25 lat wolnej Polski WOLNE WYBORY

Na początek trochę historii… protesty robotnicze w Polsce (1980), kulminacja w sierpniu na Wybrzeżu powstanie, zalegalizowanie i dynamiczny rozwój niezależnego od władz reżimu PRL związku zawodowego Solidarność, który przekształcił się w ruch społeczny wprowadzenie w Polsce stanu wojennego jako reakcja reżimu PRL na zagrożenie ze strony ruchu społecznego zgromadzonego wokół Solidarności początek pieriestrojki w ZSRR pokojowy upadek reżimu PRL (Okrągły Stół, Wybory do Sejmu kontraktowego)

Sierpień 1980

Pierwsze strajki miały miejsce w Świdniku i Lublinie w połowie lipca a pierwsze protestacyjne przestoje w tym regionie miały miejsce już wiosną 1980. W wyniku wydarzeń lubelskich strajki zaczęły rozprzestrzeniać się na okoliczne regiony, by w końcu wystąpić w szeregu miast na terenie całego kraju. Jednak najważniejszy strajk rozpoczęły Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża 14 sierpnia w Stoczni Gdańskiej (żądano m.in. przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz, podwyżek płac, wybudowania pomnika ofiar Grudnia 1970), do którego zaczęły dołączać delegacje strajkujących zakładów pracy z pozostałych miast.

Oficjalnym powodem wprowadzenia stanu wojennego była pogarszająca się sytuacja gospodarcza kraju, której przejawami były m.in. brak zaopatrzenia w sklepach (także żywności) i reglamentacja (od kwietnia do października 1981 ponownie objęto systemem tzw. kartek żywnościowych wiele istotnych towarów np. mięso, masło, tłuszcze, mąka, ryż, mleko dla niemowląt itd.), oraz zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego w kraju wobec zbliżającej się zimy. Rzeczywistymi powodami były obawy reżimu komunistycznego przed utratą władzy, związane z utratą kontroli nad niezależnym ruchem związkowym, w szczególności Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”, oraz walki różnych stronnictw w PZPR nie mogących dojść do porozumienia w kwestii formy i zakresu reform ustroju polityczno-gospodarczego PRL.

Wydarzenia te doprowadziły ostatecznie do obrad przedstawicieli władz PRL przy okrągłym stole.

OKRĄGŁY STÓŁ

Najważniejsze postacie OPOZYCJA

Jacek Kuroń Lech Wałęsa polski polityk  i działacz związkowy. Współzałożyciel i pierwszy przewodniczący „Solidarności”, opozycjonista w okresie PRL. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990–1995, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1983) przez tygodnik „Time” uznany za Człowieka Roku (1981) oraz za jednego ze 100 najważniejszych ludzi stulecia (1999). polski polityk, jeden z przywódców opozycji w okresie PRL, historyk, działacz tzw. Czerwonego Harcerstwa, współzałożyciel KOR, dwukrotny minister pracy i polityki socjalnej, w latach 1989–2001 poseł na Sejm X, I, II i III kadencji. Kawaler Orderu Orła Białego.

Adam Michnik Zbigniew Bujak polski publicysta, eseista, pisarz, historyk i działacz polityczny. Od 1989 redaktor naczelny „Gazety Wyborczej”.  polski polityk, działacz opozycji demokratycznej w czasach PRL, poseł na Sejm I i II kadencji.

Lech Kaczyński Tadeusz Mazowiecki Ostatni premier PRL i pierwszy premier III Rzeczypospolitej (w latach 1989–1991); współtwórca i przewodniczący Unii Demokratycznej i Unii Wolności; poseł na Sejm PRL III, IV i V kadencji, poseł na Sejm RP I, II i III kadencji (w latach 1991–2001); od 2010 doradca Prezydenta RP ds. polityki krajowej i międzynarodowej. Kawaler Orderu Orła Białego. Działacz opozycji w okresie PRL. Prezes Najwyższej Izby Kontroli w latach 1992–1995, minister sprawiedliwości i prokurator generalny w rządzie Jerzego Buzka w latach 2000–2001, prezydent Warszawy w latach 2002–2005.

