Nadpobudliwość psychoruchowa Opracowały : Elżbieta Jaracz Lucyna Kostecka Agnieszka Remian

NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORUCHOWA to zaburzenie dynamiki procesów nerwowych, które charakteryzuje znaczna przewaga procesu pobudzania nad procesem hamowania

Definicja pierwsza „Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi ( z ang. ADHD – Attention Deficyt Hyperactivity Disorder) jest rozpoznaniem medycznym, stosowanym wobec dzieci i dorosłych, mających poważne trudności poznawcze i zaburzenia zachowania w ważnych aspektach swojego życia (np. w stosunkach rodzinnych i osobistych, w szkole lub w pracy). Te trudności można przypisać zarówno problemom kontroli impulsów, nadpobudliwości, jak i zaburzeniom uwagi”. (P.Cooper, k.Ideus,2001,s.25) „Zrozumieć dziecko z nadpobudliwością psychoruchową”

Definicja druga „ADHD jest to zaburzenie charakteryzujące się nieadekwatnymi do wieku rozwojowego deficytami, impulsywnością i nadpobudliwością ruchową, które nie ustępują przez ponad sześć miesięcy, a ich nasilenie powoduje znaczne trudności w funkcjonowaniu w najważniejszych obszarach życia”. (J.J.Treuting, S.P.Hinshaw,2001;w:T.Hańć,2009,s.9) „Dzieciństwo i dorastanie z ADHA”

Kryteria diagnostyczne Kryteria diagnostyczne zespołu nadpobudliwości psychoruchowej podzielone są na grupy objawów: Zaburzenia koncentracji uwagi Nadruchliwość Impulsywność

Zaburzenia uwagi Zaburzenie uwagi rozumiane jest jako słabsza zdolność do koncentrowania się na wykonywanym zadaniu. Obejmuje ono zarówno skierowanie uwagi, jak i jej utrzymanie. U dziecka mogą występować wtedy następujące zachowania:

Zaburzenia uwagi bardzo szybkie rozpraszanie się (problem z utrzymaniem uwagi na jednym wybranym bodźcu); trudności z wyborem najważniejszego bodźca; trudności z utrzymaniem ciągłej uwagi podczas wykonywania jednego zadania; zapominanie poleceń; trudności z zastosowaniem się do następujących po sobie instrukcji (lecz nie z powodu niezrozumienia instrukcji); trudności z zapamiętaniem informacji o zebraniu wszystkich rzeczy niezbędnych do wykonania danej czynności;

Zaburzenia uwagi gubienie i zapominanie rzeczy; trudności ze zorganizowaniem sobie pracy, nauki, zabawy; szybkie przerywanie rozpoczętej pracy; trudności z zakończeniem rozpoczętych prac; przechodzenie do wykonania kolejnej czynności nie kończąc poprzedniej.

Przykładowe strategie radzenia sobie z zaburzeniami uwagi Ograniczaj ilość bodźców docierających do dziecka podczas wykonywania zadania Pomagaj w wybieraniu najważniejszych bodźców( np. zaznaczanie kolorem)

Przykładowe strategie radzenia sobie z zaburzeniami uwagi Dziel zadnia na realne do wykonania części Dostosuj czas wykonania zadań do możliwości psychofizycznych ucznia

Nadruchliwość Nadruchliwość to nadmierna, niczym nie uzasadniona aktywność ruchowa w porównaniu z innymi dziećmi w danej grupie wiekowej

Nadruchliwość Przejawy nadruchliwości to: częsta potrzeba ruchu; nadaktywność ruchowa podczas siedzenia: wiercenie się, kręcenie, machanie rękami, nogami („niepokój w obrębie miejsca siedzenia”); częste wstawanie z miejsca, chodzenie po klasie, bieganie, wspinanie się na różne przedmioty;

Nadruchliwość manipulowanie różnymi przedmiotami, np. długopisem, gumką, skrawkiem papieru; nadmierna gadatliwość (nadruchliwość „w obrębie mięśni języka”); nadmierna hałaśliwość podczas zabawy, trudności ze spokojnym bawieniem się; zaczepianie, potrącanie innych.

