Wykład: System szkoleń dla bezrobotnych Promocja zatrudnienia i instytucje rynku pracy Wykład: System szkoleń dla bezrobotnych dr Ariel Przybyłowicz Zakład Prawa Pracy Rok akademicki 2017/2018

System szkoleń Jedną z przyczyn braku równowagi między popytem a podażą na rynku pracy jest brak przystosowania poszukujących pracy do warunków, potrzeb i wymagań tego rynku, źródłem zaś tych dysproporcji bywa m.in. system edukacyjny, który zbyt wolno reaguje na zmiany rynkowe i nie uwzględnia perspektyw rozwoju określonych zawodów czy specjalności. System szkoleń oferowanych osobom poszukującym pracy jest działaniem zmierzającym do umożliwienia odnalezienia się na rynku pracy, a zatem zwiększającym mobilność zawodową. Rolę kształcenia zawodowego podkreślają regulacje międzynarodowe. Art. 1 konwencji MOP nr 142 wskazuje na potrzebę rozwijania wszechstronnej i skoordynowanej polityki oraz programów poradnictwa i kształcenia zawodowego w celu tworzenia trwałego związku pomiędzy poradnictwem i kształceniem a zatrudnieniem.  Obowiązki państwa w zakresie organizowania i popierania szkoleń zawodowych przewiduje również Europejska Karta Socjalna. Wyrażone w art. 10 EKS prawo do szkolenia zawodowego na wszystkich poziomach ma charakter powszechny. Są nim objęci zarówno pracujący, jak i pozostający bez pracy, wykształceni i niewykształceni, młodzież i dorośli. W opinii Komitetu Niezależnych Ekspertów niektóre z grup społecznych powinny korzystać z prawa do szkolenia zawodowego na zasadach preferencyjnych, dotyczy to również długotrwale bezrobotnych.

System szkoleń Polskie prawo również uwzględnia potrzebę dostępu społeczeństwa do nauki, jako drogę do jego rozwoju. Art. 70 Konstytucji RP zapewnia każdemu prawo do nauki, które oznacza dostęp do kształcenia się niezależnie od wieku, wykształcenia, miejsca zamieszkania itd. Prawo do podnoszenia ogólnej wiedzy lub swoich kwalifikacji zawodowych dotyczy wszystkich, w tym również bezrobotnych. W stosunku do tej grupy osób szczególne zasady podejmowania i odbywania szkoleń przewidział ustawodawca ustawie. Wspieranie bezrobotnych w sytuacji braku możliwości zatrudnienia w postaci przekwalifikowania czy przyuczenia do zawodu znane było zresztą już pod rządami poprzednich regulacji prawnych dotyczących problematyki bezrobocia.  W obecnej ustawie szkolenie zdefiniowane jest jako pozaszkolne zajęcia mające na celu uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy, w tym umiejętności poszukiwania zatrudnienia; Szkolenia mogą mieć charakter nie tylko zawodowy. Mogą obejmować również i takie, które dotyczą umiejętności poszukiwania pracy i składania aplikacji zawodowych (np. przy wykorzystaniu Internetu), autoprezentacji czy znajomości podstaw prawa. 

System szkoleń Zgodnie z art. 40 ustawy uprawnionymi do korzystania z refundowanych szkoleń są, na zasadach określonych w tym przepisie, wyłącznie bezrobotni. Szkolenie jest skierowane w szczególności do tych bezrobotnych, którzy: nie mają żadnych kwalifikacji zawodowych, w stosunku do których istnieje konieczność zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji, którzy utracili zdolność do wykonywania pracy w dotychczas wykonywanym zawodzie (chodzi o utratę zdolności psychofizycznych), którzy nie posiadają umiejętności aktywnego poszukiwania pracy (art. 40 ust. 1 ustawy) Obecnie obowiązujące przepisy przewidują zatem nie tylko o możliwość skierowania na szkolenia w przypadku braku propozycji odpowiedniej pracy, lecz o sam fakt zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji zwiększających szansę na uzyskanie lub utrzymanie pracy w ogóle. Warunkiem skierowania na szkolenie jest jednak wystąpienie którejś z w/w przesłanek. Starosta musi mieć więc wystarczające podstawy do skierowania na szkolenie osoby uprawnionej.

