Strona podmiotowa – wybór orzecznictwa Mgr Karolina Piech Katedra Prawa Karnego Materialnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski

„Zamiar sprawcy jakkolwiek jest faktem natury psychicznej, to dowodzenie tego faktu następuje na podstawie domniemań faktycznych, natomiast podstawą tego domniemania mogą być wszelkie okoliczności na podstawie których można wyprowadzić wniosek dotyczący realności wypełnienia obietnic złożonych przez sprawcę. Zamiar choć istnieje tylko w świadomości sprawcy, jest faktem psychologicznym, podlega więc identycznemu dowodzeniu, jak okoliczności ze sfery przedmiotowej, z zastosowaniem odpowiednich zasad dowodzenia bądź wnioskowania i jeśli sprawca nie wyraził swego zamiaru słowami, wnioskuje się o nim z okoliczności zajścia. Treścią strony intelektualnej zamiaru sprawcy czynu z art. 119 § 1 k.k. jest świadomość, że podejmowane przez niego zachowania realizują znamiona strony przedmiotowej art. 119 § 1 k.k. Elementy przedmiotowe tego czynu muszą więc mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte jego wolą. Sprawca nie tylko musi chcieć stosować przemoc lub groźbę bezprawną wobec osoby bądź grupy osób lecz także jego postępowanie musi być spowodowane przynależnością narodową, rasową, etniczną, polityczną, wyznaniową tych osób lub też ich bezwyznaniowością - to jest bowiem powód jego działania. O przyjęciu wypadku mniejszej wagi decydują przedmiotowe i podmiotowe znamiona czynu. Wśród znamion strony przedmiotowej istotne znaczenie mają w szczególności: rodzaj dobra, w które godzi przestępstwo, zachowanie się i sposób działania sprawcy, użyte środki, charakter i rozmiar szkody wyrządzonej lub grożącej dobru chronionemu prawem, czas, miejsce i inne okoliczności popełnienia czynu oraz także odczucie szkody przez pokrzywdzonego. Dla elementów strony podmiotowej istotne są: stopień zawinienia oraz motywy i cel działania sprawcy. A zatem o tym, czy zachodzi wypadek mniejszej wagi decyduje ostateczny bilans, wynikający z oceny wszystkich znamion przedmiotowych i podmiotowych danego czynu, pozwalający ocenić, iż konkretny czyn cechuje się niewysoką społeczną szkodliwością”. Wyrok SA w Lublinie z 3.04.2018. Sygn. akt II AKa 73/18

„Zamiar to określony art. 9 § 1 k. k „Zamiar to określony art. 9 § 1 k.k. proces zachodzący w psychice sprawcy, wyrażający się w świadomej woli zrealizowania przedmiotowych znamion czynu zabronionego, przy czym zamiar zarówno bezpośredni jak i ewentualny oznacza zjawisko obiektywnej rzeczywistości, realny przebieg procesów psychicznych, nie jest zaś pojęciem z dziedziny ocen czy też z dziedziny wartości”. Wyrok SA w Gdańsku z 14.03.2018. Sygn. akt II AKa 37/18

„Przy ustalaniu zamiaru sprawcy oszustwa, nieprzyznającego się do popełnienia czynu, należy brać pod uwagę okoliczności, na podstawie których można byłoby wyprowadzić wnioski dotyczące realności wypełnienia obietnic złożonych przez sprawcę (zobowiązań) osobie rozporządzającej mieniem, a w szczególności: jego możliwości finansowych (zwłaszcza brak środków płatniczych); skalę zobowiązań; długotrwale trudności w wykonywaniu bieżących zobowiązań”. Wyrok SA w Gdańsku z 22.02.2018. Sygn. akt II AKa 22/18

„Ustalenie, że oskarżony w pełni świadomie i celowo godził w okolicę tylnej części kolana i to jeszcze w taki sposób, aby uszkodzić przebiegające tam tętnicę i żyłę, zwłaszcza w realiach sprawy, z których wynikało, że to pokrzywdzony nadział się na nóż, usiłując go wytrącić kolanem, byłoby oczywiście sprzeczne z logiką i doświadczeniem życiowym”. Wyrok SA w Warszawie z 14.02.2018. Sygn. akt II AKa 426/17

„Różnica pomiędzy świadomą nieumyślnością a działaniem umyślnym w zamiarze ewentualnym leży wyłącznie w stronie woluntatywnej, charakteryzującej się w przypadku zamiaru ewentualnego tym, że sprawca godzi się na realizację znamion strony przedmiotowej czynu zabronionego, zaś przy świadomej nieumyślności sprawca ani nie chce, ani nie godzi się na realizację tych znamion”. Wyrok SA w Warszawie z 5.12.2017. Sygn. akt II AKa 181/17

„Uzewnętrznione przejawy zachowania sprawcy nie determinują określenia zamiaru działania. Konieczne jest także rozważenie przesłanek podmiotowych”. Wyrok SA we Wrocławiu z 18.10.2017. Sygn. akt II AKa 279/17

„Stopień winy w przypadku zamiaru nagłego jest zdecydowanie mniejszy niż stopień winy sprawcy działającego z premedytacją”. Wyrok SA w Lublinie z 8.08.2017. Sygn. akt II AKa 156/17