Przykładowe strategie radzenia sobie z nadruchliwością Pozwalaj na celowy ruch (np. przyniesienie kredy, wytarcie tablicy, siedzenie na piłce dającej możliwość podskakiwania bez przeszkadzania innym) Przeplataj aktywności Pozwól dziecku na niewielki niepokój ruchowy w obrębie siedzenia, by mogło skupić się na celowej czynności

Impulsywność Nadmierna impulsywność to brak zdolności do zahamowania reakcji Rezultatem są następujące zachowania:

Impulsywność działanie pod wpływem impulsu (tzn.bez zastanowienia); wyrywanie się z odpowiedzią, zanim pytanie zostanie zadane w całości; trudności z zaczekaniem na swoją kolej,(np. podczas gry zespołowej); przerywanie innym, (np.wtrącanie się do rozmowy); nadmierna gadatliwość; brak umiejętności planowania działania; częsta zmiana zajęć.

Przykładowe strategie radzenia sobie z nadmierną impulsywnością Przypominaj w odpowiednim momencie zasadę pamiętając o tym, by: były to komunikaty jasne i krótkie (mało słów), powtórzone tyle razy ile dziecko tego potrzebuje Przewiduj sytuacje, szczególnie niebezpieczne ze względu na impulsywność dziecka (np. przechodzenie przez ulicę)

Przykładowe strategie radzenia sobie z nadmierną impulsywnością Bądź konsekwentny Wspólnie opracowuj sygnały, np. Nie przerywaj. Chcę coś powiedzieć. Nie teraz.

Sfery, w których objawia się nadpobudliwość ruchowa poznawcza emocjonalna

Objawy nadpobudliwości w sferze ruchowej wzmożona ruchliwość i niepokój ruchowy (bieganie, skakanie, krzyk, wyrywanie się do odpowiedzi, machanie rękami, widoczny nadmiar energii) natychmiastowa reakcja na każde polecenie nauczyciela związane z ruchem trudności z opanowaniem pobudzenia i skupieniem się podczas czynności wykonywanych w miejscu niezręczność, brak dokładności, wiercenie się, chaotyczność wykonywanie drobnych i niepotrzebnych ruchów (zabawy przedmiotami, niszczenie, bazgranie)

Objawy nadpobudliwości w sferze poznawczej Dziecko nie może skupić się na jednej rzeczy, ciągle coś je rozprasza, często rozmawia, odwraca się, nie słucha W zeszycie niedokończone zdania , gubione litery, chaotyczne wypracowania Przy odpowiedzi brak przemyślenia, pochopne wnioskowanie, nie słuchanie pytania nauczyciela do końca Wzmożona wyobraźnia, fantazjowanie, wyłączanie się podczas lekcji i pogrążanie się w swoim świecie

Objawy nadpobudliwości w sferze emocjonalnej Zwiększona wrażliwość na bodźce Intensywniejsze reakcje uczuciowe Konfliktowość, drażliwość, agresja, gwałtowna zmiana nastrojów Czasem wzmożona lękliwość Mocne przeżywanie niepowodzeń

Identyfikacja problemu Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo stanowią około 3 – 10% wszystkich dzieci w młodszym wieku szkolnym. Są one nazywane „marzycielskie”,czy „żywe srebra”

Diagnoza ADHD Występowanie ADHD związane jest z opóźnionym dojrzewaniem układu nerwowego, dlatego by zdiagnozować ADHD zachowania dziecka muszą być nieadekwatne do jego wieku rozwojowego

Diagnoza ADHD We wczesnych fazach dzieciństwa tempo rozwoju poznawczego i emocjonalnego może być zróżnicowane, dlatego też nie należy diagnozować ADHD w wieku przedszkolnym

