Myśli suicydalne i próby samobójcze dzieci i młodzieży Ewa Kustwan-Mróz ROM-E Metis Katowice ul. Drozdów 21

Wprowadzenie teoretyczne Suicydologia – nauka o samobójstwach, zachowaniach samobójczych, ich uwarunkowaniach ( przyczynach) i metodach zapobiegania samobójstwom. Zachowania samobójcze -obejmują zjawiska od myśli samobójczych, gróźb samobójczych poprzez próbę samobójczą do samobójstwa dokonanego. Próba samobójcza usiłowanie popełnienia samobójstwa zawierające działania mogące doprowadzić do śmierci, których rezultatem jednak nie jest śmierć Samobójstwo „akt śmiertelny, który zmarły ze świadomością i oczekiwaniem takiego skutku sam zaplanował i wykonał” ( wg. WHO )

Wprowadzenie teoretyczne Samouszkodzenia u dzieci i młodzieży mają charakter impulsywny i w większości przypadków nie mają na celu samobójstwa

Statystyka 12% dzieci w wieku 6-12 lat 53 % młodzieży 15-24 lata ma myśli samobójcze (badania prowadzone w USA ) Inne badania przeprowadzone wśród uczniów szkół średnich pokazało ,że 19 % z nich rozważało popełnienie samobójstwa, 15 % miało plany a 9% potwierdziło podjecie w przeszłości próby samobójczej 8 miejsce na liście przyczyn zgonów Wśród młodych ludzi (15-24 lata ) najczęstsza przyczyna zgonów

Statystyka Liczba samobójstw wśród mężczyzn jest 4 razy większa niż wśród kobiet

Czynniki ryzyka zachowań suicydalnych Czynniki pierwszorzędowe Obecność zaburzeń psychicznych ( depresyjnych i osobowości ), uporczywe myśli samobójcze i określone plany, wcześniejsze próby, samobójstwa w rodzinie Czynniki drugorzędowe Traumatyczne wydarzenia w dzieciństwie, przewlekła zła sytuacja życiowa ( socjalno bytowa rodzinna), niepowodzenia szkolne i uczuciowe, strata bliskiej osoby, rozwód rodziców, ciężka choroba somatyczna, bezrobocie, przeżyte katastrofy

Czynniki trzeciorzędowe Cechy demograficzno-społeczne ( wiek, płeć, stan cywilny, przynależność do grup mniejszościowych )

Przyczyny samobójstw Zaburzenia psychiczne są w znacznym stopniu związane z zachowaniami samobójczymi Ok 90 % młodzieży popełniającej samobójstwo wykazywało cechy zaburzeń psychicznych ( połowa co najmniej od 2 lat ). Najczęściej to zaburzenia depresyjne – przygnębienie, uczucie pustki wewnętrznej, nadmierne samooskarżanie, niska samoocena, poczucie klęski połączone z brakiem nadziei Nadużywanie substancji psychoaktywnych, zachowania opozycyjno-buntownicze.

Przyczyny samobójstw Młodzi ludzie mogą na wiadomość o śmierci samobójczej osób sławnych, kolegów lub bliskich reagować zachowaniami samobójczymi (silniejsze zaabsorbowanie śmiercią, mniejszy lęk przed śmiercią, większa akceptacja takich zachowań ) Czynniki rodzinne – samobójstwo w rodzinie, zaburzenia psychiczne rodziców Nadużycia fizyczne lub seksualne. Często konsekwencją są trudności w kontaktach społecznych

Przyczyny samobójstw Stresujące wydarzenia życiowe – śmierć bliskiej osoby, utrata lub odrzucenie, strata pracy, diagnoza ciężkiej choroby Dla młodych ludzi ważne są konflikty interpersonalne, upokarzające, poniżające doświadczenia, przeprowadzki, konflikt z rodzicem ( dla osób poniżej 16 lat ) Badania wskazują również na znaczenie otyłości

Przyczyny samobójstw Czynniki psychologiczne Zaburzenia procesów poznawczych takich jak sztywność w myśleniu, mała elastyczność (wszystko albo nic ), słaba zdolność do Rozwiązywania problemów, pesymizm, impulsywność

Sygnały zagrożenia suicydalnego swoiste dla nastolatków Depresyjny nastrój, poczucie osamotnienia Przyjmowanie substancji psychoaktywnych Utrata rodziny lub jej niestabilność Ujawnianie myśli samobójczych, rozmowy o śmierci, życiu pozagrobowym w chwilach smutku lub nudy Odsunięcie się od przyjaciół lub rodziny Trudności w wyborze orientacji seksualnej Brak zainteresowania w przyjemnych dotąd zajęciach, utrata pasji, hobby

