Wykład 3 Oprogramowanie

Oprogramowanie (ang. software) to wszelkie programy przechowywane w danym komputerze pozwalające na jego uruchomienie, przekazanie mu zadań do wykonania, ich realizację oraz wyprowadzenie uzyskanych wyników.

Rodzaje oprogramowania

Rodzaje oprogramowania Aplikacje desktopowe – zainstalowane na naszym komputerze Aplikacje webowe (internetowe) – uruchamiane przez przeglądarkę Aplikacje webowe to przykład tzw. chmury obliczeniowej (ang. Cloud Computing) czyli przestrzeni umożliwiającej nam korzystanie z oprogramowania bez używania dysków naszych domowych komputerów.

Oprogramowanie systemowe (lub inaczej podstawowe) - jest to zestaw tych programów które pozwalają na uruchomienie komputera, inicjację i nadzór nad pracą urządzeń zewnętrznych, oraz zapisywanie danych na wybranym przez użytkownika nośniku.

Programy testująco-sterujące służą do inicjacji systemu, przetestowania konfiguracji (czyli sprawdzenia czy wszystkie podłączone urządzenia pracują poprawnie), ich podstawę stanowi program BIOS (ang. Basic Input Output System)

Jak wejść w ustawienia BIOSU? BIOS jest podstawowym systemem umieszczonym na każdej płycie głównej. Zawiera on min. ustawienia sprzętu naszego komputera. Nieraz może się zdarzyć, że będziemy potrzebować zmienić te ustawienia, wtedy niezbędny będzie dostęp do BIOS’u. Aby wejść do BIOS’u – włączamy komputer i podczas jego startu (przed uruchomieniem Windows) wciskamy odpowiedni klawisz lub ich kombinację. W zależności od płyty głównej komputera, oraz wersji BIOS’u klawisze odpowiedzialne za dostęp do niego mogą się różnić.

System operacyjny jest to zespół programów i procedur zarządzających pracą komputera, organizujących ją i kontrolujących. Przykłady systemów operacyjnych. Windows, Mac OS, Linux, UNIX, NetWare DOS.

Systemy operacyjne dla komputerów mobilnych

Funkcje systemu operacyjnego System operacyjny przyjmuje polecenia od użytkownika, umożliwia uruchomienie innych programów i nadzoruje ich działanie. Zapewnia komunikację z urządzeniami podłączonymi do komputera, zapis danych na dysku twardym i innych nośnikach, zarządzanie zapisanymi plikami, drukowanie i wyświetlanie informacji na ekranie monitora.

Cechy systemów operacyjnych (1) Wielozadaniowość - możliwość wykonywania naraz więcej niż jednego programu. Umożliwia to jednoczesną pracę z różnymi aplikacjami, np. z edytorem tekstu i arkuszem kalkulacyjnym. Użytkownik może także zadać komputerowi niektóre bardziej czasochłonne zadania do wykonania „w tle”

(2) Wielodostęp (wielostanowiskowość) - jest to możliwość jednoczesnej pracy wielu użytkowników z jednym systemem komputerowym. Wymaga istnienia sieci komputerowej w której komputer centralny (serwer), jest połączony z końcówkami sieci (terminalami, lub komputerami typu PC). Aby użytkownicy mogli wspólnie korzystać z zasobów serwera oczywiście musi on działać w trybie wielozadaniowości.

(3) Ochrona danych to trzecia ważna cecha – zespół właściwości systemu operacyjnego, które decydują o jego przydatności w sytuacjach uznających troskę o dane za sprawę pierwszorzędnej wagi. Składają się na nią: - Stabilność systemu operacyjnego rozumiana jako odporność na awarie sprzętu i błędy w oprogramowaniu. - Autoryzowanie dostępu do danych – czyli ograniczanie praw użytkowników do zasobów systemu komputerowego wg określonych zasad przyjętych w danej instytucji.

