Standardy merytoryczne w postępowaniu sądowym i arbitrażowym w przypadku powództw o ustalenie dr Beata Gessel-Kalinowska vel Kalisz Konferencja „Arbitraż – standardy, tendencje, perspektywy”, 8/11/2018, WPiA UW

Czym jest interes prawny Art. 189 kpc – [Powództwo o ustalenie] Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przez interes prawny rozumie się „obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawnych, to jest wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści wyroku.” (T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971). obiektywny charakter interesu prawnego; dotyczący sfery prawnej, która jest naruszona lub zagrożona; niepewność prawa lub stosunku prawnego; nakaz wybrania drogi, która jest najprostsza i najszybciej prowadząca do celu – definitywne zakończenie sporu - zasada subsydiarności; brany pod rozwagę z urzędu.

Interes prawny jako przesłanka dopuszczalności powództwa o ustalenie w porządkach praw niemieckich Niemcy - art. 256 ZPO Powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, ustalenia autentyczności dokumentu lub jej braku, jeżeli ma interes prawny w tym, aby stosunek prawny lub autentyczność dokumentu zostały ustalone na mocy wyroku sądu. Austria – art. 228 ZPO Powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, ustalenia autentyczności dokumentu lub jej braku, jeżeli ma interes prawny w tym, aby stosunek prawny lub prawo lub autentyczność dokumentu zostały ustalone na mocy wyroku sądu. Szwajcaria – art. 88, art. 59 (2)a ZPO art. 88: [Powództwo o ustalenie] – wnosząc powództwo o ustalenie powód żąda ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. art. 59 (2)a: [Sąd rozpatruje powództwo lub wniosek, pod warunkiem spełnienia wymogów proceduralnych] 2. Wymagania proceduralne są w szczególności następujące: a. powód lub wnioskodawca ma interes prawny;  

Brak pojęcia interesu prawnego w prawie common law art. 40.20 CPR The court may make binding declarations whether or not any other remedy is claimed. pełna swoboda sędziowska, jedyne ograniczenia: - realizacja pewnego celu praktycznego; - sprawiedliwość wobec obydwu stron.

Autonomiczne pojęcie „interesu” w arbitrażu intuicyjność w podejściu do powództwa o ustalenie; brak badania przesłanek dopuszczalności – tylko badanie zasadności powództwa co do meritum; jeśli badanie przesłanek – to ujęcie autonomiczne wobec porządków narodowych: istnienie kontrowersji pomiędzy stronami, a dokonanie ustalenia będzie służyło pewnych praktycznym celom;  element działania w dobrej wierze.

Zasady sprawiedliwości proceduralnej Aspekt negatywny: który polega na zakazie zamykania lub nadmiernego ograniczania dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Aspekt pozytywny: który polega na obowiązku ustawodawcy należytego ukształtowania systemu wymiaru sprawiedliwości w wymiarze instytucjonalnym i proceduralnym oraz zobowiązujące do zapewnienia jego efektywnego funkcjonowania. Główne komponenty: a) nakaz wysłuchania stron; b) konieczność ujawnienia w czytelny sposób motywów rozstrzygnięcia w stopniu umożliwiającym weryfikację sposobu myślenia sądu, a tym samym unikanie dowolności czy wręcz arbitralności sądu; c) zapewnienie jego przewidywalności uczestnikom postępowania przez odpowiednią spójność i wewnętrzną logikę mechanizmów, którym jest poddane.

Powództwa o ustalenie w ujęciu statystycznym* *źródło: B. Gessel-Kalinowska vel Kalisz, Przyczynek do rozważań nad zgodnością pojęcia interesu prawnego jako przesłanki dopuszczalności powództwa o ustalenie z zasadami prawa do sądu i sprawiedliwości proceduralnej. Analiza badan statystycznych. Artykuł w publikacji.