Zakład Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego mgr Maciej Bieszczad Zakład Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego Prawo cywilne część ogólna i prawo zobowiązań – zajęcia 3 Przedmioty stosunków cywilnoprawnych.

Definicja przedmiotu stosunku cywilnoprawnego - zachowanie się stron stosunku cywilnoprawnego regulowane normami prawa cywilnego (dozwolone, nakazane, zakazane) - rzeczy lub inne obiekty objęte treścią stosunku cywilnoprawnego („przedmiot przedmiotu stosunku cywilnoprawnego”) - rzeczy, przedmioty materialne niebędące rzeczami, dobra niematerialne

Rzeczy jako przedmioty stosunku cywilnoprawnego Art. 45 § 1 k.c. - Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne Definicja J. Wasilkowskiego - „rzeczami są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione, w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne” Rzeczy =/= dobra niematerialne, prawa

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy 1. rzeczy w obrocie, w ograniczonym obrocie, wyłączone z obrotu (do tej ostatniej grupy res extra commercium i res omnes communes) 2. rzeczy ruchome i nieruchome Definicja nieruchomości – art. 46 § 1 k.c. - nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy Trzy rodzaje nieruchomości: - nieruchomości gruntowe – wyodrębnione części powierzchni ziemskiej, - nieruchomości budynkowe – jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (vide art. 235 k.c., art. 272 k.c., art. 279 k.c.), - nieruchomości lokalowe – części budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (vide ustawa o własności lokali)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy 3. Rzeczy oznaczone co do gatunku i co do tożsamości - kryterium rozróżnienia to stopień oznaczenia według cech indywidualnych - indywidualne oznaczenie rzeczy z reguły jest rezultatem woli stron - różna chwila przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku i co do tożsamości (vide art. 155 k.c.) - odmienne skutki zwłoki dłużnika (vide art. 478 i 479 k.c.)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy 4. Rzeczy podzielne i niepodzielne - kryterium rozróżnienia jest możliwość podziału rzeczy bez istotnej zmiany jej przedmiotu lub wartości

Przedmioty materialne niebędące rzeczami 1. Kopaliny – złoża kopalin (art. 10 ust. 1 PrGeolGórn) objęte są własnością górniczą, która przysługuje Skarbowi Państwa (art. 10 ust. 5 PrGeolGórn) 2. Wody – art. 211 ust. 2 PrWod – wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne, śródlądowe wody płynące oraz wody podziemne stanowią własność Skarbu Państwa 3. Zwierzęta – art. 1 ust. 1 i 2 OchrZwierzU – zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy.

Dobra niematerialne Do dóbr niematerialnych, stanowiących przedmiot regulacji cywilnoprawnej zalicza się między innymi: 1. dobra osobiste (art. 23-24 k.c.), 2. dobra własności intelektualnej (utwory, wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych – vide m.in. art. 1 ust. 1 i 2 PrAut, art. 24 PWP), 3. różne postacie energii (vide art. 555 k.c.)

Części składowe, przynależności, pożytki rzeczy lub prawa Część składowa (art. 47 § 2 k.c.) - wszystko, co nie może być od rzeczy odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu. Nie są częściami składowymi przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku (art. 47 § 3 k.c.). Własność rzeczy rozciąga się także na jej części składowe (art. 47 § 1 k.c. a contrario)

Części składowe, przynależności, pożytki rzeczy lub prawa Co do zasady budynki, inne urządzenia trwale z gruntem związane, drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania stanowią części składowe gruntu, chyba że przepis ustawy stanowi inaczej (art. 48 k.c.) - nie będą więc częściami składowymi nieruchomości obiekty tymczasowe (art. 3 pkt 5 PrBud), baraki

Części składowe, przynależności, pożytki rzeczy lub prawa Części składowe rzeczy (art. 49 § 1 k.c.) - Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa Uchwała (7) SN, III CZP 105/05 – art. 49 k.c. reguluje jedynie aspekt negatywny, wyłączając wskazane urządzenia z kategorii części składowych nieruchomości, przy czym nie przesądza o statusie prawnym urządzeń oraz kwestii ich właściwości.

Części składowe, przynależności, pożytki rzeczy lub prawa Definicja przynależności (art. 51 § 1 k.c.) - rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi, należące do właściciela rzeczy głównej (art. 51 § 2 k.c.), pozostające przynależnością nawet pomimo przemijającego pozbawienia jej faktycznego związku z rzeczą główną (art. 51 § 3 k.c.)

Części składowe, przynależności, pożytki rzeczy lub prawa Art. 52 k.c. - jeżeli nic innego nie wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych, czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności. - odrębny od rzeczy głównej przedmiot własności - hipoteka na nieruchomości obejmuje także jej przynależności (art. 84KWU)

Pożytki Pożytki naturalne (art. 53 § 1 k.c.) - płody i inne odłączone od rzeczy części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (np. płody rolne i leśne) Pożytki cywilne (art. 53 § 2 k.c.) - dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego (np. czynsz ze stosunku najmu lub dzierżawy) Pożytki prawa (art. 54. k.c.) - dochody, które prawo przynosi zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (np.. dochody z majątkowych praw autorskich, dywidenda z tytułu udziału w spółce kapitałowej).

Pożytki Uprawniony do pobierania pożytków – właściciel (ius fruendi, art. 140 k.c.), względnie uprawniony z prawa względnego (np.. użytkownik – art. 252 k.c., dzierżawca – art. 693 k.c.) Art. 55 § 1 k.c. - uprawnionemu do pobierania pożytków przypadają: - pożytki naturalne – odłączone od rzeczy w czasie trwania jego uprawnienia, - pożytki cywilne – w stosunku do czasu trwania uprawnienia.

Pieniądze - środek płatniczy, wykorzystywany w toku wymiany dóbr i usług, - zasada nominalizmu – jeżeli wysokość świadczenia pieniężnego została wskazana poprzez określenie liczby jednostek pieniężnych, świadczenie powinno być spełnione poprzez zapłatę tej sumy pieniężnej (wartość nominalna pieniądza to wartość wyrażona w formie jednostek pieniężnych i nieodnoszona do innych mierników wartości)

Papiery wartościowe Papier wartościowy – dokument dłużny (stwierdzający istnienie stosunku prawnego), opiewający na wierzytelność lub inne prawo podmiotowe, którego przedłożenie osobie zobowiązanej jest niezbędne do zrealizowania uprawnień.

Mienie i majątek Mienie – własność i inne prawa majątkowe (art. 44 k.c.) - służy określeniu majątkowej sytuacji podmiotów, którym owo mienie przysługuje Mienie państwowe – własność i inne prawa majątkowe przysługujące Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym (art. 441 § 1 k.c.)

Mienie i majątek Majątek jako przedmiot stosunków cywilnoprawnych - wyodrębnienie przez ustawodawcę różnych mas majątkowych (majątek wspólny małżonków, majątek osobisty, majątek wspólny wspólników spółki cywilnej) - majątek sensu largo – aktywa i pasywa (dziedziczenie, inne przypadki sukcecji uniwersalnej) - majątek sensu stricto – tylko aktywa

Źródła Akty prawne – ustawa Kodeks cywilny, Prawo geologiczne i górnicze, Prawo wodne, ustawa o księgach wieczyystych i hipotece E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Zarys prawa cywilnego, Warszawa 2016, s. 97-109. E. Gniewek (red.), P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2017 – komentarze do art. 44-554 k.c.