SOCJOLINGWISTYCZNE BADANIA FRANCUSKIE Monika Szczupak

Badania francuskiego obszaru językowego były zdominowane przez podejście tekstowe oraz opierały się na założeniach socjolingwistyki. W dużej mierze wywodziły się z dydaktycznych i praktycznych doświadczeń tłumaczy.

Edmond Cary i Antoine Culioli Edmond Cary w swojej pracy „Comment faut -il traduire?” przedstawia teorię przekładu, która musi wziąć pod uwagę sferę językową, czyli kontekst komunikacyjny, i różne rodzaje tekstów. Następnie, w 1975 roku Antoine Culioli zwraca uwagę na heterogeniczność języka ludzkiego i postuluje rozszerzenie badań językoznawczych i translatorskich na badania nad tekstem i modalnościami jego produkcji.

Maurice Pergnier Podstawą refleksji Maurice’a Pergnier był wpływ parametrów kontekstu na tworzenie tekstu. Twierdził, że przekład nie dotyczy poziomu langue a poziomu parole, czyli mowy zdeterminowanej kontekstem wypowiedzenia. Innymi słowy, mediatorem tekstu jest zarówno kontekst szeroko rozumiany jako parametry sytuacji wypowiedzenia jak i kontekst ściśle tekstowy.

Takie ustawienie problematyki przekładowej sprawiło, że zaczęto zajmować się raczej analizą sensu tekstu niż problemami językowymi czy porównaniem języków. Tak pojęte tłumaczenie i analiza jego wpływu na odbiorcę jest aktem komunikacji a dziedziną dostarczająca narzędzi analizy badaczowi przekładu jest socjolingwistyka.

Jean Delisle Kolejnym reprezentantem socjolingwistycznego podejścia był Jean Delisle, który w swoich pracach łączy podejście naukowe z problemami nauczania przekładu i uzależnia badania translatorskie od rozwoju teorii zajmujących się analizą dyskursu.

Jean Delisle Twierdził, że lingwistyka w obecnej dobie zaczęła podążać w kierunku teorii wypowiedzenia, presupozycji, czyli analizy dyskursu. Według niego należało skupić się na aktualizacji znaków, na cechach referencyjnych i sytuacyjnych, niekoniecznie czysto lingwistycznych.

Przedmiotem zainteresowania badaczy przekładu staje się zatem wpływ warunków tworzenia tekstu źródłowego i docelowego na wybór form w trakcie operacji przekładowej. operacja przekładowa Warunki tworzenie tekstu zródłowego Warunki tworzenia tekstu docelowego

Wykazano, że istnieją różne sposoby „mówienia” i że są one związane z jakąś sytuacją i z pewnym sposobem oddziaływania na rozmówcę/odbiorcę. Kierunki socjolingwistyczne postulują włączenie do modelu przekładowego założeń i pojęć wypracowanych przez teorię komunikacji i pragmatykę.

Szkoła paryska Tak zwana szkoła paryska wypracowała interpretacyjną teorię przekładu, która opierała się na podobnych założeniach. Jednak badacze skupieni wokół Wyższej Szkoły Tłumaczy w Uniwersytecie Paris III Sorbonne Nouvelle poszli jeszcze dalej w ocenie wpływu kontekstu na proces przekładowy.

Szkoła paryska Jedną z głównych założycielek tej szkoły w końcu lat pięćdziesiątych była Danica Seleskovitch. Jej refleksje teoretyczne były oparte na jej wcześniejszych doświadczeniach jako tłumacz konferencyjny i symultaniczny.

Danica Seleskovitch W swoich pracach nie ograniczała się do analizy dyskursu czy lingwistyki tekstu. Interesowały ją mechanizmy myślowe tłumacza, który interpretuje sens oryginału na podstawie znaków, własnej wiedzy, odczuć i doświadczeń. Zatem przekład nie jest analizowany pod kątem porównawczym jako skończony produkt, tylko jako proces twórczy.

Słowniczek kontekst komunikacyjny communication context contexte communicationnel heterogeniczność języka heterogeneity of language hétérogénéité d'une langue akt komunikacji act of communication acte de communication teoria wypowiedzenia theory of utterance théorie de l’énonciation presupozycja presupposition présupposition cecha sytuacyjna situational feature caractère situationnel cecha referencyjna referential feature caractère référentiel teoria komunikacji theory of communication théorie de la communication pragmatyka pragmatics pragmatique interpretacyjna teoria przekładu interpretive theory of translation (ITT) théorie interprétative de la traduction (TIT)