Kielecka organizacja harcerska w dokumencie archiwalnym Romana Guldon Iwona Pogorzelska Anna Łucak

Materiały dotyczące harcerstwa przechowywane są w kilkunastu zespołach zgromadzonych w zasobie Archiwum Państwowego w Kielcach takich jak np.: Zbiór Edmunda Massalskiego, Zbiór Marii Opielińskiej, Stowarzyszenia i związki - Związek Harcerstwa Polskiego, Urząd Wojewódzki Kielecki z lat 1919-1939 i 1945-1950, Starostwo Powiatowe Kieleckie z lat 1919-1939 i 1945-1950 oraz Komenda Chorągwi ZHP w Kielcach Najdawniejsze z nich dotyczą jeszcze okresu istnienia skautingu – 1912 r., a najnowsze sięgają połowy lat osiemdziesiątych XX wieku.

Pierwsze wiadomości o rozwijającym się w Wielkiej Brytanii skautingu pojawiły się na ziemiach polskich już w 1909 roku. W rok później Andrzej Małkowski przetłumaczył na język polski książkę Roberta Baden-Powella "Scouting for boys„. Wiadomości skautowe - hymn skautowy. Zbiór E. Massalskiego sygn. 385

W październiku we Lwowie ukazał się pierwszy numer czasopisma "Skaut - Pismo Młodzieży Polskiej", gdzie zamieszczono wiersz Ignacego Kozielewskiego "Wszystko, co nasze„ - (późniejszy hymn harcerski). W następnym numerze "Skauta" opublikowano treść ślubowania i 9 punktów prawa skautowego. Wiadomości skautowe - artykuł o prawie harcerskim Zbiór E. Massalskiego sygn. 385

W roku 1912 wydano książkę Eugeniusza Piaseckiego i Mieczysława Schreibera "Harce Młodzieży Polskiej", w której po raz pierwszy użyto wyrazów takich jak: "harcerz", "zastęp", "drużyna", "hufiec", "chorągiew", "harce". Znalazły się w niej także używane do dziś nazwy stopni i funkcji. Biblioteka APK sygn. 11764

W 1918 roku w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego powstał Inspektorat Harcerstwa. Pod koniec 1918 roku odbył się w Lublinie zjazd połączeniowy, na którym zostało uchwalone połączenie harcerstwa w jedną organizację o nazwie ZHP Związek Harcerstwa Polskiego z Naczelną Radą Harcerską. Ankieta w sprawie prawa harcerskiego Zbiór E. Massalskiego sygn.108

W zasobie Archiwum zachował się statut kieleckiego oddziału tej organizacji datowany na 1924 rok. Urząd Wojewódzki Kielecki I (UWK I) sygn. 3134

A w prasie harcerskiej odnajdujemy artykuły informujące o powstaniu kieleckiego oddziału tego Związku. „Nasz druh” Zbiór E. Massalskiego sygn. 355

W okresie międzywojennym związek zaliczał się do czołówki polskich ruchów młodzieżowych. Harcerze uczestniczyli w wojnie polsko sowieckiej w 1920 roku, a w 1926 roku pełnili służbę samarytańską na ulicach Warszawy. W latach 1927 – 1929 powstał też ruch zuchowy Zbiór E. Massalskiego sygn. 88.

Szkice z 1930 roku przedstawiają schemat męskiego i żeńskiego pionu ZHP. Zbiór E. Massalskiego sygn. 112. Wówczas w Kielcach działało 7 drużyn, a na terenie powiatu 4 - 1 w Białogonie, 1 w Chęcinach, 1 w Suchedniowie i 1 we Wzdole Rządowym. Kielce były też siedzibą Komendy Hufca, Zarządu Oddziału, Koła Przyjaciół Harcerstwa, Komisji Rewizyjnej Zarządu Oddziału i Sądu Harcerskiego.

Harcerze kieleccy aktywnie uczestniczyli w życiu swojej organizacji, brali udział w zlotach i szkoleniach, a i sami również organizowali nawet międzynarodowe spotkania i zawiązywali wieloletnie przyjaźnie. Zbiór E. Massalskiego sygn.359 Stow. i związki sygn. 18

Album jubileuszowego Zlotu harcerskiego, zorganizowany przez Związek Harcerstwa Polskiego w dniach 10-25 lipca 1935 roku, na terenie rezydencji Prezydenta RP w Spale, dla uczczenia 25 rocznicy powstania harcerstwa. Zbiór E. Massalskiego sygn. 114

UWK I, sygn. 3641 Zaproszenie na Zlot Pokoju na Węgrzech w lecie 1939 roku

Pisemka kieleckich drużyn harcerskich Nasza Drużyna – II KDH i „Ognisko” – XV KDH Zbiór E. Massalskiego sygn. 357

Sprawozdania starostów i wojewody zawierają również dane dotyczące składu osobowego rad drużyn i zarządów Kół Przyjaciół, wykazy drużyn i członków. Znajdujemy tu również sprawozdania z działalności, plany pracy, sprawozdania z akcji obozowej i plany kolonii letnich Stowarzyszenia i związki sygn. 17 sprawozdanie z 1938 r.