Sygnały zagrożenia suicydalnego swoiste dla nastolatków Nieplanowana ciąża Impulsywne, agresywne zachowania, powtarzające się epizody złości Stresujące wydarzenia – złe wyniki w nauce, alkoholizm rodziców, rozwód, Każda „znacząca” zmiana w zachowaniu Zaniedbywanie wyglądu zewnętrznego Wypowiedzi typu „jak mnie nie będzie to …

Czynniki zwiększające ryzyko samobójstwa Cechy osobowości – niektóre cechy charakteru mogą w połączeniu np. z depresją zwiększać ryzyko popełnienia samobójstwa. Same w sobie nie są zagrażające. Są to wycofanie, perfekcjonizm, słaba kontrola emocji, agresja, brak zaufania, poczucie beznadziejności Obciążenia rodzinne - występowanie w rodzinie chorób psychicznych, samobójstw wśród bliskich, rozpad rodziny, przemoc, molestowanie

Czynniki zwiększające ryzyko samobójstwa Wcześniejsze zachowania samobójcze. Nie można twierdzić że każda osoba , która przeżyła próbę samobójczą będzie próbowała ponownie. Ryzyko jest jednak poważne. Stresujące wydarzenia – poczucie odrzucenia, złość, wstyd, chęć zemsty i odegrania się Czynniki psychologiczne Zaburzenia procesów poznawczych takich jak sztywność w myśleniu, mała elastyczność (wszystko albo nic ), słaba zdolność do rozwiązywania problemów, pesymizm, impulsywność

Czynniki zwiększające ryzyko samobójstwa Kontakt z zamachem samobójczym innej osoby Brak dostępu do źródła wsparcia Łatwy dostęp do substancji i narzędzi ułatwiających popełnienie samobójstwa Postrzeganie śmierci jako wybawienia od cierpienia Nasilenie się nienawiści do siebie

Mity na temat samobójstw Omawianie z osobą samobójstwa może do niego doprowadzić. Zwykle bywa odwrotnie. Rozmowa na ten temat daje raczej poczucie ulgi i panowania nad sytuacją. Osoby które grożą samobójstwem go nie popełniają. Znaczna liczba osób, które popełniły samobójstwo groziła że to zrobi lub w inny sposób zdradzała taki zamiar.

Mity na temat samobójstw Samobójstwo jest aktem nieracjonalnym. Z perspektywy osób je popełniających jest jak najbardziej racjonalne. Ludzie popełniający samobójstwo to „wariaci”. Tylko niewielka grupa to osoby szalone. Większość to normalni ludzie: przygnębieni, samotni, bezradni, pozbawieni nadziei, w żałobie, zszokowani, odepchnięci, obezwładnieni sytuacją która ich przerasta

Mity na temat samobójstw Samobójstwo to skłonność rodzinna. Zdarza się że w rodzinie popełnia samobójstwo więcej niż jedna osoba. Nie jest to kwestia dziedziczenia na poziomie komórkowym. Kto raz miał tendencje samobójcze będzie je miał zawsze. Znaczna część osób w jakim momencie życia rozważa takie rozwiązanie, ale się z tego wyzwala.

Mity na temat samobójstw Kiedy ktoś przeżyje próbę samobójczą to zagrożenie znika. Największe zagrożenie stanowi okres poprawiającego się nastroju. Należy zwracać szczególna uwagę na euforię następującą czasami po próbie samobójczej Kiedy osoba o tendencjach samobójczych jest hojna wobec bliskich. Rozdaje swoje rzeczy i to jest oznaka nowego życia. Samobójstwo jest zawsze aktem spontanicznym. Istnieje kilka rodzajów samobójstw zarówno podejmowanych spontanicznie jaki i starannie zaplanowanych

Mity na temat samobójstw Do samobójstw dochodzi bez specjalnych sygnałów. Samobójca zawsze chce odebrać sobie życie.

Czynniki chroniące Dobre relacje z członkami rodziny, wsparcie Dobrze rozwinięte umiejętności społeczne Wiara w siebie, dobre mniemanie o swojej sytuacji i osiągnięciach Umiejętność poszukiwania pomocy kiedy zaczynają się trudności np w nauce, poszukiwanie porady gdy dokonujemy jakiś wyborów Otwartość na doświadczenia innych ludzi i ich sposoby rozwiązywania problemów Otwartość na nową wiedzę

Czynniki chroniące Integracja społeczna Dobre relacje z kolegami w szkole Dobre relacje z dorosłymi Wsparcie ze strony odpowiednich osób

Procedury Ocena ryzyka podjęcia próby samobójczej jest konieczna do ustalenia sposobu reakcji. Czy uczeń stanowi dla siebie samego zagrożenie? Czy konieczna jest natychmiastowa konsultacja specjalistyczna ? Czy otrzyma wystarczająca pomoc w domu? Czy konsultacja może być odroczona w czasie? Na podstawie rozmowy z uczniem, oceny ryzyka samobójstwa, i innych dostępnych informacji możemy oszacować zagrożenie suicydalne i określić rodzaje ryzyka.