„Należy zwrócić uwagę, że problem związany z omyłkowym uderzeniem pokrzywdzonej wiąże się z zagadnieniem błędu z art. 28 k.k. Oskarżony naruszył bowiem dobro prawne, które co prawda zamierzał zaatakować, ale na szkodę innej osoby, a to z przyczyn od niego niezależnych, tj. wbrew jego woli i wbrew jego. przewidywaniom (tzw. aberratio ictus - zboczenie działania). Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że jeśli skutkiem zboczenia działania (aberratio ictus) dokonany zostanie czyn inny niż zamierzony, ale identyczny z zamierzonym co do skutków i zagrożony jednakowo ze względu na te skutki, to czyn taki jest dokonany umyślnie także na szkodę osoby, co do której sprawca nie chciał go popełnić. Innymi słowy jeżeli sprawca spowodował omyłkowo obrażenia ciała u innej osobie niż zamierzał to działał umyślnie na jej szkodę”. Wyrok SA w Katowicach z 8.06.2017. Sygn. akt II AKa 179/17

„Nie każde naruszenie reguły ostrożności pozwala na przypisanie sprawcy tego naruszenia popełnienia czynu zabronionego, a w szczególności spowodowania określonego w ustawie skutku. Podstawą przypisania skutku będzie naruszenie tej reguły postępowania, która miała chronić przed wystąpieniem danego skutku właśnie na tej drodze, na której on w rzeczywistości wystąpił”. Wyrok SA w Warszawie z 24.03.2017. Sygn. akt II AKa 109/16

„Działanie nieumyślne w rozumieniu art. 173 § 2 k. k „Działanie nieumyślne w rozumieniu art. 173 § 2 k.k. może polegać na niezachowaniu ostrożności przejawiającej się w zaniedbaniu stanu technicznego pojazdu, którym sprawca porusza się na drogach publicznych”. Postanowienie SN z 8.03.2017. Sygn. akt III KK 345/16

„Reguły ostrożności są wypracowane, w zależności od rodzaju ludzkiej aktywności, odnośnie do określonych dóbr prawnych i dotyczyć mogą kwalifikacji działającej osoby, użytego w działaniu narzędzia lub sposobu realizowania zamierzonej czynności. Reguły te są dostosowane do warunków, w których określona czynność ma być podjęta. Nie przekreśla to możliwości ustalenia naruszenia ostrożności przez stworzenie takich warunków, w których dokonanie danej czynności jest dla chronionego dobra niebezpieczne. Specyficzne reguły ostrożności, których niezachowanie stanowić może podstawę przyjęcia nieumyślności, mogą dotyczyć także zasad współpracy w zespole i zasad kierowania pracą zespołową. Zachowanie reguł ostrożności oznacza, że czyn mieści się w ramach zachowań społecznie akceptowanych”. Wyrok SA w Warszawie z 8.03.2017. Sygn. akt II AKa 361/16

„Wina jest składnikiem struktury przestępstwa, a tym samym warunkiem jego przypisania sprawcy czynu (art. 1 § 3 k.k.). Pojęcie winy nie jest jednak tożsame z wystąpieniem elementów strony podmiotowej czynu, określonych w art. 9 § 1 i 2 k.k., jako także warunku odpowiedzialności karnej. Wina, skrótowo rzecz ujmując, wyraża się zarzucalności z powodu wadliwie ukształtowanej woli sprawcy, który naruszył normę sankcjonowaną w sytuacji, gdy bezprawność czynu była przez niego rozpoznawalna. W praktyce podstawy do stwierdzenia winy występują zawsze wtedy, gdy nie ma ustawowych okoliczności wyłączających winę”. Wyrok SN z 8.02.2017. Sygn. akt III KK 226/16

„Zamiar quasi-ewentualny polega na tym, że sprawca chce popełnić czyn, ale nie ma pewności co do wystąpienia jednego ze znamion i godzi się na jego zaistnienie. Odpowiada to w pewien sposób zamiarowi ogólnemu, zachodzącemu w sytuacji, gdy ktoś zadaje uderzenia np. młotkiem w głowę innej osoby i odpowiada za zrealizowany stopień uszkodzeń ciała (ciężkie, średnie, lekkie), jeżeli tylko uświadamia sobie możliwość ich wystąpienia i ma chęć zadawania uderzeń”. Wyrok SA w Szczecinie z 2.02.2017. Sygn. akt II AKa 197/16

„Istotny dla poprawnego ustalenia sprawstwa typu skutkowego warunek przewidywalności skutku ma fundamentalne znaczenie (nie tylko z uwagi na treść art. 9 § 2 k.k., ale także identyfikowane powszechnie w teorii prawa kryteria normowania oraz zasadę impossibilium nulla obligatio est). Brak obiektywnej przewidywalności skutku przestępnego w danej sytuacji faktycznej wyklucza wszak możliwość podjęcia zachowania zgodnego z regułami postępowania, a zatem wyklucza i uznanie takiego zachowania za podlegające stosowaniu normy. W takiej sytuacji nie jest zatem możliwe stwierdzenie, iż sprawca zachował się bezprawnie i może ponieść odpowiedzialność za zaistniały obiektywnie skutek”. Wyrok SN z 12.10.2016. Sygn. akt V KK 153/16