Elementy treści czynności prawnych

tradycyjny podział elementów treści czynności prawnych na essentialia, naturalia i accidentalia negotii różnice zdań w kwestii rozróżnienia ostatnich dwóch elementów

(elementy przedmiotowo istotne) Essentialia negotii (elementy przedmiotowo istotne) postanowienia, bez których nie można dokonać czynności prawnej określonego typu postanowienia odgrywające decydującą rolę w procesie kwalifikacji czynności prawnej essentialia negotii niekiedy nie wystarczają dla dokonania kwalifikacji czynności prawnej do określonego w ustawie typu; czasami istotne znaczenie mają również właściwości podmiotów   kontrowersyjne jest rozgraniczenie naturalia i accidentalia negotii

Naturalia negotii (elementy nieistotne) są definiowane na dwa sposoby: 1) „te postanowienia stron, które w ustalonej przez przepisy prawne strukturze czynności prawnej należą do jej typowej treści, lecz w przeciwieństwie do essentialia negotii nie przysługuje im walor cech konstytutywnych” (Z. Radwański) np. postanowienia powtarzające treść przepisów np. postanowienia regulujące określone kwestie inaczej, niż w przepisach dyspozytywnych 2) nie są to części składowe oświadczenia woli, tylko skutki czynności prawnej, wynikające z przepisów dyspozytywnych według tego ujęcia postanowienia regulujące określone kwestie odmiennie, niż wynikałoby to z przepisów dyspozytywnych (naturalia negotii), traktowane są jako accidentalia negotii ujęcie to zostało poddane krytyce

(elementy podmiotowo istotne, dodatkowe) Accidentalia negotii (elementy podmiotowo istotne, dodatkowe) są rozumiane w węższy albo szerszy sposób nie należą do essentialia ani do naturalia negotii; pod względem struktury określonego typu czynności prawnej mają charakter niejako „przypadkowy” (Z. Radwański) zastrzeżenie ich w treści czynności prawnej jest niezbędną przesłanką wystąpienia określonych w nich skutków prawnych (inaczej niż przy naturalia negotii) ich rola przy kwalifikowaniu czynności prawnych jest zwykle bierna

Accidentalia negotii samoistne nie są powiązane z żadnym z ustawowych typów czynności prawnych np. zadatek, warunek, termin, umowne prawo odstąpienia, odstępne, kara umowna, wadium niektóre accidentalia negotii mogą zostać zatrzeżone w jednostronnych czynnościach prawnych i umowach (warunek, termin) inne tylko w umowach (tzw. dodatkowe zastrzeżenia umowne) funkcja dodatkowych zastrzeżeń umownych: 1) uelastycznienie więzi obligacyjnej 2) wpływ na trwałość umowy i na zabezpieczenie jej wykonania

Accidentalia negotii niesamoistne mogą zostać zastrzeżone w określonych typach czynności prawnych np. zastrzeżenia dodatkowe w umowie kontraktacji (art. 615 k.c.) np. polecenie w umowie darowizny (art. 893 k.c.)

minimalne (konieczne) elementy czynności prawnej - takie, które według obowiązujących przepisów muszą zostać określone przez strony elementy subiektywnie konieczne - postanowienia umowne, które są dla stron tak istotne, że bez nich nie dokonałyby określonej czynności prawnej mogą to być zarówno essentialia, naturalia, jak i accidentalia negotii

Warunek: powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego (warunek) - art. 89 k.c. konieczność odróżniania warunku w rozumieniu art. 89 k.c. od tzw. warunku prawnego (conditio iuris) i od czynności prawnych losowych określone zdarzenie nie może zrealizować się przed dokonaniem czynności prawnej albo równocześnie z jej dokonaniem skutki następują dopiero od momentu ziszczenia się zdarzenia przyszłego i niepewnego, tzn. ex nunc, chyba że strony postanowiły inaczej (art. 90 k.c.)

Warunek zawieszający: uzależnia powstanie skutków czynności prawnej od zdarzenia przyszłego i niepewnego normy interpretacyjne niekiedy w razie wątpliwości nakazują przyjąć zastrzeżenie warunku zawieszającego, np. art. 589, 592 k.c.

Warunek rozwiązujący: skutek czynności prawnej ma ustać, jeżeli ziści się określone w treści warunku zdarzenie przyszłe i niepewne (art. 89 k.c.) skutki te ustają na przyszłość (ex nunc), a nie z mocą wsteczną, chyba że zastrzeżono inaczej (art. 90 k.c.)

