Obowiązki obywatelskie i obywatelskie nieposłuszeństwo
Obowiązki w świetle prawa Jedność prawa i obowiązków – prawa mogą przysługiwać jednostce, tylko wtedy, kiedy ona wywiązuje się ze swoich obowiązków wobec społeczeństwa (II RP i konstytucja lipcowa z poprawkami) Rozdział praw i obowiązków – prawa przysługujące jednostce są niezależne od jej obowiązków (Konstytucja z 1997 r.) Obowiązki – ciężary, które należy ponieść na rzecz państwa, aby chronić jego interesy Obowiązek prawny – narzuca adresatom określony sposób zachowania przez wyznaczone normy lub zakazywać postępować w dany sposób.
Cnoty obywatelskie Każdy obywatel powinien mieć cechy osobowości umożliwiające mu realizację obowiązków nałożonych przez państwo oraz obowiązków moralnych. Za cnotę uważa się też podejmowanie działań z narażeniem własnego interesu, ale wynikające z godności człowieka. Krytycyzm – umiejętność właściwej oceny zjawisk, poglądów i przyjmowanie tylko tych informacji i poglądów, które są dobrze uzasadnione. Uspołecznienie – polega na zainteresowaniu i zaangażowaniu w sprawy społeczne.
Obywatelskie nieposłuszeństwo Podejmowanie działań w obronie interesów jednostki lub grupy, nawet jeżeli będą one niezgodne z prawem. Podejmuje się je wtedy, kiedy nie ma możliwości zmiany prawa na drodze legalnej. Henry D. Thoreau – poeta romantyczny; pierwszy sformułował zasadę obywatelskiego nieposłuszeństwa. Robert Merton: przestępca ukrywa swoją działalność, natomiast nonkonformista działa jawnie.
Cechy obywatelskiego nieposłuszeństwa Jawność działania Bezprawność – działanie wbrew prawu Niestosowanie przemocy (non-violence) Gotowość poniesienia konsekwencji (kary) Działalność w interesie publicznym