 149 kk] W ocenie K. Daszkiewicz obniżenie kary grożącej za dzieciobójstwo pogłębiło różnice pomiędzy karą za to przestępstwo a zagrożeniem przewidzianym za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu > jeżeli matka uczyniła wszystko, żeby dziecko pozbawić życia, ale z przyczyn niezależnych nie doszło do śmierci (np. uratowała je inna osoba) to poniesie odpowiedzialność karną za usiłowanie dzieciobójstwa (od 3 miesięcy do 5 lat) >jeżeli dziecko doznało ciężkiego uszczerbku na zdrowiu to zagrożenie karą z art. 156 § 1 kk mieści się w przedziale od 1 roku do 10 lat! (4x wyższa w dolnej i 2x wyższa w górnej granicy ustawowego zagrożenia!) [*Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Rozdział XIX Kodeksu karnego. Komentarz, Wyd. C.H.Beck, warszawa 2000, s.222-223]

Dzieciobójstwo Krystyna Marzec-Holka Dzieciobójstwo. Przestępstwo uprzywilejowane czy zbrodnia (Wyd. Akademii Bydgoskiej Bydgoszcz 2004) Mirosław Szwed, Leszek Wieczorek Dzieciobójstwo. Od przepisu prawa do indywidualnego przypadku(Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec 2009)  Agnieszka Księżopolska-Breś Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim (Wolters Kluwer 2010)

Dzieciobójstwo Rys historyczny: od „praktyki ograniczania przyrostu naturalnego” do „przestępstwa uprzywilejowanego” Na gruncie prawa polskiego jest to uprzywilejowany typ zabójstwa Skala zjawiska: rok 1924: 1117 1937: 802 1948: 350 1989: 39

Dzieciobójstwo Dzieciobójstwo w warunkach polskich: - czyn motywowany głównie rodzinnie -niektóre przypadki można kwalifikować w grupie motywów erotycznych (zabójstwo z powodu obawy utraty partnera) - niekiedy dziecko jest kozłem ofiarnym, matka przenosi na niego agresję innej osoby dorosłej np. męża, konkubenta (tzw. agresja przeniesiona)  

Liczba postępowań wszczętych Liczba przestępstw stwierdzonych Przestępstwa z art. 149 kk Liczba postępowań wszczętych Liczba przestępstw stwierdzonych 2007 34 13 2008 33 2009 28 10 2010 26 2011 24 5 2012 22 9

Małoletnie ofiary zabójstw (art.148 kk) Rok liczba małoletnich ofiar zabójstw 2007 37 2008 24 2009 16 2010 19 2011 2012 13

Agnieszka Księżopolska-Breś: Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim (Wolters Kluwers 2010) Badania aktowe (obejmowały akta sądowe i prokuratorskie)

Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa Następujące źródła: 1/służby medyczne (szpitale, prywatne praktyki): 73 sprawy 2/przypadkowe osoby ujawniły zwłoki noworodka: 62 sprawy 3/ doniesienia: 16 (5 partnerzy,4 członkowie rodziny, 4 obce osoby, 3 anonimowo) > 9 doniesień było fałszywych! 4/instytucje państwowe (ośrodki pomocy, centra pomocy rodzinie): - 14 spraw 5/ rodzice położnicy o fakcie porodu pozaszpitalnego: 2 sprawy 6/ wynik pracy operacyjnej policji: 2 sprawy 7/kobieta sama powiadomiła policję: 1 8/materiał wyłączony z innej sprawy: 1 9/ nie ustalono źródła zawiadomienia: 5 spraw

Agnieszka Księżopolska-Breś Badania 176 akt prokuratorskich i sądowych z lat 2002 – 2006 z wszystkich okręgów apelacyjnych! 5 postanowień o odmowie wszczęcia śledztwa 132 postanowienia o umorzeniu śledztwa 36 aktów oskarżenia 1 zawieszenie postępowania 1 sprawa przekazana na Ukrainę

Analiza akt sądowych: 37 wyroków I instancyjnych ( w tym 1 przez sąd rodzinny i nieletnich): Wszystkie wyroki w II instancji skazujące! [w I inst. jedno uniewinnienie > apelacja]

Przyczyny dzieciobójstwa (motywacja) ustalone przez sąd lub prokuraturę: (n=33) Motywacja Liczba spraw Obawa przed reakcją rodziców 10 Obawa przed opinią znajomych i sąsiadów 3 Obawa przed pogorszeniem sytuacji bytowej i finansowej w zw. z posiadaniem wielodzietnej rodziny Obawa przed ew. porzuceniem ze strony partnera 2 Obawa przed reakcją teściowej która posądziłaby o zdradę) 1 Brak konkretnych ustaleń 14 *

Przyczyny dzieciobójstwa c.d. K.Ostrowska: Jedną z głównych przyczyn przestępczości jest wadliwa samokontrola emocjonalna i poznawcza Inne przyczyny : - przewaga procesów emocjonalnych nad intelektualnymi w sferze interpersonalnej - brak umiejętności przewidywania skutków swego działania -wysoki poziom koncentracji na swoich potrzebach i przeżyciach -stale poczucie krzywdy z e strony otoczenia - braki w zakresie systemu wartości

