PRAWA RZECZOWE - pojęcie, charakter, przedmiot

Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym - prawo rzeczowe oznacza zbiór przepisów regulujących formy korzystania z rzeczy, przybierające postać podmiotowych praw rzeczowych; to zespół norm, które regulują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych praw rzeczowych, podmiotowe prawo rzeczowe – to majątkowe prawo cywilne o charakterze bezwzględnym, mające za przedmiot rzecz

Prawa podmiotowe bezwzględne względne

Prawa podmiotowe bezwzględne skuteczne erga omnes dominujące przepisy typu ius cogens prawo nie wyczerpuje się w roszczeniach zagrożenie/naruszenie prawa rodzi roszczenie ochronne skierowane do oznaczonej osoby, zindywidualizowanego już podmiotu określone w przepisach w ramach katalogu zamkniętego (numerus clausus), tzn. o bezwzględności decyduje ustawodawca Prawa podmiotowe względne skuteczne inter partes dominujące przepisy typu ius dispositivi – ich zastosowanie następuje wtedy, gdy strony nie uregulowały danego stosunku w sposób odmienny, lub niekompletny roszczenie nie stanowi skutku naruszenia prawa, ale jest jago istotą, prawo wyczerpuje się w roszczeniach

W polskim prawie cywilnym prawa rzeczowe zaliczamy do kategorii praw bezwzględnych

Przedmiot praw rzeczowych Ściśle przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy Wg art. 45 KC, rzeczami są wyłącznie przedmioty materialne Rzecz definiowana jest, jako materialna część przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym mogąca stanowić samoistny przedmiot obrotu -> chodzi tutaj o element wyodrębnienia (w sposób naturalny bądź sztuczny) Przedmiotem praw rzeczowym mogą być tylko rzeczy istniejące i zindywidualizowane (oznaczone co do tożsamości)

rzeczy nieruchomości rzeczy ruchome oznaczone co do gatunku oznaczone co do tożsamości

pojęcie nieruchomości zostało zdefiniowane przez ustawodawcę w Kodeksie cywilnym – na podstawie art. 46 § 1 nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności rzeczy ruchome to przedmioty materialne, które nie stanowią nieruchomości ani ich części składowych

nieruchomości budynkowe i lokalowe na mocy przepisów szczególnych, a więc wyjątkowo (np. art. 235 KC) , nie można skutecznie ustanowić n. budynkowej przez czynność prawą, przy braku przepisu upoważniającego, natomiast n. lokalowej bez wymaganego prawnie, konstytutywnego zdarzenia cywilnoprawnego nieruchomości budynkowe i lokalowe

Rzeczy oznaczone co do tożsamości i rzeczy oznaczone co do gatunku Rzeczy oznaczone co do tożsamości - oznaczenie przedmiotu wg jego indywidualnych cech, właściwości; oznaczenie to może wynikać z racji unikalności danego przedmiotu, lub woli stron dokonujących wyboru konkretnego egzemplarza z większej masy Rzeczy oznaczone co do gatunku – są rzeczami zamiennymi, występują w obrocie w większej ilości, Konsekwencje podziału -> inny mechanizm przeniesienia własności! – art. 155 KC

Części składowe rzeczy a przynależność kwestia związana z niejednorodnością rzeczy występujących w obrocie skutkiem uznania danego elementu za część składową rzeczy jest to, że w myśl art. 47 § 1 KC nie może być on odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych (część składowa dzieli los prawny rzeczy głównej od chwili połączenia!), natomiast w przypadku przynależności czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną nie musi mieć skutku względem przynależności (z woli stron lub na mocy przepisów szczególnych a art. 52 KC)

Model własności w PRL W Konstytucji PRL zapewniono szczególną ochronę własności społecznej stanowiącej podstawę ustroju państwa (art. 11, a następnie art. 16 Konstytucji PRL), a specjalnej trosce państwa i obywateli powierzono własność państwową (art. 8, a następnie 12 Konstytucji PRL). Własność indywidualna podlegała ochronie na podstawie obowiązujących ustaw (art. 8 i 12, a następnie 12 i 17 Konstytucji PRL). Obowiązywała podmiotowa stratyfikacja własności i jej zróżnicowanie pod względem ochrony prawnej.

