Przegląd najważniejszych europejskich idei politycznych Część 4: wiek XX

John Dewey (1859-1952) znany głównie ze swojego wkładu do pedagogiki (szkoła jako miejsce nauki życia i realizacji reformy społecznej) każda sfera ludzkiej działalności jest wspólnotowa, we wszystkich winna panować demokracja demokracja służy ochronie wspólnych interesów, pozwala jednostce wyrazić się, jest też pewnym sposobem poznania (demokracja jako „organized intelligence”)

Carl Schmitt (1888-1985) w państwie musi być władza suwerenna, samo prawo nie wystarczy prawa nie da się stosować wobec chaosu, istnieje zatem porządek, który jest pierwotny w stosunku do prawa w polityce najważniejszą linią podziału jest podział na przyjaciół i wrogów. To jest podstawą politycznego zrzeszania się liberalizm nie jest w stanie stworzyć prawdziwej politycznej wspólnoty, ponieważ nie jest w stanie dać ludziom poczucia tożsamości

Antonio Gramsci (1891-1937) szereg idei zapożycza Gramsci od Marksa: determinizm ekonomiczny, walka klas, baza i nadbudowa rozwija ideę hegemonii: władzę sprawuje się nie tylko przez przemoc czy ekonomiczny i polityczny przymus, ale też przez ideologię burżuazja narzuca swoje wartości całemu społeczeństwu, tak iż są postrzegane jako „zdroworozsądkowe”. Intelektualiści powinni wziąć na siebie ciężar stworzenia alternatywnej kulturowej wizji

Hannah Arendt (1906-1975) poszukując przyczyny dwóch totalitaryzmów, konkluduje że były one skutkiem przejęcia władzy przez masy Ideałem polityki jest ateńska polis, do tego ideału należy zmierzać uwzględniając lokalny kontekst

Michel Foucault (1926-1984) *społeczeństwo ma charakter dyscyplinujący, jego metaforą jest więzienie * jednym z przejawów władzy jest biopolityka, czyli kontrolowanie przez władzę całego życia człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem sfery seksu i prokreacji

Jürgen Habermas (1929- ) odwołuje się do „niedokończonego projektu Oświecenia” kluczowa dla państwa jest sfera publiczna, w której odbywa się dyskusja, a która współcześnie według Habermasa jest zagrożona przez mass media, nacjonalizm i państwo opiekuńcze

Luce Irigaray (1930- ) w europejskiej filozofii kobieta przynależy do świata natury albo do świata materii, nie jest natomiast podmiotem w odróżnieniu od niektórych feministek uważa różnicę płci za realną porządek społeczny ma swoje źródło w relacji kobieta-mężczyzna („Democracy begins between the two”)

Friedrich Hayek (1899-1992) *społeczeństwo winno być wolne i niepoddawane planowaniu wolność przynależy jednostce i to ona jest podmiotem sprawiedliwości (odrzucenie sprawiedliwości społecznej) gwarantami wolności są ramy prawne, wolny rynek i rozproszenie własności

Isaiah Berlin (1909-1997) rozróżnienie dwa rodzaje wolności: czyli wolność do czegoś i od czegoś (pozytywna i negatywna, zakres tej drugiej powinien być jak największy) demokracja niekoniecznie musi gwarantować optymalną wolność jednostki eksponowanie wolności pozytywnej może prowadzić do autorytaryzmu

John Rawls (1921-2002) wyznacza cztery cele filozofii politycznej: rozsądne uzasadnianie pozwala łagodzić konflikty, obywatele lepiej orientują się w swojej pozycji, poszukiwanie granic politycznych możliwości, dostarczanie pociechy celem jego myśli jest złagodzenie napięcia pomiędzy wolnością a równością oraz poszukiwanie granic tolerancji ludzie są rozsądni (reasonable), a rozważania o sprawach publicznych powinny mieć miejsce w obrębie danej „publicznej kultury politycznej” należy założyć, że w demokratycznej kulturze politycznej obywatele są wolni i równi, a społeczeństwo opiera się na uczciwej (fair) współpracy

Eric Voegelin (1901-1985) współczesne nurty filozofii to ideologie roszczące sobie prawo do monopolu, rodzaj gnozy, która pragnie wybudować „nowego człowieka” i go „zbawić” kultura Zachodu wspiera się wg niego na trzech filarach: władzy publicznej, chrześcijaństwie i filozofii

Leo Strauss (1899-1973) *studiując prace Majmonidesa czy Al Farabiego postawił tezę o egzoterycznym i ezoterycznym charakterze pisarstwa wielu filozofów * mający korzenie w Oświeceniu liberalizm prowadzi do nihilizmu w wydaniu brutalnym (III Rzesza, ZSRR) albo permisywno-hedonistycznym

Alasdair MacIntyre (1929- ) krytykuje instytucje liberalnego kapitalizmu inspirując się Arystotelesem i św. Tomaszem współczesne państwa to oligarchie udające demokracje odrzuca wizję człowieka który sam siebie kształtuje, ma autonomię i prawa, rehabilituje pojęcie cnoty polityka powinna toczyć się w małych wspólnotach, polegać na tradycji