Modele sytuacyjne dzieciobójstwa - opracowane przez A.Księżopolską-Breś w oparciu o przeprowadzone przez nią badania aktowe (analiza treści akt sądowych) oraz metaanalizę przypadków omówionych w literaturze

Model I. Dzieciobójczyni: młoda kobieta 18-22 r.ż, mieszkająca w mieście, ucząca się lub studiująca, pozostająca pod opieką rodziców, utrzymuje kontakty cielesne z jednym partnerem, często sympatia - ze strachu przed reakcją rodziny dziewczyna zataja ciążę, informuje o niej jedynie partnera -po urodzeniu dziecko porzuca > zgon następuje na skutek nieudzielenia pomocy i wychłodzenia, dusi je lub następuje samoistne poronienie -tłumaczy, ze dziecko urodziło się martwe

Model II. Dzieciobójczyni: kobieta w wieku 35- 45 lat, wykształcenie podstawowe, mężatka, żona alkoholika, matka kilkorga dzieci, na utrzymaniu męża, bezrobotna, niestosująca antykoncepcji, zachodzi w kolejną ciążę i zataja ten fakt – także przed mężem w obawie, ze będzie niezadowolony - po urodzeniu dziecka porzuca je lub nie udziela mu pomocy, następnie zakopuje w ziemi i często odwiedza to miejsce lub pali zwłoki w piecu - przyznaje się do czynu i wszystko szczegółowo opisuje

Model III. Dzieciobójczyni: nastolatka, mieszkająca na wsi, wykształcenie podstawowe, uczęszcza do szkoły specjalnej z powodu upośledzenia umysłowego lub niezaradna życiowo z osobowością nieprawidłową, zaniedbana wychowawczo, pozostająca na utrzymaniu rodziców, , ma wielu przygodnych partnerów sympatia - dba, aby ciąża nie wyszła na jaw , kamufluje objawy ciąży -po urodzeniu dziecka zabija je brutalnie, często uderzając ciałem o twarde podłoże lub stosując inne narzędzia zbrodni > wywołuje u noworodka liczne obrażenia mechaniczne, zwłaszcza w obrębie głowy -wyjaśnia niespójnie, przez psychologa oceniona jako osoba ze skłonnością do konfabulacji (obrażenia dziecka tłumaczy faktem kilkukrotnego upuszczenia dziecka na podłogę)

Model IV. Dzieciobójczyni: kobieta w wieku 28-35 lat, mieszkająca w mieście, z wykształceniem podstawowym, bezrobotna, na utrzymaniu konkubenta, z którym się alkoholizuje, rzadziej narkotyzuje, niekryjąca swojej ciąży -po urodzeniu dziecko porzuca je tłumacząc, że urodziło się martwe lub zabija w nietypowy sposób (wyrzucenie z balkonu IX piętra)

Wnioski z badań: Typowa skazana za przestępstwo dzieciobójstwa: -kobieta 20- 30 lat (48,5%) -pochodząca i mieszkająca na wsi (60,6%) -wykształcenie podstawowe (33,3%) lub zawodowe (36,3%) -stanu wolnego (72,7%) -bezdzietna (54,5%) -dotychczas niekarana (94,3%)

Okoliczności zdarzenia: W większości spraw kobiety ukrywały ciążę, poród odbywały samotnie, łazience lub pomieszczeniach gospodarczych Pierwszy i drugi etap porodu bez komplikacji, ale potem często powikłania i stan kobiety zwykle zmuszał kobiety do poszukania fachowej pomocy – następowało ujawnienie ciąży i porodu a lekarze informowali policję Członkowie rodziny zeznawali, że nic niewiedzieni o ciąży i porodzie! > środowisko dzieciobójczyń nie interesowało się ich losem

Sprawczynie dzieciobójstwa c.d: - często kobiety zaniedbane wychowawczo, z zaburzeniami osobowości, niemające planów na przyszłość, żyjące z dnia na dzień, często nałogowe alkoholiczki > obok czynników okołoporodowych właśnie fakt uzależnienia miał wpływ nie tyko na postawę życiową, lecz brak wykształcenia instynktu macierzyńskiego

Kwalifikacja prawna czynu 37 wyroków skazujących: 33 (89,1 %): oskarżone winne przestępstwa z art. 149 kk lub z art.13 § 1kk w zw. art.149 kk lub z art. 149 kk w zw. z art.31 § 2 kk  

Wnioski z badań Analizując znamię „działania pod wpływem porodu” sądy opierały się na wnioskach biegłych > stosując kwalifikację z art. 149 uwzględniały „nie tylko sam przebieg porodu jako zdarzenia stresującego i uwydatniającego emocje, lecz także przyczyny sytuacyjne i osobiste dotyczące oskarżonej” >zd. AK-B zauważalna prawidłowość polegająca na uwzględnianiu łącznie przyczyn endogennych i egzogennych (okołoporodowych i pozaporodowych)