System szkoleń Beneficjentami szkoleń inicjowanych, organizowanych i finansowanych przez starostę są także poszukujący pracy, jeżeli należą do jednej z kategorii określonej w art. 43 ustawy, tzn. pracownicy zagrożeni utratą pracy z przyczyn od nich niezależnych (w okresie wypowiedzenia stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy), zatrudnieni u pracodawców, wobec których ogłoszono upadłość lub którzy są w stanie likwidacji - z wyłączeniem likwidacji w celu prywatyzacji, osoby otrzymujące określone świadczenia socjalne na podstawie przepisów dotyczących górniczych osłon socjalnych, uczestnicy zajęć w zakresie integracji społecznej (uczestnicy zajęć w CIS, uchodźcy realizujący program integracji), żołnierze rezerwy, osoby pobierające rentę szkoleniową, osoby pobierające świadczenie szkoleniowe, osoby podejmujące aktywność zawodową, podlegające przepisom o ubezpieczeniu społecznym rolników, osoby w wieku 45+, które są zatrudnione lub wykonują inną pracę zarobkową, ale jednocześnie są zainteresowane pomocą w rozwoju zawodowym, oraz małżonków lub domowników rolnika objętych obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników, którzy zamierzają podjąć zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą poza rolnictwem.

System szkoleń Zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy szkolenia inicjuje, organizuje i finansuje z Funduszu Pracy starosta.  Inicjowanie szkoleń polega na trzech grupach działań (art. 40 ust. 2a ustawy). Do pierwszej grupy ustawodawca zaliczył informowanie o możliwościach i zasadach korzystania ze szkoleń, które proponuje urząd pracy, oraz promowanie szkoleń. Są to więc działania mające na celu zachęcenie osób, które chcą podnieść swoje kwalifikacje zawodowe lub inne, do udziału w szkoleniach. Promowanie tej formy aktywizacji może odbywać się za pomocą środków masowego przekazu, folderów, ogłoszeń.  Druga grupa działań polega na rozpoznaniu rynku pracy z punktu widzenia potrzeb szkoleniowych osób uprawnionych do szkoleń oraz popytu na konkretne zawody, specjalności, kwalifikacje. Szczegółowe działania w tym zakresie określają przepisy rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków realizacji oraz trybu i sposobów prowadzenia usług rynku pracy (§ 66). W tym przypadku chodzi o to, aby określić, jakie szkolenia będą najbardziej efektywne, z którymi wiązać można największe szanse na uzyskanie przez zainteresowane osoby pracy. Trzecia grupa działań to sporządzanie i upowszechnianie planu szkoleń. Sporządza go powiatowy urząd pracy na okres roku, z uwzględnieniem środków finansowych przewidzianych na finansowanie kosztów szkolenia. Obejmuje on szkolenia grupowe oraz szkolenia z zakresu umiejętności poszukiwania pracy. Plan szkoleń zawiera wykaz szkoleń przewidzianych do realizacji w roku kalendarzowym i określa podstawowe informacje nt. każdego szkolenia. Plan szkoleń upowszechniany jest w siedzibie urzędu oraz na jego stronach internetowych.

