System prawa System prawa – pojęcie. Systematyzacja pozioma i systematyzacja pionowa Systematyzacja pozioma, czyli podział systemu na gałęzie prawa. Gałęzie prawa to podsystemy prawa. Prawo publiczne – prawo prywatne.

Kryteria systematyzacji poziomej Przedmiot regulacji – czyli rodzaj regulowanych stosunków społecznych np. prawo konstytucyjne reguluje ustrój polityczny; prawo karne odpowiedzialność za popełnione przestępstwa. Metoda regulacji – sposób uregulowania danej sfery stosunków społecznych (metoda cywilistyczna, administracyjna, karna {karnistyczna}). Podmioty do których dane normy są adresowane – kryterium to ma charakter historyczny. Wyróżniano w prawie rzymskim ius civile (zespół norm regulujących stosunki między obywatelami) i ius gentium (zespół norm regulujących stosunki między obywatelami rzymskimi a cudzoziemcami). Wedle kryterium podmiotowego w prawie polskim wyodrębniono preferencyjny system ubezpieczenia społecznego rolników KRUS).

Typy kolizji między normami Kolizje o charakterze logicznym (analitycznym) - wynikają z samego sformułowania norm prawnych, dla ich stwierdzenia wystarczy analiza języka tekstów prawnych). W ich ramach wyróżniamy: sprzeczność i przeciwieństwo. Sprzeczność - 1. jeden przepis czegoś zakazuje, drugi na to samo zezwala; 2. jeden przepis coś nakazuje, drugi przepis zakazuje; 3. jeden przepis coś nakazuje, a drugi stwierdza, że to samo nie jest nakazane. W przypadku dwóch norm sprzecznych logicznie tylko jednej z nich można przestrzegać. Warunkiem zaistnienia kolizji o charakterze logicznym jest całkowita lub częściowa wspólność zakresów zastosowania.

Kolizje o charakterze logicznym (analitycznym) Przeciwieństwo – normy nakazują różne zachowania tym samym podmiotom w tych samych okolicznościach. Normy przeciwne nakazywać będą zachowania, których zarazem spełnić nie można, ale można zachować się w sposób trzeci.

Kolizje o charakterze prakseologicznym (praktycznym) W przypadku tych kolizji oceniamy skutki określonych regulacji prawnych. I Realizacja jednej normy doprowadzi do powstania sytuacji, która wyklucza przyczynowo realizację drugiej normy. Przykład: N1 nakazuje rodzicom dbać o fizyczny i duchowy rozwój dziecka; N2 pozbawia rodziców wpływu na proces wychowania dziecka, przyznając mu suwerenne prawo wyboru światopoglądu. II Realizacja obu norm prowadzi do sprzecznych celów, czyli zamierzone skutki obu regulacji wzajemnie się unicestwiają. Przykład: N1 nakazuje uznać trzeźwość za istotną wartość w procesie edukacyjnym; N2 zezwala na umieszczanie reklam piwa w pobliżu placówek oświatowo – wychowawczych.

Kolizje o charakterze prakseologicznym (praktycznym) Niezgodność prakseologiczna – może być dwustronna i jednostronna. Niezgodność prakseologiczna dwustronna – jedna norma nakazuje osiągnąć stan rzeczy S, druga zlikwidować stan rzeczy S. Niezgodność prakseologiczna jednostronna – możliwe uniknięcie niezgodności pod warunkiem wykonania czynności nakazanych przez dwie normy we właściwej kolejności.

Kolizje o charakterze aksjologicznym Prawodawca wbrew postulatowi racjonalności nie jest konsekwentny w swoich preferencjach. W Normie 1 preferuje wartość X przed Y, w Normie 2 wartość Y przed X.

Likwidacja kolizji między normami 1. Uchylenie przez prawodawcę jednej z norm pozostających w kolizji. 2. Wykładnia (interpretacja). Reguły kolizyjne

Reguły kolizyjne Hierarchii norm – Lex superior derogat legi inferiori Zakresów regulacji – lex specialis derogat legi generali Chronologiczna – lex posterior derogat legi priori

Systematyzacja pionowa Relacja między normą hierarchicznie wyższą a normą hierarchicznie niższą. Normy usystematyzowane są ze względu na zależności wertykalne oparte na więziach kompetencyjnych, ściśle powiązanych z odpowiednią hierarchią organów prawodawczych.

System allopojetyczny i system autopojetyczny System allopojetyczny – to system, który nie jest zdolny do samoregulacji zachodzących w nim procesów i który musi być sterowany z zewnątrz. Prawo służące jako narzędzie sterowania zmianami społecznymi może być traktowane jako posiadające cechy systemu allopojetycznego. System autopojetyczny - to system, który sam tworzy elementy z których się składa. Musi spełniać określone warunki: samoodnoszenia – operacje systemu mogą się odnosić lub być powiązane tylko z operacjami tego systemu; samoorganizacji – sam konstruuje swoje struktury, bez ingerencji z zewnątrz; samosterowania – sam przekształca swoje struktury; samoreprodukcji – sam wytwarza elementy z których się składa.

Luki w systemie prawa Luka konstrukcyjna (rzeczywista) – czyli brak zupełności istniejącej regulacji prawnej. W jej ramach wyróżniamy: 1. swoistą lukę w prawie, czyli brak normy, która powinna zostać ustanowiona zgodnie z inną normą obowiązującą. Rozpoczęty proces legislacyjny nie został zakończony. Brak aktu normatywnego, który powinien zostać ustanowiony zgodnie z normą upoważniającą do jego wydania, np. RM nie korzysta z delegacji ustawowej. 2. Luka techniczna – proces legislacyjny został ukończony, ale regulacja danej kwestii jest nadal niekompletna, np. wydano przepisy, które tworzą jakąś instytucję bez określenia jej kompetencji lub trybu powoływania.

Luki w systemie prawa Luka aksjologiczna (pozorna) – określenie to wskazuje na relacje między prawem obowiązującym i pewnym idealnym, postulowanym systemem prawa. Luka aksjologiczna extra legem – postulat dotyczy uchwalenia określonych norm Luka aksjologiczna contra legem – postulat dotyczy uchylenia określonych norm ponieważ luka polega na ich obowiązywaniu.

System prawny typ i system prawny konkretny System prawny typ – grupa systemów prawa obowiązująca w określonym miejscu i czasie dla których można znaleźć pewne cechy wspólne. System typ jest postacią uogólnienia właściwości posiadanych przez rzeczywiste porządki prawne (system prawa stanowionego i common law). System konkretny – obowiązuje na danym terytorium państwowym w określonym miejscu i czasie, charakteryzuje go zmienność norm oraz niezależność od doktryny. System ten uzależniony jest od charakteru państwa, przekształceń ustrojowych i napięć politycznych.

Więzi w systemie prawa Więzi statyczne – podstawowym kryterium identyfikacji więzi tego rodzaju jest treść aktów prawotwórczych oparta na charakterystyce odmiennych przedmiotów regulacji. Normy łączone są ze względów treściowych. Więzi dynamiczne – obejmuje zależności hierarchiczne między aktami prawnymi, przekazywanie kompetencji.