Proces wyborczy

Demokracja Demokracja – system rządów (reżim polityczny, ustrój polityczny) i forma sprawowania władzy, w których źródło władzy stanowi wola większości obywateli (sprawują oni rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli Pojęcie demokracji pochodzi z V wieku p.n.e.. Starogreckie słowo δημοκρατία (demokratia) powstało ze słów δῆμος (demos), oznaczającego lud, dzielący coś wspólnie, rozumianą ówcześnie jako ogół obywateli jednostki osiedleńczej oraz κρατέω (krateo), czyli "rządzę". 

Państwa uznające się współcześnie za demokratyczne – kolor zielony

Formy demokracji W demokracji bezpośredniej obywatele bezpośrednio i aktywnie uczestniczą w podejmowaniu decyzji politycznych, natomiast w demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) władza polityczna sprawowana jest pośrednio poprzez wybieranych przedstawicieli. W demokracji bezpośredniej nie ma potrzeby tworzenia partii politycznych reprezentujących interesy określonych grup obywateli w procesie wyborczym i podczas sprawowania władzy.

Zasady państwa demokratycznego

Suwerenność narodu Art 4 p.1 Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Art 4 p. 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Naród jest rozumiany jako zbiorowość osób związanych z państwem poprzez fakt posiadania jego obywatelstwa. Wyraża to preambuła Konstytucji RP w słowach: [...] my, Naród Polski wszyscy obywatele Rzeczypospolitej[...].

Suwerenność narodu Suwerenność narodu urzeczywistnia się w tym, że: prawo powinno wyrażać wolę ogółu obywateli, wola narodu wyrażana jest w formach demokracji bezpośredniej (np. referendum) w formie demokracji pośredniej (np. wybieralnych i kadencyjnych organach władzy).

Pluralizm polityczny Pluralizm polityczny – w państwach demokratycznych jedna z zasad funkcjonowania parlamentarnych systemów partyjnych, polegająca na istnieniu dwóch lub więcej partii politycznych reprezentujących różne programy i orientacje, walczących o zdobycie władzy w państwie. Zasada ta zakłada wolność tworzenia partii politycznych i równorzędną rywalizację różnych ugrupowań bez stwarzania prawnie uprzywilejowanej pozycji dla jednej z nich.

Państwo prawa Cechy państwa prawa: status obywatela w państwie oparty jest na zasadzie, iż prawa i wolności obywatela są naturalne i niezbywalne; rządy prawa chronią godność i zapewniają wolność obywateli; obowiązuje równość wobec prawa, czyli nikt nie jest dyskryminowany i nie posiada przywilejów;

Państwo prawa ingerencja prawa w sferę naturalnej wolności i swobodnego działania jednostki ma miejsce tylko wtedy, gdy jest konieczna ze względu na dobro wspólne, w imię wolności i praw innych; instytucje państwa prawnego zapewniają wpływ społeczeństwa na władzę i jego udział w podejmowaniu decyzji państwowych; wszystkie organy władzy istnieją i działają na podstawie prawa oraz w granicach przez prawo określonych;

Trójpodział władzy

Społeczeństwo obywatelskie Uczestnictwo polityczne (ang. political participation) – określone sposoby zachowania jednostek w dziedzinie polityki. Uczestnictwo polityczne bywa też zastępowane innymi terminami – partycypacja polityczna, aktywność polityczna, zaangażowanie polityczne. W opozycji do uczestnictwa politycznego niego występuje bierność polityczna (obojętność polityczna): brak zainteresowania polityką, nieuczestniczenie w wyborach, skupienie się na swoich sprawach zawodowych i prywatnych. Bierność polityczna może być także rozumiana jako najniższy stopień aktywności politycznej.

Partycypacja polityczna Partycypacja konwencjonalna – udział obywateli w takich działaniach ze sfery polityki które są powszechnie dostępne i zagwarantowane prawem np. udział w wyborach, udział w referendum. Taki rodzaj uczestnictwa ma zawsze charakter legalny. Partycypacja niekonwencjonalna – legalne bądź nielegalne działania jednostek lub grup obywateli zmierzających do wywarcia nacisku na aktualne władze n. inicjatywa ludowa, manifestacje czy okupacja budynków użyteczności publicznej. Partycypacja symboliczna – udział w uroczystościach państwowych (bez współdecydowania)

Rola wyborów we współczesnej demokracji POLITYCZNO PROGRAMOWA Każde ugrupowanie przystępuje do wyborów z określonym programem politycznym; Stopień poparcia dla danego ugrupowania jest miernikiem głoszonych przez nią haseł programowych; Chcąc zwiększyć poparcie dla swojego ugrupowania partie stosują demagogię – zawierają w swoich programach powszechnie pożądane propozycje, nawet jeżeli ich spełnienie jest mało realne lub są one w sprzeczności z innymi zapisami programowymi;

Rola wyborów we współczesnej demokracji LEGITYMIZUJĄCA Ugrupowanie, które uzyskuje największa liczbę głosów wygrywa – wprowadza swoich przedstawicieli do organów władzy państwowej lub samorządowej; Osoby sprawujące władzę w wyniku zwycięstwa w wyborach podejmując swoje decyzje uzasadniają je wolą większości obywateli; Poparcie uprawomocnia władzę i jej decyzje.