Struktura alokacji danych nośnik danych – dyski twarde, dyskietki, CD/DVD, nośniki USB itp.. partycja - jest to wydzielony obszar dysku, który w systemach operacyjnych widoczny jest jako osobny dysk i oznaczony osobną literą, np. c:\ d:\ e:\ itd., katalog / folder - Lista nazw plików z informacjami pozwalającymi komputerowi odnajdywać je na dysku. plik - jest to zbiór danych lub program przechowywany w zewnętrznej pamięci komputera (np. zapisany na twardym dysku).

Oprogramowanie pomocnicze rozszerza i usprawnia funkcje udostępniane przez system operacyjny: nakładki na systemy operacyjne, programy diagnostyczne, testowe i naprawcze, programy antywirusowe, archiwizery, oprogramowanie sieciowe (umożliwiające komunikację i wymianę danych).

Systemy programowania to programy które służą do tworzenia oprogramowania (środowiska programistyczne) składają się zwykle z dwóch elementów: - język programowania – to usystematyzowany zbiór poleceń służących przekazywaniu komputerowi zadań do wykonania. - kompilator – program służący do przetłumaczenia kodu źródłowego zapisanego w języku programowania na język maszynowy zrozumiały dla mikroprocesora.

Generacje języków programowania: I generacja – kod maszynowy, czyli ciąg zer i jedynek stanowiący binarny zapis funkcji mikroprocesora wraz z ich parametrami. II generacja – języki zwane asemblerami (ang. assemble – składać), w których funkcji mikroprocesora są kodyfikowane z a pomocą tzw. mnemoników. Są to krótkie i proste polecenia, będące dokładnymi odpowiednikami procedur, które może wykonać procesor.

III generacja – najliczniejsza grupa języków, są to języki proceduralne, niektóre z nich także obiektowe np. C, C++, Pascal, Basic, Cobol, Java i inne. IV generacja to zaawansowane systemy programowania, generatory aplikacji, oferują możliwość szybkiego tworzenia oprogramowania. Są ukierunkowane na tworzenie określonych typów programów.

Oprogramowanie użytkowe Jest zbiorem programów komputerowych, których celem jest realizowanie określonych zadań użytkownika.

Programy narzędziowe służą do operowania na zbiorach danych określonego formatu, np.: edytory tekstu, arkusze kalkulacyjne, pakiety graficzne (np. Corel, Photoshop), systemy zarządzania bazami danych (MS Access), pakiety wspomagania pracy biurowej (lotus organizer, MS Outlook), pakiety zintegrowane (MS Office), pakiety do pracy grupowej(lotus notes, MS Exchange, novell group wise).

Systemy użytkowe systemy indywidualne - tworzone dla określonego użytkownika i uwzględniające jego wymagania; systemy powielarne - mają charakter rozwiązań uniwersalnych w ramach danej klasy zastosowań.

Podział oprogramowania ze względu na typ licencji Open Source - oprogramowanie, które może być udostępniane bezpłatnie wraz z kodem źródłowym, który użytkownicy mogą dowolnie modyfikować i tworzyć nowe funkcje.

GNU General Public Licence - Powszechna Licencja Publiczna GNU GPL daje swobodę korzystania, udostępniania i zmieniania oprogramowania: program pozostaje własnością autora, na program nie udziela się gwarancji, w przypadku modyfikacji programu nowa postać musi być dalej objęta licencją GPL, przy uruchomieniu programu musi być wyświetlona informacja na temat licencji.

Freeware – oprogramowanie, które można używać i rozpowszechniać bez opłat ale nie wolno modyfikować. Czasem dozwolone jest wykorzystanie programu wyłącznie do celów prywatnych albo nie wolno go rozpowszechniać.

Shareware – wymaga opłaty po upływie pewnego okresu próbnego, gdy użytkownik może przekonać się o przydatności programu. Często wiąże się to z ograniczoną liczbą uruchomień programu (Trial). Adware – programy tego typu wyświetlają informacje reklamowe podczas używania. Klasyczne adware jest często rodzajem shareware, które może być używane darmowo kosztem wspomnianej niedogodności.

Programy niebezpieczne dla komputera Spyware – zbiera dane użytkownika komputera dla celów marketingowych. Często (o ile nie zawsze) instaluje się w komputerze bez zgody użytkownika. Wirus – niewielki program zdolny do samodzielnej replikacji i dołączania się do innych programów.