Model własności w PRL Art. 126 Własność społeczna jest albo socjalistyczną własnością ogólnonarodową (państwową), albo własnością spółdzielczą lub własnością innych organizacji społecznych ludu pracującego. (skreślony w 1990 r.) Art. 127 § 1. Ochrona własności społecznej przed grożącą jej szkodą jest obowiązkiem każdego obywatela. § 2. Obywatelowi, który chroniąc własność społeczną poniósł szkodę na osobie lub mieniu, należy się odszkodowanie. Jeżeli wskutek ochrony własności społecznej obywatel ten utracił życie, osoby, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, oraz inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, mogą żądać odpowiedniej renty. § 3. W wypadku gdy ochrona własności społecznej była zawodowym lub służbowym obowiązkiem poszkodowanego, należne odszkodowanie określają odrębne przepisy.

Art. 128 § 1. Socjalistyczna własność ogólnonarodowa (państwowa) przysługuje niepodzielnie Państwu. § 2. W granicach zdolności prawnej państwowe osoby prawne wykonywają w imieniu własnym względem zarządzonych przez nie części mienia ogólnonarodowego uprawnienia płynące z własności państwowej.

Art. 129 Przy tłumaczeniu i stosowaniu przepisów niniejszego kodeksu należy mieć na względzie, że własność społeczna, jako podstawa ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, pozostaje pod szczególną ochroną prawa. Art. 130 Grunty, budynki i inne środki produkcji, które nie stanowią wyłącznego przedmiotu własności społecznej, mogą być, na podstawie i w granicach ustaw, przedmiotem własności osób fizycznych (własność indywidualna).

Art. 131 Przy tłumaczeniu i stosowaniu przepisów niniejszego kodeksu należy mieć na względzie opiekę, którą Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza indywidualne gospodarstwa rolne pracujących chłopów. Od 82’ Art. 131 Przy tłumaczeniu i stosowaniu przepisów niniejszego kodeksu należy mieć na względzie, że Polska Rzeczpospolita Ludowa gwarantuje własność i całkowitą ochronę indywidualnych gospodarstw rolnych, stanowiących trwały i równoprawny element społeczno- gospodarczego ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Art. 132 § 1. Własnością osobistą jest własność rzeczy przeznaczonych do zaspokajania osobistych potrzeb materialnych i kulturalnych właściciela i jego bliskich. § 2. Za własność osobistą uważa się także własność drobnych środków produkcji, które służą do wytwarzania przedmiotów przeznaczonych do zaspokajania osobistych potrzeb właściciela i jego bliskich.

Art. 133 § 1. Przedmiotem własności osobistej mogą być w szczególności: dom jednorodzinny lub lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość wraz z potrzebnymi do korzystania z nich zabudowaniami gospodarczymi, rzeczy należące do urządzenia i gospodarstwa domowego, pojazdy mechaniczne. § 2. W rolniczych spółdzielniach produkcyjnych przedmiotem własności osobistej są także, w granicach określonych statutem, budynki i urządzenia gospodarcze, inwentarz, drób, narzędzia oraz inne rzeczy przeznaczone do prowadzenia gospodarstwa na działce przyzagrodowej.

Art. 139 Przy tłumaczeniu i stosowaniu przepisów niniejszego kodeksu należy mieć na względzie całkowitą ochronę, którą Polska Rzeczpospolita Ludowa poręcza własności osobistej.

Obecnie: Własność prywatna – osobom prywatnym oraz prawnym, innym niż SP i JST, (obejmuje wł. Indywidualną i osobistą), własności docelowa, ale nie stanowi odrębnego modelu, bez przywilejów ochronnych, do własności prywatnej zaliczamy własność spółdzielczą, Własność państwowa – wł. SP i innych państwowych osób prawnych, Własność komunalna – JST