PRAWO MEDYCZNE Dzieciobójstwo.

Prezentacja na temat: "PRAWO MEDYCZNE Dzieciobójstwo."— Zapis prezentacji:

1 PRAWO MEDYCZNE Dzieciobójstwo.
KATEDRA MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE WROCŁAWIU ZAKŁAD PRAWA MEDYCZNEGO Prof. dr hab. Barbara Świątek PRAWO MEDYCZNE Dzieciobójstwo.

2 DZIECIOBÓJSTWO 1. Występek dzieciobójstwa to realizacja art. 149 k.k.
Art. 149 k.k.: Matka , która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 Dzieciobójstwo jest zatem uprzywilejowaną formą pozbawienia życia ze ścisłym określeniem ofiary i sprawcy. Uprzywilejowanie polega na zagrożeniu sprawcy znacznie niższą karą niż dla sprawcy zwykłej zbrodni zabójstwa

3 DZIECIOBÓJSTWO Wyżej zacytowane brzmienie artykułu kodeksu karnego dotyczącego dzieciobójstwa wprowadzone zostało do kodeksu karnego, obowiązującego od 1932 roku i zostało powtórzone przy nowelizacji kodeksu w l969 r. W l994 roku Komisja ds. Reformy Prawa Karnego przedstawiła projekt nowego kodeksu karnego. Kodyfikatorzy przedstawili w nim propozycję zmiany , wręcz rewolucyjnej, w brzmieniu tego artykułu.

4 DZIECIOBÓJSTWO Treść propozycji : „Matka, która zabija noworodka pod wpływem silnego przeżycia związanego z przebiegiem porodu, znacznym zniekształceniem dziecka lub ze szczególnie trudna sytuacją osobistą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.” W uzasadnieniu tej wersji artykułu kodyfikatorzy podali między innymi: „ Dzieciobójstwo było w k.k. z 1969 r typem zabójstwa, którego uprzywilejowanie zależało od dwóch okoliczności , tj. wpływu porodu oraz okresu porodu. Sądy z reguły nie ustalały przesłanki wpływu porodu, ograniczając się do ustalenia okresu porodu , mimo, że wskazuje ona na podstawę uprzywilejowania tj. zmniejszoną winę, co – z natury rzeczy – musi być związane z porodem.

5 DZIECIOBÓJSTWO Ale nie okres porodu decyduje o zmniejszonej winie. Aby tej wadliwej praktyce postawić tamę, zrezygnowano ze znamienia okres porodu, ale wprowadzono znamię ograniczające „zabija noworodka, natomiast wyeksponowano silne przeżycie rodzącej. Określone też przesłanki, które mogą takie przeżycie wywołać tj . przebieg porodu, którego kryminogennej roli nie da się wykluczyć, znaczne zniekształcenie noworodka, oraz uleganie naciskom nietypowej sytuacji społecznej, którym kobietom z niektórych kręgów społecznych jest trudno się oprzeć, zwłaszcza w okresie porodu. Wyraża to zwrot „ związanego ze szczególnie trudna sytuacją osobistą”

6 DZIECIOBÓJSTWO W komisji kodyfikacyjnej nie było specjalisty medycyny sądowej , a konsultacje z lekarzami - jak to wynikało z przekazów ustnych członków komisji – przeprowadzane były doraźnie w razie potrzeby. Treść omawianego artykułu i wielu innych świadczy jednak o tym, że konsultacji takich nie było, lub że przeprowadzano je z lekarzami nie mającymi jakiegokolwiek doświadczenia w orzecznictwie sądowo- lekarskim. Świadczy o tym choćby treść wyżej cytowanego uzasadnienia – przypisywanie porodowi kryminogennej roli oraz pogląd, że dzieciobójstwa dopuszczają się „kobiety z pewnych kręgów”. Gdyby przebieg porodu był kryminogenny i to działający jednokierunkowo tj powodujący działanie matki przeciwko nowonarodzonemu swojemu dziecku, zdarzeń takich winno być więcej i zdarzać się winny nawet w placówkach szpitalnych a nie tylko potajemnie.