Plany kolonii letnich 1938/1939 Stowarzyszenia i związki sygn. 17

Instrukcje dot. organizacji obozów harcerskich UWK I , sygn. 3641

Informacje o kursach zachowane w zespole akt Stowarzyszenia i związki sygn. 17

Wykazy uczestników kursów Stowarzyszenia i związki, sygn. 17

Album z obozu w Bocheńcu, Zbiór Marii Opielińskiej sygn. 26

Wychowanie w czasie pokoju znalazło swój wyraz w okresie przed wybuchem II Wojny Światowej. Już w 1938 roku powołano Pogotowie Harcerek. Programy pracy drużyn zawierały elementy służby sanitarnej, łączności, terenoznawstwa, służby gospodarczej, przeciwlotniczej oraz opiekuńczej, podobnie przygotowani byli harcerze. Pogotowie Harcerskie trwało przez cały czas kampanii wrześniowej. 27 września 1939 roku organizacja przeszła do konspiracji i była praktycznie jedyną w światowym skautingu, biorącą tak czynny udział w konspiracyjnych walkach narodu polskiego działając pod nazwą „Szare Szeregi” UWK I, sygn. 3641 Programy obrony

Po II wojnie światowej harcerstwo odrodziło się w swym pierwotnym kształcie, lecz pod koniec 1948 roku ogłoszony został projekt reorganizacji ZHP. Głosił on, iż ZHP jest organizacją pracującą tylko na bazie szkoły podstawowej i jest ideologicznie i organizacyjne związana z ZMP. Dopiero w 1956 przywrócono dawną tradycję harcerską, mundury, krzyże i lilijki. ZHP włączyła się w tzw. Służbę Polsce. Organizowano różne akcje: np. „Bieszczady”, „Frombork”, „Ciekoty” operacja Sudety, Alerty Naczelnika. UWK II sygn. 1605

Z okresu po II wojnie światowej w aktach urzędów administracji zachowało się niewiele dokumentów. Są to np. dane z 1945 roku charakteryzujące pracę i stan liczebny organizacji. Wojewódzki Urząd Informacji i Propagandy sygn. 99 Dane dotyczące ZHP

Ze sprawozdania zastępcy komendanta dowiadujemy się o strukturze komendy i jej składzie osobowym. Chorągiew działała wtedy na terenie powiatów częstochowskiego, kieleckiego, stopnickiego jędrzejowskiego pińczowskiego i włoszczowskiego. chorągiew męska kielecka liczyła 11 hufców, 45 drużyn 18 gromad zuchowych, czyli około 4 tys. harcerzy, Kielecka Chorągiew Harcerek - 6 hufców

Dane o istnieniu związku oraz ilości oddziałów i drużyn, ich celach i zadaniach zachowały się też w aktach Wojewódzkiego Urzędu Informacji i Propagandy sygn. 98 i Starostwa Powiatowego Kieleckiego sygn. 34

Główny trzon wiedzy o kieleckim harcerstwie zawarty jest jednak w aktach wytworzonych przez ten związek czyli w zespole Komenda Kieleckiej Chorągwi im Stefana Żeromskiego związku harcerstwa polskiego w Kielcach z lat 1946-1983 Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach, sygn. 77 statut ZHP .

Kronika z obozów szkoleniowych w Jeleniej Górze i Szklarskiej Porębie 1958/1959 Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach, sygn. 531.

Sprawozdanie z działalności Komenda Kieleckiej Chorągwi im Sprawozdanie z działalności Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach, sygn. 137

Kronika zlotu w Wiślicy 1966 Komenda Kieleckiej Chorągwi im Kronika zlotu w Wiślicy 1966 Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach, sygn. 5

Nadanie Hufcowi imienia Stefana Żeromskiego Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach, sygn. 88 Konkurs na najlepszą kronikę drużyny sygn. 236

Program szkolenia funkcyjnych drużyn młodszoharcerskich oraz plan działania harcerskiej „Akcji Zima” Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach, ZHP sygn. 337

Komenda Kieleckiej Chorągwi im Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach, sygn. 615 Program akcji „Letni szlak Żeromskiego”

Akcja „Ciekoty 74” Komenda Kieleckiej Chorągwi im Akcja „Ciekoty 74” Komenda Kieleckiej Chorągwi im. Stefana Żeromskiego Związku Harcerstwa Polskiego w Kielcach, sygn. 618

A dziś… Już w 1980 powstają kręgi instruktorów harcerskich im. A A dziś… Już w 1980 powstają kręgi instruktorów harcerskich im. A. Małkowskiego. tzw. „KIHAM”. Głównym ich założeniem było odrodzenie moralne harcerstwa, odkomunizowanie ruchu i powrót do tradycji skautowych. „KIHAM” rozwiązano w 1982 roku Po 1983 roku harcerze ze środowisk „KIHAM” uczestniczyli w pielgrzymkach Jana Pawła II do Polski, organizując „Białą Służbę”. Efektem tej działalności stało się utworzenie półtajnego Ruchu Harcerskiego Rzeczypospolitej, z którego w 1989 roku wyłonił się Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej - organizacja odwołująca się do tradycji przedwojennych

W dniach 10-19 sierpnia 2007 roku w Kielcach w stulecie powstania ruchu skautowego odbył się w Kielcach Zlot Związku Harcerstwa Polskiego Kielce 2007 pod hasłem Jeden świat - jedno przyrzeczenie