System szkoleń Obok inicjowania szkoleń zadaniem starosty jest także ich organizowanie, co polega na: wyborze instytucji szkoleniowych, zawieraniu umów szkoleniowych z instytucjami szkoleniowymi lub powierzaniu przez starostę przeprowadzenia szkolenia zakładanej i prowadzonej przez siebie instytucji szkoleniowej, kierowaniu osób na szkolenia, monitorowaniu przebiegu szkoleń i prowadzeniu analizy skuteczności i efektywności szkoleń (art. 40 ust. 2b ustawy). W celu zapewnienia najwyższej jakości szkoleń ustawodawca nakłada na starostę obowiązek szczególnej dbałości przy wyborze instytucji szkoleniowej i przy zlecaniu jej przeprowadzenia szkoleń. Przy wyborze instytucji szkoleniowych, którym zostanie zlecone lub powierzone przeprowadzenie szkoleń, powiatowy urząd pracy jest zobowiązany uwzględnić co najmniej pięć spośród kryteriów wskazanych w § 69 ust. 1 rozporządzenia, do których zaliczono m.in. konieczność dostosowania programu szkolenia odpowiednio do zapotrzebowania na kwalifikacje identyfikowanego na rynku pracy, odpowiednią jakość oferowanego programu szkolenia, w tym wykorzystywanie standardów kwalifikacji zawodowych i modułowych programów szkoleń zawodowych, doświadczenie instytucji szkoleniowej w realizacji szkoleń z obszaru zlecanego lub powierzanego szkolenia, dostosowanie kwalifikacji i doświadczenia kadry dydaktycznej do zakresu szkolenia, koszty szkolenia, sposób organizacji zajęć praktycznych określonych w programie szkolenia, prowadzenie analiz skuteczności i efektywności przeprowadzanych szkoleń.

System szkoleń kryteria wyboru instytucji szkoleniowych do przeprowadzenia szkolenia starosta zobowiązany jest ustalić w taki sposób, aby zapewnić najwyższą jakość szkolenia przy najbardziej konkurencyjnej cenie. Jego działania muszą mieć oparcie w przypisanych im procedurach (vide rozporządzenie wykonawcze) i uwzględniać zasady konkurencyjności, równego traktowania i przejrzystości. Jest to istotne, gdyż finansowanie szkoleń osób skierowanych przez starostę jest realizowane ze środków publicznych, w szczególności ze środków FP, EFS lub ze środków programów UE. Finansowanie zgodnie z definicją ustawową (art. 40 ust. 2c ustawy) polega na: finansowaniu kosztów szkoleń instytucjom szkoleniowym; wypłacaniu stypendiów osobom skierowanym na szkolenia; finansowaniu kosztów przejazdów lub kosztów zakwaterowania i wyżywienia związanych z udziałem w szkoleniach; finansowaniu kosztów badań lekarskich lub psychologicznych.

System szkoleń Szkolenie może być przeprowadzone po uzyskaniu zlecenia powiatowego urzędu pracy albo na podstawie powierzenia go przez powiatowy urząd pracy instytucji szkoleniowej. Podstawą przeprowadzenia zleconego szkolenia jest umowa zawarta przez starostę z wybraną instytucją szkoleniową. Zgodnie z przepisami rozporządzenia, w przypadku szkolenia zlecanego instytucji szkoleniowej warunki przeprowadzenia tego szkolenia określa "umowa szkoleniowa", która powinna określać w szczególności: nazwę i zakres szkolenia, miejsce i termin jego realizacji, liczbę uczestników szkolenia, należność dla instytucji szkoleniowej za przeprowadzenie szkolenia, zobowiązanie instytucji szkoleniowej do prowadzenia dokumentacji przebiegu szkolenia. W przypadku powierzenia szkolenia warunki przeprowadzenia tego szkolenia określa wniosek powiatowego urzędu pracy o powierzenie szkolenia, zatwierdzony przez starostę. Wniosek o powierzenie szkolenia zawiera opis przedmiotu zamówienia, na którego podstawie było dokonane rozpoznanie rynku; wyniki rozpoznania rynku ofert szkoleniowych; wskazanie instytucji szkoleniowej realizującej szkolenie wraz z uzasadnieniem; warunki realizacji szkolenia uzgodnione ze wskazaną instytucją szkoleniową. Do wniosku o powierzenie szkolenia załącza się ponadto program szkolenia; wzór zaświadczenia lub innego dokumentu potwierdzającego ukończenie szkolenia i uzyskanie umiejętności lub kwalifikacji; wzór anonimowej ankiety dla uczestników szkolenia służącej do oceny szkolenia oraz zestaw ofert szkolenia zebranych w fazie rozpoznania rynku.