Warunek zależny od woli strony (potestatywny) ziszczenie się zdarzenia przyszłego zależy od woli strony np. sprzedaż na próbę (art. 592 § 1 k.c.) pod warunkiem uznania rzeczy za dobrą – decydują jej cechy, np. przydatność z reguły zdarzenie wskazane warunkiem potestatywnym zależy głównie od innych okoliczności

Warunki zależne od przypadku (conditiones causales) wiążą skutki czynności prawnej ze zdarzeniami, na które jej strona nie ma wpływu np. jeżeli będzie susza Warunki mieszane (conditiones mixtae) łączą świadome działanie strony z faktem od niej niezależnym, w tym z działaniem osoby trzeciej np. jeżeli zawrzesz małżeństwo z Janem K

Warunek dodatni niepewne zdarzenie polega na jakiejś zmianie określonej sytuacji np. jeżeli zdasz maturę Warunek ujemny niepewne zdarzenie polega na braku zmiany określonej sytuacji np. jeżeli będziesz nadal mieszkał we Wrocławiu

Warunek niemożliwy lub przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego: Art. 94 k.c.: „Warunek niemożliwy, jak również warunek przeciwny ustawie lub zasadom współ- życia społecznego pociąga za sobą nieważność czynności prawnej, gdy jest zawieszający; uważa się za niezastrzeżony, gdy jest rozwiązujący”.

Dopuszczalność zastrzegania warunku: zasada: dopuszczalność zastrzegania warunków zawieszających i rozwiązujących (art. 89 k.c.) wyjątki: 1) wyraźny zakaz np. art. 157 § 1 k.c., art. 962 k.c., art. 1018 § 1 k.c., art. 32 ust. 3 KWU 2) zakaz wynikający z właściwości czynności prawnej np. małżeństwo, uznanie dziecka, określenie imienia i nazwiska 3) w umowach majątkowo-małżeńskich 4) w jednostronnych czynnościach prawokształtujących niekiedy zastrzeżenie warunku jest wymagane dla ważności czynności prawnej np. art. 599 § 2 k.c.

„Fikcja” ziszczenia się albo nieziszczenia się warunku: art. 93 k.c.: „§ 1: Jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ziszczeniu się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się ziścił. § 2: Jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczenia się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się nie ziścił”.

Sytuacja prawna w okresie niepewności: ekspektatywa – tymczasowe prawo podmiotowe po stronie uprawnionego; podlega ona ochronie prawnej art. 91 k.c.: „Warunkowo uprawniony może wykonywać wszelkie czynności, które zmierzają do zachowania jego prawa”. art. 92 k.c.

Termin: Jeżeli ustawa, orzeczenie sądu, decyzja innego organu państwowego albo czynność prawna oznacza termin nie określając sposobu jego obliczania, stosuje się przepisy 111-116 k.c. (art. 110 k.c.) termin oznaczony w dniach kończy się z upływem (o północy) ostatniego dnia, przy czym nie wlicza się dnia, w którym nastąpiło zdarzenie stanowiące początek terminu (art. 111 k.c.) „Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia” (art. 112 k.c.)

Art. 113 k.c.: „§ 1. Jeżeli termin jest oznaczony na początek, środek lub koniec miesiąca, rozumie się przez to pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca. § 2.Termin półmiesięczny jest równy piętnastu dniom”. „Jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach lub latach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za dni trzydzieści, a rok za dni trzysta sześćdziesiąt pięć” (art. 114 k.c.) „Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą” (art. 115 k.c.)

termin jest to zdarzenie pewne, w odróżnieniu od warunku zastrzeżenie terminu może być dokonane tak, że od razu wiadomo, kiedy nadejdzie (dies certus an, certus quando), np. data kalendarzowa, najdłuższy dzień w roku zwykle jest dopuszczalne określenie terminu tak, że nie wiadomo, kiedy on nadejdzie, choć jest to pewne (dies certus an, incertus quando), np. śmierć termin może być połączony z warunkiem

termin początkowy (dies a quo) – jego nadejście powoduje powstanie skutku czynności prawnej termin końcowy (dies ad quem) – ustanie art. 116 § 1 k.c.: § 1. Jeżeli skutki czynności prawnej mają powstać w oznaczonym terminie, stosuje się odpowiednio przepisy o warunku zawieszającym § 2 - jeżeli mają ustać – o warunku rozwiązującym terminowo uprawniony jest chroniony jak warunkowo uprawniony (art. 91-92 k.c.), ekspektatywa