Jacek Merkel Władysław Frasyniuk  polski polityk, przedsiębiorca, działacz opozycji w PRL, były przewodniczący Unii Wolności i Partii Demokratycznej, poseł na Sejm I, II i III kadencji. polski polityk, przedsiębiorca, w latach 1989–1993 poseł na Sejm X i I kadencji.

Najważniejsze postacie PRZEDSTAWICIELE RZĄDU

Czesław Kiszczak Władysław Baka  bankowiec, działacz polityczny, ekonomista, doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie zatrudniony jest od 1959. Studia na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego ukończył w 1958. W 1966 obronił doktorat zaś w 1971 uzyskał tytuł doktora habilitowanego. Profesorem nadzwyczajnym został w 1977. generał broni SZ PRL czyli tzw. ludowego Wojska Polskiego, Szef Zarządu II Sztabu Generalnego WP SZ PRL (1973[1]–1979), Szef Wojskowej Służby Wewnętrznej MON (1979–1981), działacz komunistyczny, Minister Spraw Wewnętrznych (1981–1990), Prezes Rady Ministrów PRL (od 2 do 17 sierpnia 1989), poseł na Sejm PRL IX kadencji, Wiceprezes RM i Min.

Aleksander Kwaśniewski Mikołaj Kozakiewicz Aleksander Kwaśniewski W okresie PRL działacz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (od 1977), minister w rządach Zbigniewa Messnera i Mieczysława Rakowskiego. Założyciel Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej, poseł na Sejm I i II kadencji. polski socjolog, polityk, były marszałek Sejmu, poseł na Sejm PRL IX kadencji, Sejm kontraktowy i Sejm I kadencji, profesor nauk humanistycznych, autor kilkudziesięciu książek z zakresu seksuologii, socjologii wychowania i oświaty, publicysta.

Leszek Miller Alfred Miodowicz  polski działacz związkowy, polityk, poseł na Sejm PRL IX kadencji. W latach 1989–1990 członek Biura Politycznego KC PZPR, w okresie 1993–1996 minister pracy i polityki socjalnej, w 1996 minister-szef Urzędu Rady Ministrów, w 1997 minister spraw wewnętrznych i administracji, w latach 1999–2004 i od 2011 przewodniczący SLD, od 2001 do 2004 premier, w latach 2008–2010 przewodniczący Polskiej Lewicy. Poseł na Sejm I, II, III, IV i VII kadencji.

Jak do tego doszło ? Czy wiesz, że… Bezpośrednią przyczyną podjęcia rozmów przy Okrągłym Stole były dwie fale strajków w roku 1988. Początkowo protesty miały głównie płacowy charakter. W kwietniu 1988 r. miały miejsce także demonstracje – pierwsze na taką skalę po stanie wojennym. Władza obawiała się tych wystąpień, dlatego Jaruzelski zdecydował się na rozmowy z opozycją pod warunkiem zakończenia strajków. Wtedy doszło do skutecznej pacyfikacji w Nowej Hucie i rozmowy nie odbyły się. Jednak pod koniec maja wybucha druga fala strajków - w Poznaniu, na Śląsku, w Gdańsku i Stalowej Woli. 31 sierpnia 1988r. doszło do spotkania pomiędzy Lechem Wałęsą a Czesławem Kiszczakiem (Ministrem Spraw Wewnętrznych). Było to spotkanie oficjalne, wtedy po raz pierwszy padła idea Okrągłego Stołu. Pomysł jednak nie został zrealizowany. Momentem przełamania impasu i podjęcia rozmów przy Okrągłym Stole stała się pierwsza debata telewizyjna w okresie PRL-u, która odbyła się 30 listopada 1988 roku. Nigdy wcześniej władze nie zgodziły się na wystąpienia przedstawicieli opozycji na żywo. Rozmowę zaproponował Miodowicz uznawany za rewelacyjnego mówcę, który jest spokojny, zrównoważony i potrafi argumentować. Wałęsa natomiast we własnych kręgach i w PZPR był uważany za człowieka nerwowego – to wystąpienie miało go ośmieszyć, pokazać jako osobę, która nie potrafi się wypowiadać, jest nerwowa i impulsywna. Wałęsę zaproszono na debatę jako osobę prywatną, gdyż Solidarność została zdelegalizowana. Pierwszy raz w PRL zdarzyło się, że władza publicznie rozmawiała z przedstawicielem opozycji. Po debacie telewizyjnej Wałęsa – Miodowicz doszło do wyraźnego przełomu w rozmowach między władzą a nielegalną opozycją. Czy wiesz, że… Przez dwa miesiące przed obradami Okrągłego Stołu toczyły się poufne rozmowy w Magdalence. Głównym sukcesem Solidarności przed Okrągłym Stołem było uzyskanie zapewnienia ze strony władzy, że rozmowy będą transmitowane na żywo przez TVP. Wałęsa uczynił powtórną legalizację Solidarności warunkiem przystąpienia do rozmów. 27 stycznia 1989 r. w Magdalence zapadła decyzja o legalizacji.