Rodzaje ryzyka – nagłe < 48 godzin Nasilone myśli i tendencje samobójcze Opracowany plan popełnienia samobójstwa Zaburzenia psychiczne. Dostęp do śmiertelnych środków. Nie podaje żadnych powodów aby żyć Jest impulsywny, niespokojny. Działanie Natychmiastowe działania mające na celu zapewnić Bezpieczeństwo, w tym konsultacja specjalistyczna. Przebywanie z uczniem, niezwłoczne wezwani Pogotowia w celu doprowadzenia do konsultacji specjalistycznej

Rodzaje ryzyka – nagłe Skierowanie do lekarza zajmującego się zdrowiem psychicznym, kontakt z rodziną i przekonanie ich do współpracy, regularne spotkania, utrzymywanie stałego kontaktu po konsultacji lub hospitalizacji

Rodzaje ryzyka bliskie ( dni, tygodnie ) Myśli samobójcze bez tendencji i planów. Mogą przybierać formę bierną „nie warto żyć, lepiej byłoby umrzeć” lub aktywną „myślę o tym aby skończyć ze sobą” Objawy depresji. Uzależnienia. W rodzinie Występują zaburzenia psychiczne. Działanie. Natychmiastowe działania mające zapewnić bezpieczeństwo, w tym konsultacja specjalistyczna (przypadku myśli aktywnych )

Rodzaje ryzyka długoterminowe ( miesiące, lata ) Problemy bez myśli samobójczych lub myśli nie sprecyzowane szczegółowo, pojawiają się rozważania o śmierci. Objawy depresji, uzależnień, w rodzinie występują zaburzenia psychiczne. Działanie Opracowanie planu interwencji w najbliższym czasie – pomoc psychiatryczna, opieka ambulatoryjna lub szpitalna, opieka PPP, ośródka interwencji kryzysowej.

Procedury Kierowanie na konsultacje Wyjaśnienie powodu konsultacji, kontakt z rodzicami przekazanie informacji o zagrożeniu samobójczym. Wskazanie miejsc pomocy, w razie potrzeby pomoc w umówieniu wizyty. Informacja o możliwym przebiegu konsultacji. Spotkanie z uczniem po konsultacji.

Konsultacje Ważne Pisemne potwierdzenie przekazania informacji o zagrożeniu suicydalnym dla rodziców np. Potwierdzamy, że zostaliśmy powiadomieni o zagrożeniu podjęcia próby samobójczej przez nasze Dziecko ( imię i nazwisko )oraz konieczności niezwłocznej /szybkiej konsultacji specjalistycznej (psychologicznej, psychiatrycznej ). Zostały nam przekazane numery tel. i adresy placówek Gdzie możemy uzyskać pomoc……. Zobowiązujemy się do dostarczenia informacji zwrotnej po konsultacji specjalistycznej w celu zorganizowania opieki i pomocy na terenie szkoły. Miejscowość i data Podpis rodziców

Postępowanie w przypadku konieczności hospitalizacji psychiatrycznej Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19.08.1994 ( Dz. U 1994nr.111.poz.553) Zgodnie z art.21 ustawy osoba ,której zachowanie wskazuje na to ,że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest zdolna do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych , może być poddana badaniu psychiatrycznemu również bez je zgody, a osoba małoletnia także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego…..

Co z tego wynika dla szkoły Zapis ustawy jest pomocny szkole Kiedy zostało potwierdzone ryzyko nagle lub krótkoterminowe, a mimo tego rodzice nie wyrażają zgody na konsultacje psychiatryczną lub nie widzą konieczności. Szkoła zyskuje możliwość podjęcia koniecznych interwencji, nawet bez zgody rodziców. Kiedy mamy trudności z wyegzekwowaniem przewiezienia ucznia przez pogotowie na izbę przyjęć w celu konsultacji specjalistycznej

Co z tego wynika dla szkoły Przykładowy komunikat do dyspozytorni pogotowia ratunkowego (…) stwierdziliśmy bezpośrednie zagrożenia życia naszego ucznia (…) poprzez duże ryzyko podjęcia próby samobójczej. Dlatego prosimy o szybką interwencję w celu zabezpieczenia życia dziecka. Konieczne jest niezwłoczne przewiezienie go na konsultacje psychiatryczną.

Przekazywanie informacji o uczniu zagrożonym do placówek specjalistycznych Plan listu z informacjami dla lekarza Zgłaszany problem Nasze obserwacje Ważne informacje uzyskane z rozmowy z uczniem, rodzicami, wychowawcą – co niepokojącego pojawiło się w rozmowie. Sytuacja rodzinna , zwłaszcza jak rodzice nie współpracują Nasze ogólne wnioski

Dziękuje za uwagę