Stosowanie prawa międzynarodowego w prawie krajowym opr. Michał Małaszkiewicz Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego UWr

Wstęp zmiana w prawie międzynarodowym: wkroczenie prawa międzynarodowego w relacje jednostka- państwo „(…) nie można zaprzeczyć, że sam przedmiot międzynarodowego porozumienia, zgodnie z intencją umawiających się stron może powodować, że przyjęte zostaną przez strony pewne precyzyjnie sformułowane reguły ustanawiające prawa i obowiązki i dające się stosować przez sądy krajowe” Opinia doradcza STSM w sprawie jurysdykcji sądów gdańskich z 3 marca 1928 r.

Zagadnienia wprowadzające- system prawny K Jeden czy wiele systemów prawnych? Więź statyczna i dynamiczna Konstytucja określa kompetencję i procedurę uchwalenia ustawy oraz minimalną treść ustawy RU Pojęcie systemu prawnego/ porządku prawnego tradycyjne pojęcie systemu prawnego: zbiór norm prawnych uporządkowany hierarchicznie zupełny i niesprzeczny więzi statyczne (treściowe) i dynamiczne ( kompetencja do wydania aktu) modelowy przykład systemu prawnego – system prawa krajowego Z U ZO R

Problem możliwość kolizji norm prawnych pochodzących z różnych systemów problem hierarchii systemów prawnych/ norm pochodzących z różnych systemów prawnych sytuacja „double bind” – rozstrzygnięcie sprawy na korzyść prawa krajowego może prowadzić do naruszenia prawa międzynarodowego przez państwo- zagrożenie dla pewności prawa z punktu widzenia jednostki

Teorie dotyczące relacji prawa krajowego i międzynarodowego twórcy: H. Triepel, D. Anzilotti w umiarkowanej postaci do zaakceptowania na gruncie dzisiejszego prawa międzynarodowego przemawia za nim fakt, iż prawo międzynarodowe pozostawia państwom swobodę wyboru formy zapewniania skuteczności normom prawa międzynarodowego Dualizm (pluralizm)

Teorie dotyczące relacji prawa krajowego i międzynarodowego twórcy : Hegel, Jellinek, Austin znaczenie wyłącznie historyczne w praktyce prowadzi do negacji prawa międzynarodowego

Teorie dotyczące relacji prawa krajowego i międzynarodowego twórcy: H. Kelsen, G. Scelle pogląd możliwy do zaakceptowania w dzisiejszym prawie międzynarodowym jedynie w umiarkowanej i zmodyfikowanej postaci problem: możliwa jest sytuacja, w której państwa naruszają swoje zobowiązania międzynarodowe, uznając swoje działanie za zgodne z prawem krajowym

Teorie dotyczące relacji prawa krajowego i międzynarodowego- podsumowanie żadna z tradycyjnych koncepcji nie odzwierciedla w pełni praktyki państw państwa przyjmują w swoich konstytucjach i praktyce zróżnicowane rozwiązania, często mające charakter mieszany: dualistyczno- monistyczny- uregulowania często nieprecyzyjne i niekonsekwentne zróżnicowane miejsce w hierarchii źródeł prawa wewnętrznego zróżnicowanie dotyczy także poszczególnych rodzajów źródeł prawa międzynarodowego model dualistyczny: ( Wielka Brytania, państwa skandynawskie, metoda recepcyjna model monistyczny ( Belgia, Francja, Hiszpania, Portugalia, Holandia) metoda pozarececpcyjna modele mieszane: (Włochy, Niemcy)

Zasada prymatu prawa międzynarodowego Źródło: art. 27 KWPT: „ Strona nie może powoływać się na postanowienia swojego prawa wewnętrznego dla usprawiedliwienia niewykonywania przez nią traktatu.” Wcześniej: wyrok arbitrażowy w sprawie Statku Alabama z 1872 r., Opinia doradcza STSM w sprawie traktowania polskich obywateli w Gdańsku z 4 lutego 1932 r. zasada prymatu prawa międzynarodowego skutkuje wyłącznie w sferze prawa międzynarodowego vice versa : państwa nie mają obowiązku uznawania skutków prawnych aktów prawa wewnętrznego niezgodnych z prawem międzynarodowym sprawa Nottebohma

Sposoby stosowania prawa międzynarodowego w prawie krajowym- klasyfikacja stosowanie pośrednie: stosowanie aktów prawa wewnętrznego przyjętych w celu wykonania prawa międzynarodowego stosowanie prawa międzynarodowego dla celów interpretacji normy prawa krajowego ( wykładnia przyjazna prawu międzynarodowemu) odesłanie w treści normy prawa krajowego ( problem charakteru normy) stosowanie bezpośrednie: norma prawa międzynarodowego stanowi bezpośrednią podstawę decyzji stosowania prawa: wyroku/ decyzji administracyjnej

Metody zapewniania skuteczności prawa międzynarodowego w prawie krajowym państwa dualistyczne -metoda recepcyjna: transpozycja normy międzynarodowej do prawa krajowego (transformacja na źródło prawa krajowego – stosowany jest akt prawa krajowego) państwa monistyczne:- metoda pozarecepcyjna: bezpośrednie stosowanie normy prawa międzynarodowego, któremu może towarzyszyć inkorporacja ( włączenie normy międzynarodowej do prawa wewnętrznego)

Bezpośrednie stosowanie prawa międzynarodowego koncepcja self- executing norm źródło: orzecznictwo sądów USA, koncepcja udoskonalona w szczególności przez TSUE kryteria: jasność i precyzyjność kompletność zamiar stron ( koncepcja subiektywna i obiektywna) prawo UE: koncepcje bezpośredniego obowiązywania, bezpośrednie stosowania, skutku bezpośredniego

Prawo międzynarodowe w polskim porządku prawnym Art. 87 Konstytucji - hierarchia źródeł prawa powszechnie obowiązującego (jedynie ratyfikowane umowy międzynarodowe) Hierarchia: Nadrzędna moc prawna Konstytucji – art. 8 Konstytucji Odmienny status: umowy ratyfikowanej za zgodą wyrażoną w ustawie, umowy ratyfikowanej, umowy nieratyfikowanej Możliwość badania zgodności ustawy z ratyfikowaną umową międzynarodową, brak takiej możliwości w przypadku normy zwyczajowej

Art. 89 ust. 1 Ratyfikacja przez Rzeczpolspolitą Polska umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej ustawie, jeżeli umowa dotyczy: (….) Art. 90 Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Art. 91 Ust.1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej, stanowi cześć krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy ust. 2 Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. ust. 3 Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Prawo międzynarodowe w polskim porządku prawnym Art. 9. Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. znaczenie art. 9 Konstytucji zasada ustrojowa „pochodną zobowiązania do zapewnienia zgodności ustawodawstwa (...) jest zobowiązanie do nadawania ustawodawstwu takiego rozumienia, które służyć będzie możliwie najpełniejszemu zapewnieniu tej zgodności” (postanowienie TK z 21 kwietnia 1998 r., K 15/97).

Próby rozwiązania problemów wynikających z pluralizmu prawnego Koncepcja multicentrycznego systemu prawa Wyrok TK z dnia11 maja 2005 rok w sprawie Traktatu akcesyjnego „Na terenie Polski współobowiązują więc podsystemy regulacji prawnych, pochodzące z różnych centrów prawodawczych. Winny one koegzystować na zasadzie obopólnie przyjaznej wykładni i kooperatywnego współstosowania.