Dylematy teoretyczne w socjologii (prawa) Socjologia prawa Dylematy teoretyczne w socjologii (prawa) Dr Maciej Pichlak Katedra Teorii i Filozofii Prawa Uniwersytet Wrocławski Maciej.Pichlak@uwr.edu.pl

Prawo z socjologicznego punktu widzenia Badanie prawa poprzez: Postawy lub przeżycia Zachowania lub interakcje Kulturę Instytucje Praktyki komunikacyjne

Zasięg teorii w socjologii (i nie tylko…) 1. Teorie wielkiego zasięgu Ogólna teoria prawa (pozytywizm, prawo natury, realizm prawniczy itp.) Teoria prawa jako przeżycia psychicznego (Petrażycki) 2. Teorie średniego zasięgu Teorie wykładni prawa (np. teoria derywacyjna, klaryfikacyjna) Teoria postaw wobec prawa (postawy zasadnicze i celowościowe) 3. Teorie małego zasięgu Teoria wykładni prawa karnego (in dubio pro reo) Teoria osobowości autorytarnej

Podstawowe paradygmaty teoretyczne Co robią ci ludzie?

Paradygmaty teoretyczne w socjologii Podstawowe opozycje: Struktura czy działanie Konflikt czy konsens „Duch” czy „materia” Rekonstrukcja czy demaskacja Dodatkowa perspektywa: kwestia płci

Socjologia jako nauka o społeczeństwie nowoczesnym Oświecenie jako cezura: rzeczywista czy pozorna? „Oświecenie to wyjście człowieka z zawinionej przez niego niedojrzałości. Niedojrzałość jest nieumiejętnością w posługiwaniu się własnym rozumem bez przewodnictwa innych”. Immanuel Kant, Odpowiedź na pytanie: czym jest Oświecenie? Trzy typowo „nowoczesne” założenia socjologii: Dominujący wymiar dynamiki zmiany społecznej Koncepcja społeczeństwa Zadania socjologii

Dominujący wymiar dynamiki zmiany społecznej Kapitalizm (Marks) Industrializacja (Durkheim) Racjonalizacja (Weber)

Pojęcie społeczeństwa Społeczeństwo jako zunifikowana i wyraźnie oddzielona całość (społeczeństwo państwa narodowego). Centralnym zagadnieniem badania społeczeństwa jest problem (źródeł) porządku społecznego.

Zadania socjologii Instrumentalny charakter socjologii jako nauki o społeczeństwie: Zadania przewidywania i kontroli społecznej. (Przełożenie na koncepcję polityki prawa) Anthony Giddens: Takie postrzeganie zadań socjologii nie uwzględnia jednak podwójnej refleksyjności: nauki oraz samego społeczeństwa.

Paradoksy nowoczesności Nowoczesność po przejściach: „dojrzały” modernizm czy post-modernizm? Płynna nowoczesność (Zygmunt Bauman) Późna nowoczesność (refleksyjność nowoczesnych instytucji – Anthony Giddens) Społeczeństwo ryzyka (druga nowoczesność – Ulrich Beck)

Anthony Giddens: późna nowoczesność „Refleksyjność nowoczesnego życia społecznego polega na tym, że praktyki społeczne podlegają bezustannym przeglądom i reformom w świetle napływających informacji o tych właśnie praktykach, co zmienia ich charakter w sposób konstytutywny”. A. Giddens, Konsekwencje nowoczesności, przeł. E. Klekot, Kraków 2008, s. 28

Ulrich Beck: społeczeństwo ryzyka “Społeczeństwo ryzyka oznacza strukturę, w której wątpliwa stała się przewodnia dla epoki nowoczesnej idea kontrolowalności podecyzyjnych skutków ubocznych i zagrożeń i w której z tego względu nowa wiedza służy zmienianiu nieprzewidywalnego ryzyka w wyliczalne, tworząc jednak przez to nowe nieprzewidywalności”. Beck, Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar 2012, s. 31