System szkoleń Starosta powinien monitorować przebieg szkoleń poprzez wizytacje zajęć, analizę dokumentacji szkolenia, analizę wyników ankiet. Monitorowanie służy sprawdzeniu rzetelności instytucji szkoleniowej oraz beneficjentów korzystających ze szkoleń, ale również umożliwia ocenę celowości szkolenia. Duże znaczenie ma także analiza skuteczności szkoleń.  W przypadku zawodów wymagających szczególnych predyspozycji psychofizycznych (np. kierowcy) skierowanie na szkolenie powinno być poprzedzone określeniem przez doradcę zawodowego powiatowego urzędu pracy predyspozycji do wykonywania zawodu, jaki osoby uzyskają w wyniku szkolenia. W uzasadnionych przypadkach szkolenie może być poprzedzone skierowaniem nawet na badania lekarskie lub psychologiczne.  Badania takie są finansowane ze środków Funduszu Pracy.

System szkoleń Inicjatywa szkolenia może należeć do starosty, ale mogą także wystąpić z nią bezrobotny oraz osoby poszukujące pracy wskazane w art. 43 ustawy. W przypadku gdy z wnioskiem o skierowanie na szkolenie wystąpi bezrobotny albo poszukujący pracy, decyzja o skierowaniu i finansowaniu kosztów szkolenia należy do uznania starosty. Zgodnie bowiem z art. 40 ust. 3 ustawy, starosta może skierować bezrobotnego na wskazane przez niego szkolenie oraz pokryć jego koszty. Warunkiem skierowania bezrobotnego na szkolenie jest wykazanie przez niego celowości szkolenia (w poprzednim stanie prawnym warunkiem było uprawdopodobnienie przez bezrobotnego, że szkolenie zapewni uzyskanie odpowiedniej pracy lub podjęcie działalności gospodarczej). skierowanie na wskazane przez bezrobotnego szkolenie finansowane z FP de lege lata może nastąpić kilka razy w ciągu roku kalendarzowego. Umożliwia to skierowanie osób bezrobotnych na kilka kursów, których ukończenie zwiększy ich szansę na podjęcie pracy zarobkowej, zwłaszcza w przypadkach szkoleń kilkuetapowych, trwających łącznie przez dłuższy czas, np. w sytuacji gdy uzależnia się przystąpienie do kolejnego etapu szkoleń od ukończenia innego.

System szkoleń Starosta, który kieruje bezrobotnego na wskazane przez niego szkolenie, może finansować koszty szkolenia bezrobotnego do określonej wysokości - koszt szkolenia w części finansowanej ze środków FP w danym roku nie może przekroczyć 300% przeciętnego wynagrodzenia. Oznacza to, że w zależności od kosztów szkolenia możemy mieć do czynienia z jego finansowaniem lub dofinansowaniem (jeżeli koszty przekroczą 300% przeciętnego wynagrodzenia). 

System szkoleń Skierowanie na szkolenie wskazane przez osobę uprawnioną następuje po złożeniu przez tę osobę sformalizowanego wniosku, którego treść określa § 79 rozporządzenia – w szczególności uzasadnienie celowości szkolenia. Starosta po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku o skierowanie na szkolenie kieruje osobę do instytucji szkoleniowej i zawiera z nią umowę szkoleniową lub powierza tej instytucji przeprowadzenie szkolenia na warunkach określonych we wniosku powiatowego urzędu pracy o powierzenie szkolenia. W przypadku negatywnego rozpatrzenia wniosku o skierowanie na szkolenie starosta informuje osobę składającą wniosek o przyczynach jego nieuwzględnienia. Przy kierowaniu na szkolenie obowiązuje zasada równości w korzystaniu ze szkoleń bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, orientację seksualną, przekonania polityczne i wyznanie religijne lub przynależność związkową (art. 4 ust. 6 ustawy).