Diagnoza ADHD W wieku szkolnym (powyżej 7 roku życia) dzieci zwykle są mniej zróżnicowane pod względem rozwoju, dlatego można dokonać oceny zachowań dziecka pod kątem ADHD

ADHD wg DSM -IV, ICD-10 Klasyfikacja ICD-10 oraz DSM-IV stanowią podstawę do rozpoznania choroby lub zaburzenia W ICD- 10 zespół ten nosi nazwę zespołu hiperkinetycznego , natomiast w DSM-IV zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi

W DSM-IV można dodatkowo określić podtypy zaburzenia, takie jak: podtyp z przewagą deficytów uwagi (dziecku trudno się skupić, natomiast potrafi pozostać w bezruchu w określonej sytuacji)

podtyp z przewagą nadruchliwości i impulsywności ( dziecko biega niezmordowanie ciągle zmieniając miejsce, najprzyjemniejszą rozrywką jest to, co kojarzy się z ruchem i szybkością; odpowiednio motywowanie jest w stanie wykonać zadanie do końca)

Podtyp mieszany ( występują jednocześnie nasilone objawy nadpobudliwości, niska kontrola impulsywności oraz zaburzenia koncentracji uwagi)

ADHD diagnozuje lekarz psychiatra lub psycholog po konsultacji z psychiatrą. Podczas procesu diagnozy ważne są informacje uzyskane od rodziców oraz osób zajmujących się wychowaniem dzieci. Diagnoza powinna odbywać się we współpracy ze specjalistami, np.z lekarzem internistą, nauczycielem, pedagogiem szkolnym.

Przykłady zabaw i zajęć prowadzonych z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo Patyczkowe układanki Dajemy dziecku kolorowe patyczki lub kolorowe paski papieru różnej długości i szerokości. Dziecko układa wzory według własnych pomysłów. Układając wzory, dziecko może opowiadać o tym, co układa – powstaje opowiadanie. Pokazujemy dziecku określony wzór. Zdaniem dziecka jest nazwanie tego wzoru (nazwą rzeczywista lub wymyśloną), krótka wypowiedź na jego temat i wreszcie ułożenie go na stoliku. Możemy tutaj wprowadzić element współzawodnictwa, mówiąc, „kto ułoży pierwszy –ty czy ja”.

Zabawy przy muzyce Przez chwilę wsłuchujemy się w muzykę, np. relaksacyjną. Próbujemy usłyszeć i zapamiętać jak najwięcej głosów. Potem nazwać je i odtworzyć. Siedzimy przez chwilę z zamkniętymi oczami i wsłuchujemy się w muzykę. Następnie opowiadamy, co słyszeliśmy, gdzie zabrała nas ta muzyka. Następnym etapem może być malowanie wysłuchanej muzyki. Taniec połamaniec – przy muzyce zatańcz wymyślony taniec. Pokaż, jak umiesz się wyginać i jakie robić figury. Taniec z balonikiem – dzieci dobierają się parami. Prowadzący puszcza muzykę. Dzieci, trzymając balonik brzuchami, plecami, ramionami, starają się tańczyć tak, by nie wypuścić balonika.

Zabawy przy muzyce w kole krzesełka (o jedno mniej niż uczestników). Brakujące krzesełko- na środku sali ustawiamy w kole krzesełka (o jedno mniej niż uczestników). W trakcie muzyki dzieci maszerują, podskakują, tańczą, powoli biegają wokół krzesełek. Kiedy muzyka cichnie, dzieci siadają na krzesełkach. Dla jednego brakuje krzesełka i odpada z zabawy.

Zabawy przy muzyce Falująca woda (przykład zabawy z chustą animacyjną)–przy muzyce dzieci poruszają chustą animacyjną trzymaną w obu rękach w rytm muzyki. Na poruszany materiał można położyć piłkę, kulkę z papieru, pluszaka i rytmicznie go podrzucać do góry, tak by nie spadł na podłogę.