7 DZIECIOBÓJSTWO Co do „ kobiet z pewnych kręgów” trudno zgadnąć jakie kręgi kodyfikatorzy mieli na myśli , ale okazali całkowita nieznajomość faktów co do sprawczyń dzieciobójstw. Są nimi kobiety z bardzo różnych kręgów społecznych, nawet z tzw. dobrych rodzin (np., córka prokuratora), uczennice, studentki ( nawet prawa), gospodynie domowe ale także dziewczyny z tzw. patologicznych rodzin

8 DZIECIOBÓJSTWO Treści nowego brzmienia artykułu nie skonsultowano zatem z medykami sądowymi i w kodeksie karnym, który wszedł w życie w r. ukazał się art. 149 o treści takiej jaka została przedstawiona w projekcie kodeksu. ( Zoll ) komentując ten artykuł podał: „ Zamiarem twórców kodeksu nie była liberalizacja... lecz bardziej realistyczne ujęcie. Przebieg porodu nie jest bowiem z reguły czynnikiem , który samodzielnie wyzwala agresję matki..., przyczyna tych przestępstw tkwi nie w fizjologii porodu, lecz w sytuacji zewnętrznej powstałej w wyniku urodzenia dziecka ... Pojęcie noworodka , w znaczeniu art. 149, należy rozumieć inaczej niż w znaczeniu położniczym. Chodzi o dziecko bezpośrednio po urodzeniu. W tym sensie art nie wprowadza zmiany...”

9 DZIECIOBÓJSTWO Komentarz ten jest merytorycznie sprzeczny z wywodami zawartymi w wyżej cytowanym uzasadnieniu, nawet poród przestał być zdarzeniem kryminogennym. Wynika jednak z niego, że określenie „ noworodek” dla lekarz i prawnika nie jest pojęciem tożsamym. Nie można z tym się zgodzić, gdyż w prawie winne być stosowane określenia właściwe z fachowego punktu widzenia ale także jednakowo rozumiane przez ludzi z różnych grup zawodowych

10 DZIECIOBÓJSTWO Noworodkiem według nazewnictwa WHO jest dziecko do 28 dnia od urodzenia. Decydujące znaczenie dla przyjęcia dzieciobójstwa wg nowego brzmienia artykułu, miałby więc czas popełnienia tego czynu. A zatem zabicie noworodka np. w 15, 20, czy 28 dniu jego życia ( oczywiście przy zachowaniu innych warunków tego artykułu) byłoby uprzywilejowanym dzieciobójstwem( występkiem) a dokonanie tego samego czynu w 29 dniu życia dziecka byłoby już zbrodnią zabójstwa. Każda z wymienionych w artykule przyczyn czynu, mogłaby realizować się oddzielnie, co powodowałoby, że dzieciobójstwo mogłoby być dokonane w zupełnym oderwaniu od porodu np. pod koniec w/ w terminu w związku z upewnieniem się matki iż jest w szczególnie trudnej sytuacji osobistej.

11 DZIECIOBÓJSTWO Proponowane brzmienie artykułu powodowało jeszcze jedną, bardzo poważna dla praktyki sądowo-lekarskiej komplikację. Kobieta mogła bowiem urodzić dziecko potajemnie i przez pewien czas utrzymywać je przy życiu. Potem zabić. Gdyby w takim przypadku doszło do sądowo- lekarskiej sekcji zwłok, to w oparciu o jej wyniki nie byłoby możliwości ocenić w sposób jednoznaczny czy dziecko żyło 28 dni czy dłużej, nawet o miesiące ( brak danych fizycznych dziecka bezpośrednio po urodzeniu).

12 DZIECIOBÓJSTWO Stworzenie takiej sytuacji prawnej jest wyjątkowo sprzeczne z poczuciem sprawiedliwości społecznej i jakże zadziwiające wobec działań w zakresie prawnej ochrony „dziecka poczętego”. Protesty ustne i w publikacjach medyków sądowych co do brzmienia tego artykułu spowodowały jego nowelizację po kilku miesiącach i artykuł, dotyczący dzieciobójstwa znów ma brzmienie takie, jakie otrzymał w l932 i 1969 r. Obecnie zatem sytuacja prawna w tym zakresie wydaje się być stabilna

13 DZIECIOBÓJSTWO Na zakończenie aspektów prawnych dzieciobójstwa winnam przedstawić osobisty stosunek do tego przestępstwa. Zawsze byłam i nadal jestem zdecydowaną przeciwniczką traktowania zabicia własnego, nowonarodzonego dziecka jako przestępstwa uprzywilejowanego i w praktyce sądowej karanego bardzo niską, idąca w miesiące kara pozbawienia wolności, nawet z zawieszeniem. Ten pogląd nie jest związany z jakąś ideologią , lecz wypływa z długoletniej praktyki medyka sądowego

14 DZIECIOBÓJSTWO W oparciu o bardzo wiele konkretnych , opiniowanych w Zakładzie Medycyny Sądowej spraw, dotyczących dzieciobójstwa , nie ma żadnych podstaw upatrywania ich przyczyny w przebiegu porodu. Kobiety, przyszłe dzieciobójczynie nie pragną dziecka, ich ciąże są przypadkowe i nieplanowane, ukrywają je, nie przygotowują się do porodu i przyjęcia dziecka, rodzą potajemnie, doprowadzają do śmierci dziecka i niejednokrotnie pozbywają się jego ciała. Zdarza się , że rodzą w mieszkaniach, przy obecności w innych pomieszczeniach domowników i czynią to bez jęków i krzyków.