System szkoleń Na wniosek bezrobotnego starosta może sfinansować również koszty egzaminów umożliwiających uzyskanie świadectw, dyplomów i zaświadczeń oraz uzyskania licencji niezbędnych do wykonywania danego zawodu. Osoba uprawniona składa wniosek o sfinansowanie kosztów egzaminu lub uzyskania licencji. Starosta po pozytywnym jego rozpatrzeniu zawiera z osobą uprawnioną umowę na finansowanie kosztów egzaminu lub uzyskania licencji zawierającą m.in. informacje określające instytucję egzaminującą, kwotę i formę finansowania kosztów egzaminu lub uzyskania licencji, zobowiązanie osoby uprawnionej do zwrotu kosztów w razie rezygnacji z przystąpienia do egzaminu. W przypadku negatywnego rozpatrzenia wniosku o sfinansowanie kosztów egzaminu lub uzyskania licencji starosta informuje osobę składającą wniosek o przyczynach jego nieuwzględnienia. Prawo do sfinansowania kosztów jest jednak ograniczone: starosta może sfinansować koszty do maksymalnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia i nie więcej niż jeden raz w ciągu roku kalendarzowego.

System szkoleń Szkolenie może trwać zasadniczo do 6 miesięcy, a w sytuacjach uzasadnionych programem szkolenia w danym zawodzie - nie dłużej niż 12 miesięcy. Wyjątek stanowią osoby bez kwalifikacji zawodowych, których szkolenie finansowane przez starostę może trwać do 12 miesięcy, a jeżeli jest to uzasadnione programem szkolenia w danym zawodzie – nawet do 24 miesięcy. Szkolenia odbywają się wyłącznie w formie kursu, realizowanego według planu nauczania obejmującego nie mniej niż 25 godzin zegarowych w tygodniu. Celem określania organizacyjnych i czasowych form kursu jest zintensyfikowanie nauki, ograniczenie skutków finansowych trwających zbyt długo kursów i ułatwienie dzięki temu wejścia na rynek pracy. Z Funduszu Pracy możliwe jest również sfinansowanie kosztów związanych z organizacją przez PUP szkolenia z zakresu umiejętności poszukiwania pracy, jakie odbywają się w ramach poradnictwa zawodowego. Wysokość finansowania nie może przekroczyć 40% podstawowej stawki zasiłku dla bezrobotnych.

System szkoleń Nowelizacją z 2014 r. do ustawy wprowadzono możliwość finansowania przez starostę ze środków FP szkoleń na wniosek pracodawców. Szkolenia takie są finansowane na podstawie trójstronnych umów szkoleniowych, zawieranych przez starostę z pracodawcą i instytucją szkoleniową. Ich treść reguluje szczegółowo § 71 rozporządzenia. Pracodawca zainteresowany zamówieniem szkolenia dostosowanego do jego potrzeb powinien złożyć w powiatowym urzędzie pracy wniosek zawierający określone dane, w tym wskazanie pożądanego poziomu i rodzaju wykształcenia lub kwalifikacji kandydatów na szkolenie, zakresu umiejętności, uprawnień, kwalifikacji do uzyskania w wyniku szkolenia oraz wskazanie liczby uczestników szkolenia. Pracodawca może także wskazać preferowanego realizatora szkolenia, termin i miejsce realizacji. Do wniosku pracodawca dołącza obowiązkowo zobowiązanie do zatrudnienia bezrobotnych skierowanych na szkolenie na okres co najmniej 6 miesięcy w trakcie lub po ukończeniu szkolenia lub po zdaniu egzaminu, jeżeli został przeprowadzony, a nadto zaświadczenia lub oświadczenie o pomocy de minimis.

