Kazimierz Andrzej Jaworski

Kazimierz Andrzej Jaworski urodził się 28 listopada 1897 roku w Siedliszczu. Kazimierz Andrzej Jaworski – polski poeta, tłumacz i wydawca. W swej twórczości bliski był założeniom programowym skamandrytów. Urodzony w Siedliszczu, został przesiedlony z matką do Charkowa, gdzie podjął studia medyczne. Jednakże już wtedy interesowała go poezja, pisał i odczytywał wiersze, podczas pobytu w Charkowie poznał Leopolda Staffa. W 1919 r. skorzystał z możliwości powrotu w rodzinne strony i osiadł w Chełmie, porzuciwszy studia medyczne. Studiował polonistykę na KUL-u i Uniwersytecie Warszawskim. Debiutował w 1920 w ukazującym się w Lublinie tygodniku „Dzień Polski” sonetami o Józefie Piłsudskim. Nie był zadowolony ze swego dzieła i wierszy tych później nigdzie już nie publikował. W 1921 zgłosił się na ochotnika do wojska. Po powrocie podjął pracę jako polonista.

Kazimierz Andrzej Jaworski zmarł 6 września 1973 roku w Lublinie Kazimierz Andrzej Jaworski zmarł 6 września 1973 roku w Lublinie. Trzy lata później, 28 lutego 1976 roku, odbyła się uroczystość nadania Zespołowi Szkół Zawodowych nr 4 w Chełmie imienia K. A. Jaworskiego. Jedna z ulic Chełma nazwana została również nazwana jego imieniem. Ziemi rodzinnej, z którą poeta był szczególnie związany, poświęcił zarówno swoją pracę, wiele tekstów, jak i serce. W utworze „Do rodzinnego miasta” pisał: „Tak. Tu pomnik mój nigdy nie stanie: nikt nie bywa w swym mieście prorokiem. Jednak wiem, że nawet w Hindustanie w stronę Chełma spojrzę łzawym okiem”. Dziś stwierdzić można z całą pewnością – w tym jednym KAJ się mylił. Ma on tu swój pomnik – choć nie spiżowy, to trwalszy – bo pomnik oddania i szacunku w sercach tych, którzy nigdy o nim nie zapomnieli.

W czasie okupacji Kazimierz Andrzej Jaworski prowadził tajne nauczanie, tzw. komplety. Został aresztowany przez okupacyjne władze niemieckie, był więziony na zamku w Lublinie i Sachsenhausen. Po wojnie powrócił do działalności pisarskiej, redagował dodatki literackie, podejmował się tłumaczeń literatury rosyjskiej, literatury czeskiej, a także redagował wznowioną „Kamenę”, ukazującą się w Lublinie. Od końca lat 60. spisywał swoje wspomnienia.

Po wojnie Kazimierz Andrzej Jaworski stanął natychmiast do pracy nauczycielskiej w Liceum Pedagogicznym w Chełmie, gdzie pracował do przejścia na emeryturę w 1949 roku. W międzyczasie, w 1945 roku wznowił wydawanie „Kameny”, redagowanej w Chełmie, a drukowanej w Lublinie do 1949 roku. Po tym okresie redakcja została przeniesiona do Lublina, a za nią wyjechał i sam autor. Miesięcznik stał się pismem lubelskiego oddziału Związku Literatów Polskich, w którego reaktywowaniu w 1944 roku uczestniczył również KAJ, wchodzący w skład Zarządu. W kolejnych latach pełnił funkcje sekretarza, wiceprezesa i prezesa.

Twórczość Kaja 1. „Czerwonej i białej kochance” (wiersze), Chełm 1924.   1.      „Czerwonej i białej kochance” (wiersze), Chełm 1924. 2.      „Księżycowy mustang” (wiersze), Lublin 1925. 3.      „Na granitowym maszcie” (cykl wierszy tatrzańskich), Warszawa 1928. 4.      „Więcierze” (cykl sonetów), Chełm 1932. 5.      „W połowie drogi” (wiersze), Chełm 1937. 6.      „Wiersze wybrane” (1939 – 1954), Warszawa 1955. 7.      „Serce za drutem” (wspomnienia z Sachsenhausen), Lublin 1959. 8.      „Stopy czasu” (wiersze), Lublin 1961. 9.      „W kręgu Kameny” (wspomnienia), Lublin 1968. 10.  „Wywoływanie cieni” (wspomnienia), Lublin 1968. 11.  „Koniec seansu” (wspomnienia), Lublin 1970.