15 DZIECIOBÓJSTWO Niewątpliwie ich czyn związany jest z sytuacją domową, warunkami środowiskowymi, ekonomicznymi, wstydem związanym z urodzeniem nieślubnego dziecka, obawą przed potępieniem i towarzyskim ostracyzmem. Te przyczyny mogą niewątpliwie mieć ogromny wpływ na psychikę kobiety i potęgować jej determinację w dążeniu do zlikwidowania problemu ruInującego, w jej odczuciu, jej życie. Można je nazwać „ trudna sytuacja osobistą” i niewątpliwie, o ile już musi być w kodeksie karnym taki artykuł, winne być uwzględnione w treści tego artykułu.

16 DZIECIOBÓJSTWO Moim zdaniem należałoby zmienić końcówkę artykułu „wpisując : „... w okresie porodu , pod wpływem jego przebiegu i innych okoliczności mu towarzyszących”. Zasadniczą zatem rolę w popełnieniu tego przestępstwa odgrywa zatem niewątpliwie stan psychiczny kobiety. Przestępstwa te spełniają więc warunki paragrafu 4 art k.k., dotyczącego zabójstwa: „ Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, podlega karze wolności od roku do lat 10”. Zagrożenie karą jest tu co prawda większe niż w art k.k. ale jest to także zabójstwo uprzywilejowane i mogłoby obejmować także zabicie nowonarodzonego dziecka przez własna matkę.

17 DZIECIOBÓJSTWO Czynności medyczno- sądowe odgrywają zasadniczą rolę w ustalaniu dowodów na dokonanie dzieciobójstwa. Zwłoki noworodków podlegają bowiem obligatoryjnie sekcji sądowo- lekarskiej, a sekcja taka musi odpowiedzieć na pytania: czy sekcjonowane zwłoki są zwłokami noworodka ( obecność pępowiny, mazidła płodowego, meszku płodowego, smółki w jelitach), czy noworodek był dojrzały ( odpowiednie cechy fizyczne, prawidłowo rozwinięta narządy płciowe, paznokcie, jądra kostnienia itp.),

18 DZIECIOBÓJSTWO czy noworodek urodził się żywy i o ile tak, jak długo żył ( wynik prób życiowych płucnej i żołądkowo-jelitowej, wynik badania histopatologicznego płuc), co było przyczyną śmierci noworodka ( omówienie poniżej), czy po urodzeniu udzielono noworodkowi odpowiedniej pomocy (podwiązanie pępowiny, obmycie itp.).

19 DZIECIOBÓJSTWO Odpowiedź na te pytania uzależniona jest przede wszystkim od stanu zwłok tzn. stanu zmian rozkładowych. Niejednokrotnie zwłoki znajdowane są w tanie daleko posuniętego rozkładu, możliwe jest wówczas np. na podstawie długości długich ustalenie długości ciała noworodka a tym samym jego wieku płodowego. Niemożliwe jest natomiast ustalenie czy urodził się żywy, jak długo żył i co było przyczyną jego śmierci. W takich przypadkach ustalenie matki jest zazwyczaj niemożliwe, zwłaszcza jeżeli porzuciła ona zwłoki noworodka z dala od miejsca zamieszkania.

20 DZIECIOBÓJSTWO Badania DNA stworzyły obecnie możliwości jednoznacznego ustalenia matki dziecka, w ubiegłych latach musiały być inne, mocne dowody na ,macierzyństwo danej kobiety. Zazwyczaj były to zeznania świadków np. sąsiadek, podejrzewających ciążę i zaniepokojonych „zniknięciem brzucha i brakiem dziecka”. W wielu jednak przypadkach niewątpliwego ustalenia matki, sąsiedzi a nawet członkowie rodziny zeznają, że nie zauważyli niczego podejrzanego w wyglądzie kobiety.

21 DZIECIOBÓJSTWO Rozróżnia się dwie formy dzieciobójstwa : czynne i bierne. Czynne polega na różnego rodzaju działaniu matki doprowadzającym do śmierci noworodka. Bierne na pozostawieniu go bez jakiejkolwiek pomocy tzn. nie zapewnienie mu ciepła, pożywienia i utrzymania w czystości.