Rola wyborów we współczesnej demokracji KREACYJNA Udział obywateli w wyborach pozwala na wyłonienie naczelnych organów władzy państwowej (Sejm, Senat, Prezydent); W ten sposób realizowana może być konstytucyjna zasada suwerenności narodu – każdy obywatel udzielając poparcia określonemu kandydatowi/ugrupowaniu wskazuje go jako osobę działającą/decydującą w jego imieniu; Brak udziału w procesie wyborczym również wpływa na ostateczny wynik wyborów, każdy obywatel uczestniczy więc w kreowaniu władzy.

Rola wyborów we współczesnej demokracji KONTROLNA Władza sprawowana jest kadencyjnie; Powtarzalność procesu wyborczego sprawia, że ugrupowania sprawujące aktualnie władze podlegają weryfikacji; Brak zadowolenia ze sposobu sprawowania władzy może skutkować brakiem poparcia w kolejnych wyborach i utratą władzy; Dążenie za wszelką cenę do uzyskania poparcia w kolejnych wyborach może wpłynąć na kierunki polityki władz (zwłaszcza w okresie przedwyborczym) lub zmiany w programie politycznym.

Kodeks wyborczy Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy – ustawa regulująca prawo wyborcze w Polsce. Zawiera przepisy dotyczące przeprowadzania wyborów parlamentarnych, wyborów prezydenckich, wyborów samorządowych i wyborów do Parlamentu Europejskiego, przepisy o warunkach ich ważności i przepisy karne za wykroczenia i niektóre przestępstwa popełnione przeciwko wyborom. Ustawa weszła w życie w dniu 1 sierpnia 2011 roku.

Bierne i czynne prawo wyborcze

Zasady prawa wyborczego

Zasady prawa wyborczego Zasada równości Oznacza że każdemu wyborcy przysługuje jeden głos. W sensie materialnym rozumie się jednakową, równą siłę głosu każdego wyborcy, co zapewnia mu równy wpływ na skład organu przedstawicielskiego. Zasada bezpośredniości Zasada ta oznacza, że wyborca głosuje bezpośrednio na kandydata, że to jego głos bezpośrednio decyduje o ostatecznym wyniku wyborów. W Polsce wszystkie wybory prowadzone są w sposób bezpośredni.

Zasady prawa wyborczego Zasada tajności głosowania Zasada odnosi się do jednego tylko etapu wyborów, a mianowicie do samego aktu głosowania. Celem zaś wprowadzenia zasady tajności głosowania jest pragnienie zapewnienia wyborcy pełnej swobody. Swoją decyzję co do udzielenia poparcia określonemu kandydatowi czy liście kandydatów, wyborca powinien podejmować w sposób niczym nie skrępowany, wolny od nacisków i obawy, że z powodu treści oddanego głosu może ponieść jakiekolwiek konsekwencje.

Zasady prawa wyborczego Zasada powszechności Posiadanie prawa wyborczego: a) ukończenie najpóźniej w dniu głosowania 18 lat b) posiadanie obywatelstwa polskiego c) dysponowanie pełnią praw politycznych Prawa wyborczego nie posiadają: a) ubezwłasnowolnione prawomocnym wyrokiem sądu b) pozbawione praw publicznych, wobec których są orzekł karę dodatkową w tej postaci c) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem trybunału stanu

Sposoby liczenia głosów

Sposoby liczenia głosów Metoda D’Hondta (również: Jefferson’s method, Bader–Ofer method) – metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z listami partyjnymi.  W metodzie tej dla każdego komitetu wyborczego, który przekroczył próg wyborczy, obliczane są kolejne ilorazy pomiędzy całkowitą liczbą głosów uzyskanych przez dany komitet a następującymi po sobie liczbami naturalnymi, czyli tzw. ilorazy wyborcze. O podziale miejsc pomiędzy komitetami decyduje wielkość obliczonych w ten sposób ilorazów.