„Nie jestem z tych, co biernie kładą się na fali,     których wiodą za rękę po swej woli bogi:      sam sobie kreślę zawsze linię mojej drogi,           która w dal się rozciąga i sięga wciąż dalej”                                                                                                                                 („Więcierze”, III)  

Uprawiał twórczość poetycką, wspomnieniową, tłumaczył, zajmował się krytyką literacką, publicystyką i satyrą, pisał opowiadania. Był tytanem pracy. Łącznie wydał 40 książek (oryginalnych i tłumaczonych), wystąpił w 20 antologiach i w 85 czasopismach. Podróżował do Węgier, Rumunii, Włoch, Francji, Czechosłowacji, ZSRR, ale jego prawdziwą miłością były Tatry, o których m. in. pisał: „Góry harde i skały, chropawe jak życie,/ z którymi od chłopięctwa zawarłem przymierze!” („Więcierze”, V). Miał niezliczone ilości spotkań autorskich i odczytów – w Polsce i za granicą. Występował przed mikrofonami Polskiego Radia i Telewizji. Był bibliofilem, miał wspaniały księgozbiór, w którym znajdowało się wiele prawdziwych białych kruków, zwłaszcza z dziedziny poezji międzywojennej.

Za działalność twórczą otrzymał Nagrodę Literacką im. B Za działalność twórczą otrzymał Nagrodę Literacką im. B. Prusa (1936, 1971), czechosłowacką nagrodę za przekłady (1949), lubelskie nagrody za twórczość (1949, 1950, 1957, 1964), nagrodę Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Chełmskiej (1967), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1967). Za działalność literacką, pedagogiczną i społeczną otrzymał odznaczenia: Srebrny Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury (1936), Srebrny Krzyż Zasługi (1952), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” (1954), Medal 10-lecia PRL (1954), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta” (1959), Medal Zasłużony dla Miasta Chełma (1961), Odznakę Tysiąclecia Państwa Polskiego (1966), Odznakę „Za Zasługi dla Lubelszczyzny” (1967), Złotą Odznakę TPPR (1972), Złotą Odznakę „Zasłużony dla Lublina” (1972).

Zmarł 6 września 1973 r. Pochowany został w Lublinie na cmentarzu przy ul. Lipowej. Talenty artystyczne odziedziczył KAJ najprawdopodobniej po matce, uzdolnionej pianistce i dobrze zapowiadającej się śpiewaczce, która niestety nie potrafiła wybić się na wyżyny w prowincjonalnych miasteczkach. Udało się natomiast wejść na szczyty literackiego parnasu jej synowi –Kazimierzowi Andrzejowi.

KAJ jako nauczyciel rozpoczął z uczniami realizowanie sztuk teatralnych oryginalnych, bądź adoptowanych przez siebie dla potrzeb szkoły i środowiska. Już w 1929 r. młodzież Seminarium Nauczycielskiego przedstawiła program Święć się, święć wieku młody oparty na tekstach Dąbrowskiej. W 1932 r. Wesele St. Wyspiańskiego grano aż 5 dni pod rząd. Był to znaczący sukces. Jaworski napisał wówczas, że porwali się z motyką na słońce, a jednak nie popełnili profanacji. Wystawił też Warszawiankę St. Wyspiańskiego, Wieczór Trzech wieszczów, fragmenty II część Dziadów A.Mickiewicza, Kordiana J.Słowackiego i Nie-Boską komedię Z. Krasińskiego. Po śmierci Młodowskiej Koło zawiesiło swoją działalność i nigdy jej nie wznowiło.

Po wojnie poeta wznowił swoją działalność literacką Po wojnie poeta wznowił swoją działalność literacką. Będąc w obozie, zapisywał w pamięci życie obozowe przeżycia, zaś po powrocie z obozu, mieszkając u wuja w sawińskiej aptece, zaczął je spisywać. Zaowocowało to w późniejszym czasie napisaniem wspomnień zatytułowanych Serca za drutami , a wydanych w 1959 r.

Już w 1923 r. był założycielem i członkiem Grupy Poetyckiej „Reflektor” działającej w Lublinie, w tym samym roku został też korespondentem czasopisma „Robotnik”. W 1925 r., w pierwszą rocznicę śmierci Stefana Żeromskiego, KAJ stworzył w Chełmie grupę literacką jego imienia. Działalność koła polegała na poznawaniu twórczości wielkiego patrona oraz na studiowaniu współczesnej literatury polskiej, głównie poezji nieobjętej programem szkolnym. Temu celowi służyły zwoływane co tydzień seminaria, biblioteka koła, a także wykorzystywany księgozbiór z kompletem klasyków należący do KAJa.

W 1934 r. w Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im W 1934 r. w Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Czarnieckiego, niewątpliwie pod wpływem, Kazimierza Andrzeja Jaworskiego, założona została grupa literacka „Wiry”. W tym roku z jego inicjatywy powstała następna Grupa Literacka „Pryzmaty” działająca w Męskim Seminarium Nauczycielskim w Chełmie. Tworzyli ją ludzie z chełmskich szkół średnich: Seminarium Nauczycielskiego i Liceum im. Stefana Czarnieckiego, między innymi: Wacław Mrozowski, Zdzisław Popowski, Stanisław Turczyn, Ignacy Gąsiorowski , Wacław Iwaniuk, Jan Szczawiej.

Prace wykonał Michał Michalczuk kl. III at w oparciu o dostępne źródła internetowe.