22 DZIECIOBÓJSTWO Forma dzieciobójstwa decyduje o przyczynie śmierci noworodka. Najczęstszymi przyczynami jego śmierci przy dzieciobójstwie czynnym jest uraz mechaniczny albo uduszenie gwałtowne. Działanie matek bywa okrutne : na sekcji zwłok stwierdza się np. liczne rany kłute, poderżnięcia gardła, obrażenia głowy wskutek uderzeń o twardą powierzchnię, obrażenia wielonarządowe wskutek wyrzucenia z jadącego pociągu itp. Przy uduszeniu gwałtownym spotykane są różne jego formy tj. zadzierzgnięcie ( uduszenie pętlą) , zadławienie (ucisk rękoma za szyję) , zamknięcie otworów oddechowych miękkim przedmiotem ( wówczas sekcja jest w zasadzie ujemna, choć mogą być stwierdzane cechy duszenia się) lub wtłoczenie do jamy ustnej i tchawicy jakiegoś przedmiotu ( korki, tampony). Spotykane jest także często uduszenie wskutek umieszczenia noworodka w worku foliowym lub owinięcie nim jego główki

23 DZIECIOBÓJSTWO Przy dzieciobójstwie biernym wynik sekcji zwłok jest ujemny. Można stwierdzić, na podstawie częściowego wydalenie smółki z jelit , dłuższe przeżycie noworodka, co jest możliwe, gdy porzucony on jest w miejscu ciepłym i suchym. Zdarzają się i osobiście spotkałam się z tym w praktyce, dzieciobójczynie wielokrotne. Są to kobiety wielodzietne, które nie widzą możliwości wychowania kolejnego dziecka, decydują się na jego zabicie. Do wykrycia tego przestępstwa dochodzi zazwyczaj przypadkowo i medyk sądowy ma wówczas do czynienia ze szczątkami noworodków lub w różnym stopniu zmienionymi gnilnie ich ciałami. Dzieciobójstwo zastępuje w takich przypadkach środki antykoncepcyjne lub aborcję.

24 DZIECIOBÓJSTWO Osobiście uważam, że opisane czyny trudno uznać za dzieciobójstwo, są to raczej zabójstwa, bo ich przyczynę trudno upatrywać w przebiegu porodu . Przypadku takie budzą zazwyczaj zainteresowanie mediów, interesujący jest wówczas stosunek sąsiadów i znajomych kobiety do popełnionego przez nią czynu. Ludzie ci wyrażają zrozumienie i współczucie, niespotykane jest potępienie

25 DZIECIOBÓJSTWO Medyk sądowy w oparciu o wynik sekcji zwłok jest w stanie ocenić czy do śmierci dziecka doszło w „okresie porodu”, aczkolwiek określenia „okres” nie należy rozumieć jako ścisłego pojęcia położniczego . Czy do czynu przestępnego doszło „pod wpływem przebiegu” porodu ustalają psychiatrzy i do rzadkości należy by taki wpływ wykluczyli. Dzieje się tak od lat i mimo licznych kontrowersji co do konieczności utrzymania tego artykułu, pozostaje o n niezmieniony od dziesiątków lat, mimo ,zdawałoby się dużych i dostępnych dla każdej kobiety „ możliwości uniknięcia niechcianej ciąży.

26 DZIECIOBÓJSTWO Na zakończenie zacytuję kilka orzeczeń Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych dotyczących przestępstwa dzieciobójstwa: - „Występek dzieciobójstwa z art. 149 k.k. polega na umyślnym – w określonych okolicznościach – pozbawieniu życia noworodka przez jego matkę. Zaniedbanie powinności przygotowania odpowiednich warunków porodu, skutkujące śmiercią noworodka, może wyczerpywać znamiona nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka z art k.k.” ( wyrok Sądy Apelacyjnego w Krakowie , sygn. II.A.Kr. 156/92

27 DZIECIOBÓJSTWO - „ Dzieciobójstwo ( art. 149.k.k.) może być popełnione z zamiarem bezpośrednim jak i ewentualnym” ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu , sygn. II.Akr.181/92), - „ Okoliczność czy dziecko urodziło się zdolne do życia nie ma żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia kwestii winy oskarżonych z art. 149 k.k.; decyduje o tym bowiem zamiar, jakim kierowały się oskarżone, mianowicie, czy chciały one, względnie- co najmniej- czy godziły się na śmierć dziecka przez zaniechanie udzielenia mu pomocy.” (wyrok S.N. sygn. IV KR 119/75)