OPEN ACCESS października międzynarodowy tydzień open access Oprac. na podst. Przewodnik po otwartej nauce, Justyna Hofmokl i in., Warszawa 2009

Co to jest Open Acces? termin oznaczający: - wolny - powszechny - trwały - natychmiastowy dostęp dla KAŻDEGO do cyfrowych form zapisu danych i treści naukowych oraz edukacyjnych

Co to jest Ruch Open Access? Jest to działanie na rzecz swobodnego dostępu do wiedzy „Dostęp do literatury OA musi być bezpłatny dla wszystkich użytkowników, którzy mają dostęp do internetu. Wszystkie zastosowania służące celom naukowym, czyli czytanie, zapisywanie na dysku komputera, kopiowanie, dystrybuowanie, drukowanie, przeszukiwanie i linkowanie, jest dozwolone. Jedynym ograniczeniem narzuconym na użytkownika jest poprawne cytowanie i określenie autorstwa pracy.” Peter Suber

Dwie metody Open Access: Złota Droga OA polega na opublikowaniu artykułu w recenzowanym czasopiśmie OA. Czasopisma OA publikują artykuły recenzowane i starają się utrzymać wysoki poziom publikacji. Prawa autorskie do tekstów w większości przypadków pozostają własnością autorów.

Zielona Droga OA – archiwa i repozytoria polega na umieszczeniu kopii opublikowanego lub przygotowywanego do publikacji w tradycyjnym czasopiśmie artykułu w cyfrowym repozytorium. E-printy mogą mieć formę postprintów (tekstów zrecenzowanych) lub preprintów (nierecenzowanych wersji przed wydrukiem). Odmianą drogi zielonej jest umieszczenie artykułu na własnej stronie internetowej.

Zalety Open Access Dostęp do wyników badań finansowanych z publicznych funduszy Większa dostępność artykułu i wyższa cytowalność Ułatwione wyszukiwanie informacji naukowych Udoskonalony przepływ informacji (stały dostęp, można kopiować, przesyłać dalej, drukować)

Promocja współpracy międzynarodowej i nowe możliwości interdyscyplinarnych przedsięwzięć naukowych (częstsze kontakty między naukowcami) Zwiększenie wydajności procesu naukowego (szybka wymiana informacji) Możliwość zachowania praw autorskich do artykułu (wolne licencje pozwalają autorom dokładnie określać warunki, na jakich można wykorzystać ich prace) Długoterminowe przechowywanie tekstów

Stowarzyszenie Europejskich Uniwersytetów zaleca: edukowanie pracowników naukowych w zakresie praw autorskich i zachęcanie ich, aby udostępniali swoje publikacje przynajmniej użytkownikom repozytorium własnej instytucji; podjęcie próby refundacji kosztów związanych z publikacjami w płatnych czasopismach OA poniesionych przez pracowników uniwersytetu; współpracę z innymi instytucjami finansowanymi z publicznych środków, które mają obowiązek publikowania dokumentów w wolnym dostępie; edukowanie rektorów na temat wagi polityki Open Access.

Znane repozytoria OA: Arxiv.org – fizyka, astronomia, matematyka, informatyka; CogPrints – psychologia, lingwistyka i nauki kognitywne; The Networked Computer Science Technical Reference Library – informatyka; RePEc i EconWPA – ekonomia; Networked Digital Library of Theses and Dissertations – prace dyplomowe; CERN Document Server – fizyka.

Trochę marudzenia, czyli historia Krokiem milowym w rozwoju ruchu Open Access był „List otwarty do wydawców naukowych“ wystosowany w 2001 r. i podpisany przez naukowców z całego świata, nawołujących do utworzenia publicznej biblioteki internetowej, w której znalazłyby się publikacje z zakresu medycyny i nauk ścisłych. W 2001 r. Open Society Institute zorganizował konferencję Budapest Open Access Initiative, która przyczyniła się do skonsolidowania środowiska naukowego i zainspirowała dalsze działania na rzecz promocji otwartego dostępu. W 2003 r. w Berlinie z inicjatywy Max Planck Society odbyła się konferencja, na której ogłoszono Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities. Głównym celem tego dokumentu było określenie zasad szybkiego i darmowego dostępu do wiedzy naukowej.

To co najpiękniejsze – idee OA „Odwieczna tradycja w połączeniu z nową technologią zapewniają nam dzisiaj dobro wspólne o bezprecedensowym charakterze. Owa tradycja to gotowość naukowców i badaczy, by publikować owoce swojej pracy za darmo w czasopismach naukowych, w imię szerzenia wiedzy. Nową technologią zaś jest internet. Dobro wspólne, którego zapewnienie staje się możliwe w postaci elektronicznej w skali światowej, to treści czasopism naukowych typu peer-review, z zagwarantowanym swobodnym i nieograniczonym dostępem dla naukowców, badaczy, wykładowców, studentów i innych osób poszukujących wiedzy.” Budapest Open Access Initiative