Decyzje i rozmowy w Magdalence toczyły się wokół trzech najważniejszych sfer: • politycznej - omówienie niekonfrontacyjnych wyborów; jak je przeprowadzić i jak włączyć Solidarność w kontrolowany system polityczny • problemów społecznych i gospodarczych – w jaki sposób obniżyć inflację, która w 1988 r. osiągnęła zatrważająco wysoki poziom; umorzenie długu zagranicznego - włączenie opozycji do władzy dawało szanse na anulowanie części długów przez kraje Zachodnie • pluralizm związkowy - formy włączenia Solidarności w system związkowy Solidarności udało się zrealizować pierwszą część założeń z 1980 r. – włączenie się w struktury wyborcze, uzyskanie wpływów na decyzje podejmowane w kraju, usunięcie cenzury i gwarancja wolności mediów. Zakładano, że system który powstanie na bazie reform będzie przejściowy. Natomiast stronie rządowej chodziło o zdobycie zaufania społecznego i odzyskanie wpływu na decyzje podejmowane w kraju. Obrady Okrągłego Stołu odbywały się w zespołach i podzespołach, m.in. górnictwa, rolnictwa, reformy prawa, reformy sądów, samorządu terytorialnego, nauki, młodzieży, środków masowego przekazu, ekologii, zdrowia. Przy okrągłym stole, który teraz możemy oglądać w Pałacu Prezydenckim na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, odbyła się tylko inauguracja i zakończenie rozmów – miał więc znaczenie czysto symboliczne. Zainteresowanie społeczeństwa transmisją obrad było umiarkowane - w lutym oglądalność wynosiła 35,5%, w kwietniu 17,5%.

Postanowienia Okrągłego Stołu • utworzenie Senatu z liczbą 100 senatorów; wybory większościowe (po 2 senatorów z każdego województwa, a w woj. warszawskim i katowickim po 3) • kontraktowe wybory do Sejmu – 65% miejsc o pozostałe 35% miejsc (161 mandatów) mieli walczyć w wolnych wyborach kandydaci bezpartyjni  • całkowicie wolne wybory do Senatu  • utworzenie urzędu Prezydenta PRL; głowa państwa miała być wybierana przez Zgromadzenie Narodowe na 7-letnią kadencję • zmiana prawa o stowarzyszeniach, która umożliwiła rejestrację Solidarności • dostęp opozycji do mediów • wprowadzenie zasady pluralizmu związkowego w zakładach pracy

Obrady zostały zakończone 5 kwietnia 1989 roku. Uchwała Rady Państwa z 13 kwietnia 1989 roku wyznaczała termin wyborów parlamentarnych na 4 czerwca (pierwsza tura) i 18 czerwca (druga tura) 1989 r. Podczas wyborów, przy wysokiej frekwencji (62% w pierwszej turze), Komitet Obywatelski "Solidarność" odniósł ogromny sukces, zdobywając wszystkie ze 161 mandatów do Sejmu i 92 na 100 mandatów do Senatu.  Na posiedzeniu Zgromadzenia Nagrodowego 19 lipca 1989 roku na prezydenta został wybrany gen. Wojciech Jaruzelski. 

DZIŚ ŚWIĘTUJEMY