System szkoleń Starosta rozpatruje wnioski pracodawców zgodnie z kolejnością ich wpływu i w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku informuje pracodawcę o sposobie jego rozpatrzenia. Po pozytywnym rozpoznaniu wniosku starosta zawiera umowę z pracodawcą i instytucją szkoleniową.  Umowa powinna zawierać trzy zasadnicze elementy. Po pierwsze, ma ona określać umiejętności i kwalifikacje wymagane przez pracodawcę od kandydata do pracy. Wskazanie przez pracodawcę wymogów ma stanowić dla instytucji szkoleniowej wytyczną do przygotowania odpowiedniego programu kształcenia, aby umożliwić uzyskanie przez bezrobotnych konkretnych umiejętności i kwalifikacji wymaganych przez pracodawcę. Po drugie, umowa musi zawierać zobowiązanie pracodawcy do zatrudnienia bezrobotnego po odbytym przez niego szkoleniu. Po trzecie, zawiera ona zobowiązanie starosty do skierowania określonej liczby bezrobotnych na szkolenie i sfinansowanie jego kosztów. Szczegółową treść umowy określa § 75 rozporządzenia. Pomoc dla pracodawcy stanowi pomoc publiczną i udzielana jest zgodnie z warunkami dopuszczalności pomocy de minimis

System szkoleń Finansowanie szkoleń skierowane jest do dwóch grup podmiotów: instytucji szkoleniowych i osób skierowanych na szkolenia przez starostę. Finansowanie szkoleń polega na finansowaniu kosztów szkoleń oraz kosztów związanych ze szkoleniami. Kosztami szkoleń są, zgodnie z definicją ustawową, uprzednio uzgodnione należności przysługujące instytucji szkoleniowej obejmujące należność przysługującą instytucji szkoleniowej. Koszty szkolenia są finansowane z FP wyłącznie w przypadku skierowania bezrobotnego na szkolenie przez starostę (art. 41 ust. 4 u.p.z.). Jeżeli skierowanie nastąpiło na prośbę bezrobotnego albo organizacji lub instytucji pokrywających część kosztów szkolenia, starosta może wyrazić zgodę jedynie na częściowe sfinansowanie kosztów szkolenia. Ustawa nie przesądza, o jaką część chodzi - decyzja w tym zakresie należy do starosty oraz bezrobotnego lub podmiotu kierującego go na szkolenie.

System szkoleń Do drugiej grupy należą koszty pozostające w związku ze szkoleniami, do których trzeba zaliczyć koszty przejazdu lub zakwaterowania i wyżywienia związane z udziałem w szkoleniach, koszty badań lekarskich lub psychologicznych, stypendiów dla osób skierowanych na szkolenia oraz koszty przejazdu na egzamin. Finansowanie kosztów zakwaterowania i wyżywienia bezrobotnego możliwe jest tylko, jeżeli szkolenie odbywa się poza miejscem zamieszkania bezrobotnego oraz jeśli wynika ono z umowy zawartej z instytucją szkoleniową. Finansowanie odbywa się w formie zwrotu kosztów. Oznacza to, że bezrobotny skierowany na szkolenie może wystąpić do starosty o zwrot poniesionych kosztów związanych z udziałem w szkoleniach po ich potwierdzeniu odpowiednimi rachunkami. Zwrot kosztów zakwaterowania i wyżywienia, pod warunkiem spełnienia przesłanek określonych w art. 41 ust. 4a ustawy, jest obligatoryjny. W pozostałym zakresie zwrot uzależniony jest od uznania starosty.