Sposoby liczenia głosów Mamy komitety A, B i C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów. Do obsadzenia jest 8 mandatów. Dzielnik Komitet A Komitet B Komitet C 1 720 (pierwszy mandat) 300 (czwarty) 480 (drugi) 2 360 (trzeci) 150 240 (szósty) 3 240 (piąty) 100 160 (ósmy) 4 180 (siódmy) 75 120 5 144 60 96

Pozbawienie prawa do udziału w wyborach Pozbawienie praw publicznych – jeden ze środków karnych orzekany przez sądy wobec sprawców przestępstw. Pozbawienie praw publicznych może również zostać orzeczone jako kara przez Trybunał Stanu. Skutkiem orzeczenia tego środka karnego jest (zgodnie z art. 40 k.k.): utrata czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, utrata prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego,

Głosowanie poza miejscem stałego zamieszkania Możemy wpisać się do rejestru wyborców tam, gdzie chcemy zagłosować. Jeśli chcemy w tych wyborach zagłosować w miejscu, w którym nie figurujemy na liście wyborców (a zwykle jesteśmy wpisani tam, gdzie jesteśmy zameldowani), musimy złożyć odpowiedni wniosek. Innym sposobem na głosowania poza miejscem zamieszkania jest uzyskanie zaświadczenia o prawie do głosowania, które jest przeznaczone szczególnie dla osób chcących zagłosować w czasowym miejscu pobytu i wykorzystać w dowolnym obwodzie głosowania w kraju, za granicą albo na polskim statku morskim, bez wcześniejszego zgłaszania tego faktu tam, gdzie chcemy zagłosować. Wniosek o takie zaświadczenie składamy w miejscu, w którym jesteśmy wpisani na listę wyborców.

Referendum Referendum (głosowanie ludowe) – forma głosowania o charakterze powszechnym, najbliższa ideałowi demokracji bezpośredniej, w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania (tj. mający czynne prawo wyborcze). W czasie referendum obywatele całego państwa lub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu. Referenda można podzielić według różnych kryteriów na: obligatoryjne i fakultatywne, opiniotwórcze i wiążące oraz ogólnokrajowe i lokalne.

Referendum Konstytucja i ustawa o referendum ogólnokrajowym wyróżniają trzy rodzaje referendum ogólnokrajowego: referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, na podstawie której RP przekazuje organizacji narodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach, referendum w sprawie przyjęcia ustawy zmieniającej Konstytucję RP.

Referendum Zgodnie z Konstytucją RP referendum fakultatywne może zarządzić: Sejm RP bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów; Prezydent za zgodą Senatu (przy warunkach jw.) Referendum ogólnokrajowe jest wiążące przy frekwencji powyżej 50%. Jeśli frekwencja jest niższa, wynik referendum ma charakter jedynie opiniodawczy.

Referendum Referendum lokalne może zostać przeprowadzone na obszarze gminy, powiatu bądź województwa, w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców bądź wcześniejszego odwołania organu stanowiącego (rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa), bądź organu wykonawczego gminy (wójtów, burmistrzów, prezydentów miast). Odbywa się ono z inicjatywy organu stanowiącego lub na wniosek mieszkańców uprawnionych do głosowania w liczbie: 10% mieszkańców gminy (powiatu), 5% mieszkańców województwa. Wymagana frekwencja wynosi 30%. W przypadku odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich, minimalna frekwencja wynosi 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

Referendum Obligatoryjne jest wówczas, gdy prawo nakazuje przeprowadzenie referendum w danej sprawie, a fakultatywne, gdy prawo dopuszcza, ale nie nakazuje jego organizacji. Wiążące - wtedy, gdy wynik zobowiązuje organy państwa do przeprowadzenia zmian, a konsultatywne, gdy państwo nie jest zmuszone do realizacji zwycięskiej opcji referendalnej. 

Referendum w Polsce 30 czerwca 1946 – referendum ludowe (3 x tak) 25 maja 1997 – referendum nt. przyjęcia Konstytucji RP 7-8 czerwca 2003 – referendum ws. akcesji Polski do Unii Europejskiej. 6 września 2015 r. – referendum w sprawie wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu, stosunku do dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa oraz interpretacji zasad prawa podatkowego. - Frekwencja wyniosła 7,80%, koszt 71 575 097 zł

Wynik referendum Ważny – oznacza, iż referendum zostało przeprowadzone zgodnie z prawem, co każdorazowo stwierdza Sąd Najwyższy. Ważność nie zależy wobec tego od liczby głosujących oraz od tego, czy oddali swoje głosy poprawnie (zgodnie z instrukcją zamieszczoną na kartach do głosowania). Wiążący – zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym wynik referendum jest wiążący, jeżeli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Wymóg frekwencji dotyczy referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa oraz w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej. W tę liczbę wlicza się osoby, które pobrały karty do głosowania i oddały ważne głosy. Wiążący wynik oznacza, że referendum staje się podstawą wydania odpowiednich regulacji prawnych i nakłada na organy państwa obowiązek ich wydania.