Ćwiczenia oddechowe Oddychanie przeponą –dziecko leży na podłodze na plecach, nogi ugięte w kolanach, stopy oparte mocno o podłogę. Wdychając powietrze nosem, napełniamy brzuch, który jak balonik, podnosi się do góry. Przy wydechu ustami brzuch opróżnia się i przyjmuje pozycje wklęsłą. Zatrzymaj piłeczkę –dzieci siedzą wygodnie przy stoliku, nogi mocno oparte o podłogę. Na stoliku leży piłeczka (najlepiej pingpongowa). Dzieci dmuchają tak na piłeczkę, aby ta nie spadła ze stolika. Piórko –każde dziecko otrzymuje piórko. Spacerując po sali, dmucha na piórko, aby nie spadło na podłogę. Można utrudnić i mierzyć czas.

Zabawy plastyczne Pokaż jak się czujesz – przygotowujemy na tackach farby plakatowe. Na stoliku przygotowane są szare papiery. Zadaniem dzieci jest namalowanie palcami tego, co czują (radość, złość, smutek). Po namalowaniu możemy poprosić dziecko o krótką wypowiedź na temat swojej pracy.

Zabawy plastyczne Kolorowy labirynt –do pudełka wkładamy kartkę papieru dopasowaną do dna. Na kartce robimy 5 kleksów z farby różnego koloru. Następnie wkładamy szklaną kulkę i prosimy dziecko, aby tak poruszało pudełkiem, by kulka zamalowała całą kartkę.

Zabawy plastyczne Wspólne dzieło – na dużym arkuszu szarego papieru, po kolei wybrane dziecko coś maluje. Powstaje jeden wspólny obraz, do którego dzieci układają potem opowiadanie. Podobne dzieło może powstawać w grupach. Najpierw maluje jedna grupa dzieci, potem druga i tak wszystkie grupy malują jedno duże dzieło pod wspólnym tytułem, np. Na łące, W lesie.

Zabawy z elementem ruchu Kolankowa zabawa –dzieci siedzą w kole na dywanie, ręce trzymają na kolanach. Nauczyciel wskazuje dziecko, od którego rozpocznie się zabawa. Dziecko klepie sąsiada w kolano, może klepnąć raz, dwa razy lub trzy razy. Dziecko klepnięte w kolano musi wykonać określone zadanie przypisane określonej liczbie klepnięć.

Zabawy z elementem ruchu Klamerki –dzieci mają przypięte do ubrania klamerki do bielizny. W określonym czasie (gdy gra muzyka) dzieci maja zdobyć jak najwięcej klamerek lub pozbyć się jak najwięcej klamerek przypinając je do ubrania innym dzieciom. Zabawa z pudłami –dzieci mają do dyspozycji duże kartonowe pudła. Mogą z ich budować różne tunele, mosty, wchodzić w nie, chować się. Zabawy według pomysłów dzieci.

Zabawy wyrażające i nazywające emocje Mały aktor –podczas dowolnych zabaw improwizujemy scenkę przedstawiającą sytuacje zdarzające się w przedszkolu lub w domu. Najpierw dzieci przedstawiają to w swój sposób, wcielając się w role bohaterów. Następnie możemy wprowadzić swój scenariusz z akceptowanym przez nas zachowaniem.

Zabawy i ćwiczenia pamięci i koncentracji uwagi Kolorowy świat –wymieniamy z dziećmi rzeczy w różnych kolorach (np. czerwonym –papryka, jabłko, serce, itd.) i omawiamy ich smak, wygląd przeznaczenie. Taniec z gazetą na głowie –dzieci tańczą przy muzyce, trzymając gazetę na głowie. Należy tak poruszać się w rytm muzyki, aby gazeta nie spadła z głowy.

Zabawy i ćwiczenia pamięci i koncentracji uwagi Kalkomania –dziecko dostaje obrazek przykryty przeźroczystą kartką. Zadaniem dziecka jest przekalkować obrazek. Może go także pomalować. Ilość szczegółów zależy od wieku dziecka.

Dziękujemy za uwagę