System szkoleń Szczególnym uprawnieniem bezrobotnego skierowanego na szkolenie przez starostę jest prawo do stypendium (art. 41 ustawy). Przysługuje ono wyłącznie bezrobotnemu - nie otrzymują stypendium osoby poszukujące pracy, które są uczestnikami szkolenia. Stypendia finansowane są ze środków FP i przysługują bezrobotnym w okresie odbywania szkolenia. Stypendium nie mogą otrzymywać bezrobotni odbywający szkolenie, którzy otrzymują z tego tytułu inne stypendium, dietę albo inne świadczenie pieniężne, jeżeli świadczenia te przysługują w wysokości równej lub wyższej niż stypendium. Bezrobotni otrzymujący wsparcie finansowe w niższej wysokości mogą jednocześnie otrzymywać stypendium w wysokości różnicy między stypendium, o którym mowa w art. 41 ust. 3 ustawy, a wysokością pobieranego przez bezrobotnego świadczenia pieniężnego. Wysokość stypendium wynosi miesięcznie 120% podstawowej stawki zasiłku, jeżeli program szkolenia obejmuje co najmniej 150 godzin. W przypadku mniej intensywnego kursu wysokość stypendium ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu, z zastrzeżeniem jednak, że obniżone w taki sposób stypendium nie może być niższe niż 20% zasiłku dla bezrobotnych.  Bezrobotnemu uprawnionemu w tym samym okresie do stypendium oraz zasiłku przysługuje prawo wyboru świadczenia.

System szkoleń W przypadku podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej w trakcie szkolenia skierowany na szkolenie ma prawo do ukończenia tego szkolenia bez konieczności ponoszenia jego kosztów (art. 41 ust. 3 ustawy). W takiej sytuacji bezrobotni mogą również pobierać stypendium, ale jego wysokość wynosi wówczas 20% zasiłku dla bezrobotnych. Osoby, które nie ukończyły szkolenia, zasadniczo są zobowiązane do zwrotu jego kosztów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy powodem nieukończenia szkolenia było podjęcie zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej. Obowiązek zwrotu kosztów szkolenia ciąży na osobach, które nie ukończyły szkolenia z powodów przez siebie zawinionych. Szczególną regulację zawiera art. 41 ust. 9 ustawy, który przewiduje, że starosta może w umowie zawartej z instytucją szkoleniową przewidzieć przyznanie tej instytucji z FP jednorazowej kwoty w wysokości do 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę za każdego skierowanego bezrobotnego uczestniczącego w szkoleniu, który wskutek działań tej instytucji szkoleniowej podjął w ciągu 30 dni od dnia ukończenia szkolenia zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą i wykonuje je co najmniej przez 6 miesięcy. Świadczenie to stanowi pomoc de minimis.

System szkoleń Szczególnym rodzajem pomocy kierowanym do bezrobotnych oraz poszukujących pracy określonych w art. 43 ustawy jest pożyczka szkoleniowa. Jest to pożyczka udzielona z FP na sfinansowanie kosztów szkolenia podejmowanego bez skierowania powiatowego urzędu pracy. Jej przyznanie zależy od uznania starosty. Warunkiem uzyskania pożyczki jest wniosek bezrobotnego oraz przeznaczenie pożyczki. Przepisy rozporządzenia określają szczegółowo treść wniosku, który powinien zawierać m.in. dane osoby wnioskującej, kwotę pożyczki szkoleniowej, z uwzględnieniem kwoty należnej instytucji szkoleniowej i kwot na finansowanie innych kosztów szkolenia, nazwę i termin szkolenia, dane instytucji, sposób zabezpieczenia spłaty pożyczki oraz uzasadnienie potrzeby udzielenia tej formy pomocy. Starosta po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku zawiera z osobą uprawnioną umowę na udzielenie pożyczki szkoleniowej, która zawiera w szczególności kwotę pożyczki szkoleniowej; plan spłaty rat oraz sposób zabezpieczenia spłaty; zobowiązanie do wydatkowania pożyczki szkoleniowej na cele określone w umowie; zobowiązanie osoby uprawnionej do powiadomienia powiatowego urzędu pracy o podjęciu i zakończeniu szkolenia finansowanego z pożyczki szkoleniowej oraz do przedstawienia dokumentów umożliwiających rozliczenie pożyczki szkoleniowej. Wypłata pożyczki szkoleniowej może nastąpić jednorazowo lub w określonych ratach, po zawarciu umowy.

System szkoleń Maksymalna wysokość pożyczki może wynieść 400% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu podpisania umowy pożyczki. Pożyczka jest nieoprocentowana, a okres jej spłaty może wynieść maksymalnie 18 miesięcy od ustalonego w umowie dnia zakończenia szkolenia. W przypadku wykorzystania pożyczki na cele inne niż określone w umowie, niepodjęcia lub nieukończenia szkolenia pożyczka podlega bezzwłocznemu zwrotowi w całości, wraz z odsetkami ustawowymi. Od kwoty pożyczki niespłaconej w terminie nalicza się odsetki ustawowe za opóźnienie. Sankcja ta ma zastosowanie bez względu na to, jaka była przyczyna niepodjęcia lub nieukończenia szkolenia oraz w jakiej chwili szkolenie przez osobę uprawnioną zostało przerwane.

System szkoleń art. 42a ustawy przewiduje możliwość sfinansowania przez starostę z FP kosztów studiów podyplomowych. Uprawnienie to jest adresowane do osób bezrobotnych oraz poszukujących pracy (art. 43 ustawy), którzy mogą wystąpić do starosty z wnioskiem.  Wniosek o sfinansowanie kosztów studiów podyplomowych zawiera dane osobowe wnioskującego, nazwę i termin realizacji studiów podyplomowych oraz nazwę i adres organizatora, koszt studiów podyplomowych, a nadto uzasadnienie potrzeby udzielenia tej formy pomocy. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku o finansowanie kosztów studiów podyplomowych starosta zawiera z osobą uprawnioną umowę. Decyzja starosty ma jednak charakter uznaniowy. Umowa określa prawa i obowiązki stron oraz wysokość i tryb przekazywania środków na pokrycie kosztów studiów podyplomowych – są one przekazywano bezpośrednio na rachunek bankowy organizatora tej formy szkolenia. Umowa zawiera w szczególności nazwę i termin realizacji studiów podyplomowych oraz nazwę i adres organizatora; zobowiązanie do zwrotu finansowania w przypadku nieukończenia lub przerwania studiów z winy osoby korzystającej z finansowania; zobowiązanie tej osoby do powiadomienia powiatowego urzędu pracy o podjęciu, kontynuowaniu na kolejnych semestrach i ukończeniu studiów podyplomowych oraz przedstawienia dyplomu ich ukończenia.

System szkoleń Starosta może sfinansować koszty studiów podyplomowych nawet do 100% kosztów należnych organizatorowi studiów, nie więcej jednak niż 300% przeciętnego wynagrodzenia. Bezrobotnemu, któremu starosta przyznał dofinansowanie kosztów studiów podyplomowych, za okres uczestnictwa w tych studiach zgodnie z ich programem przysługuje (a zatem jest ono wypłacane obligatoryjnie) stypendium w wysokości 20% podstawowej stawki zasiłku dla bezrobotnych. W przypadku gdy bezrobotny w trakcie odbywania studiów podyplomowych podejmie zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą, nie zawiesza się dofinansowania kosztów tych studiów do planowanego terminu ich ukończenia. Nie zawiesza się też wypłaty stypendium do planowanego terminu ukończenia tych studiów. W razie przerwania studiów podyplomowych ich uczestnik jest zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych z FP, jeżeli doszło do tego z jego winy.

Opracowano na podstawie: Z. Góral (red.)., Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Komentarz, Warszawa 2016