Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…

PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA

CZYNNIKAMI PRODUKCJI (ang CZYNNIKAMI PRODUKCJI (ang. factors of production) są PRA-CA, KAPITAŁ i ZIEMIA. Pracują ludzie; maszyny i budowle sta-nowią kapitał rzeczowy, ziemia oznacza bogactwa naturalne. Przyjrzyjmy się RYNKOM CZYNNIKÓW PRODUKCJI!

POPYT NA RYNKACH CZYNNIKÓW Popyt jednego przedsiębiorstwa na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej (zarówno na rynku zużywanego czynnika, jak i na rynku wytwarzanego produktu). KRÓTKI OKRES

Porównujemy ze sobą („reguła wielkości krańcowych”): POŻYTEK ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zasobu o jednost-kę to tzw. KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU. SZKODA spowodowana zwiększeniem wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę to po prostu CENA JEDNOSTKI TEGO ZASOBU.

KRAŃCOWY PRZYCHÓD, MRP (ang KRAŃCOWY PRZYCHÓD, MRP (ang. marginal revenue product), Z ZASOBU stanowi zmianę utargu całkowitego, spowodowaną sprzedażą produkcji wytworzonej przez dodatkową jednostkę tego zasobu. MRP = MP • P, gdzie: MRP (ang. marginal revenue product) to krańcowy przychód z zaso-bu. MP (ang. marginal product, marginal productivity) to krańcowy pro-dukt (krańcowa produkcyjność) zasobu. P (ang. price) to cena wytwarzanego dobra.

KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU, MRP maleje w miarę po-większania się wykorzystywanej ilości zasobu. MRP = MP • P Przecież MP (zwykle) maleje („prawo malejących przychodów”), a P jest stała… F MRP

Konfrontacja pożytku ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę ze spowodowanym tym kosztem wyjaśnia wielkość zapotrzebowania przedsiębiorstwa na zasób (popyt na zasób). Firma zwiększa zapotrzebowanie na zasób, aż MRP z zasobu zrów-na się z ceną zasobu, PF.

Zauważ: LINIA POPYTU NA ZASÓB, DF, POKRYWA SIĘ Z LI-NIĄ MRP.

Zmiany ceny zasobu, PF, są przyczyną przesunięć wzdłuż linii popy-tu na zasób, DF,…

Zmiany ceny zasobu, PF, są przyczyną przesunięć wzdłuż linii popy-tu na zasób, D… a np. zmiany ceny wytwarzanego dobra (lub zmia-ny popytu na to dobro), P, powodują szoki popytowe na rynku zaso-bu.

Popyt przedsiębiorstwa na czynniki produkcji – przypadek konku-rencji doskonałej. DŁUGI OKRES

W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zależy m. in W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zależy m.in. od zmian tech-nologii produkcji (techniki i organizacji produkcji). Dokonanie zmiany technologicznej z natury rzeczy wymaga wiele czasu. Ważne znaczenie mają wtedy: EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) i EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect).

EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) ozna-cza zmianę popytu na zasoby, spowodowaną zastępowaniem zaso-bu, który podrożał, zasobem względnie taniejącym, czemu – zwykle – towarzyszą zmiany technologiczne.

EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect) oznacza zmianę po-pytu na zasoby, spowodowaną zmianą ich cen oraz pochodną zmia-ną kosztów i wielkości produkcji.

ZADANIE Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7

Tablica zawiera niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawiera niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 15 4,5 14,5 2 6 12 3 16 8 5,5 19 4 7 18

Tablica zawiera niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawiera niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 15 4,5 14,5 2 6 12 3 16 8 5,5 19 4 7 18 b) Ile zostanie wyprodukowane?

Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 15 4,5 14,5 2 6 12 3 16 8 5,5 19 4 7 18 b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału: 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P=MR, wynoszący 4,0000001).

Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 15 4,5 14,5 2 6 12 3 16 8 5,5 19 4 7 18 b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału: 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P=MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja?

Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyż-szy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja? Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą).

Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyż-szy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja? Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą). W obu przypadkach OPŁACALNA OKAZUJE SIĘ ZMIANA METOD PRODUKCJI. PRODUKCJA MALEJE DO 15.

Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyż-szy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4,0000001). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja? Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą). W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produkcji. Produkcja maleje do 15. d) Wskaż: (1) Efekt substytucji zasobów.

Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 d) Wskaż: (1) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkoś-ci produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś za-potrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5.

Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 d) Wskaż: (1) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkoś-ci produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś za-potrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5. Wskaż: (2) Efekt zmiany podaży.

Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4,0000001. Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 d) Wskaż: (1) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkoś-ci produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś za-potrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5. Wskaż: (2) Efekt zmiany podaży. Po zmianie ceny C rośnie TC i MC. Produkcja maleje do 15, co po-woduje spadek popytu na L i C, i to niezależnie od metody produk-cji. Kiedy stosowana jest 1. metoda produkcji spadek produkcji z 16 do 15 powoduje zmniejszenie się zapotrzebowania na L z 8 do 4,5, a na C z 5,5 do 5. Przy 2. metodzie produkcji popyt na te zasoby maleje – odpowiednio – z 4 do 2 i z 7 do 6 jednostek.

W długim okresie na popyt przedsiębiorstw na zasoby wpływają także zmiany techniki wytwarzania spowodowane POSTĘPEM TECHNICZNYM.

* Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom rynku zasobu... Otóż przyjmiemy (jest to uproszczenie!), że RYNKOWA LINIA POPYTU NA ZASÓB POWSTAJE W WYNIKU „POZIO-MEGO” ZSUMOWANIA LINII POPYTU POJEDYNCZYCH FIRM. DLA POSZCZEGÓLNYCH CEN CZYNNIKA RYNKO-WE ZAPOTRZEBOWANIE NA CZYNNIK ZNAJDUJEMY, SU-MUJĄC ZAPOTRZEBOWANIE WSZYSTKICH FIRM NA TEN CZYNNIK.

* Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom rynku zasobu... Otóż przyjmiemy (jest to uproszczenie!), że RYNKOWA LINIA POPYTU NA ZASÓB POWSTAJE W WYNIKU „POZIO-MEGO” ZSUMOWANIA LINII POPYTU POJEDYNCZYCH FIRM. DLA POSZCZEGÓLNYCH CEN CZYNNIKA RYNKO-WE ZAPOTRZEBOWANIE NA CZYNNIK ZNAJDUJEMY, SU-MUJĄC ZAPOTRZEBOWANIE WSZYSTKICH FIRM NA TEN CZYNNIK. NA PRZYKŁAD, JEŚLI PRZY CENIE 2 KAŻDA Z 1000 FIRM OBECNYCH NA RYNKU CHCE KUPIĆ PO 3 JED-NOSTKI ZASOBU, RYNKOWE ZAPOTRZEBOWANIE NA ZA-SÓB PRZY CENIE 2 WYNOSI: 1000 • 3 = 3000.

W efekcie przyczyną szoków popytowych na całym rynku czynnika okazują się zdarzenia, które powodują szoki popytowe w pojedyn-czych przedsiębiorstwach, np.: • zmiany ceny dobra wytwarzane za pomocą wchodzącego w grę czynnika; • zmiany popytu na dobra wytwarzane za pomocą wcho- dzącego w grę czynnika. • zmiany cen czynników i spowodowane nimi zmiany tech- nologiczne (efekty: substytucji zasobów i zmiany podaży); • postęp techniczny i spowodowane nim zmiany techno- logiczne;

Poznawszy ogólne prawidłowości rządzące popytem na czynniki, po kolei zbadamy teraz działanie rynków: • PRACY, • KAPITAŁU (RZECZOWEGO), • ZIEMI.

RYNEK PRACY Kiedy na rynku pracy panuje konkurencja doskonała, linia podaży pracy dla pojedynczego przedsiębiorstwa jest pozioma.

Jednakże zwykle na całym rynku podaż zachowuje się wtedy (kon-kurencja doskonała na rynku pracy!) normalnie.

WYJĄTEK: ZAWRACAJĄCA LINIA PODAŻY PRACY, SL . Kiedy czas wolny jest DOBREM LUKSUSOWYM, wzrost dochodu pracowników silnie zwiększa ich zapotrzebowanie na czas wolny, redukując oferowaną przez nich na sprzedaż ilości pracy. Na niektórych gałęziowych rynkach pracy (wykładowcy ekonomii na uniwersytetach?) podwyżka płacy (np. z W1 do W2) że wtedy spowodować skrócenie oferowanej na sprzedaż ilości pracy (czasu pracy) (np. z L1 do L2 na rysunku poniżej).

WYJĄTEK: ZAWRACAJĄCA LINIA PODAŻY PRACY, SL . Kiedy czas wolny jest DOBREM LUKSUSOWYM, wzrost dochodu pracowników silnie zwiększa ich zapotrzebowanie na czas wolny, redukując oferowaną przez nich na sprzedaż ilości pracy. Na niektórych gałęziowych rynkach pracy (wykładowcy ekonomii na uniwersytetach?) podwyżka płacy (np. z W1 do W2) mo-że wtedy spowodować skrócenie oferowanej na sprzedaż ilości pracy (czasu pracy) (np. z L1 do L2 na rysunku poniżej).

WYJĄTEK: ZAWRACAJĄCA LINIA PODAŻY PRACY, SL . Kiedy czas wolny jest DOBREM LUKSUSOWYM, wzrost dochodu pracowników silnie zwiększa ich zapotrzebowanie na czas wolny, redukując oferowaną przez nich na sprzedaż ilości pracy. Na niektórych gałęziowych rynkach pracy (wykładowcy ekonomii na uniwersytetach?) podwyżka płacy (np. z W1 do W2) mo-że wtedy spowodować skrócenie oferowanej na sprzedaż ilości pracy (czasu pracy) (np. z L1 do L2 na rysunku poniżej).

Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmiana płacy!)…

Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy!)… i przesunięcia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL.

Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy!)… i przesunięcia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL. PRZYCZYNY: np. zmiany dochodów z innych niż praca źródeł…

Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy!)… i przesunięcia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL. PRZYCZYNY: np. zmiany dochodów z innych niż praca źródeł…; zmiana kosztów podjęcia pracy…

Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy!)… i przesunięcia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL. PRZYCZYNY: np. zmiany dochodów z innych niż praca źródeł; zmiana kosztów podjęcia pracy; zmiana norm kulturowych).

WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE (porzucamy założenie o konkurencji doskonałej na rynku czynnika) ZWIĄZKI ZAWODOWE są organizacjami pracobiorców, broniącymi ich interesów na rynku pracy.

● ● WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE Dążąc do zwiększenia płac i (lub) zatrudnienia, związki zawodowe mogą np. zwiększać popyt na pracę… ● ●

● ● WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE Dążąc do zwiększenia płac i (lub) zatrudnienia, związki zawodowe mogą np. zwiększać popyt na pracę… ● ● PRZYKŁAD: związki górników lobbują za zahamowaniem rozwoju elektrowni wiatrowych…

● ● WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE Dążąc do zwiększenia płac i (lub) zatrudnienia, związki zawodowe mogą np. zwiększać popyt na pracę… lub zmniejszać podaż pracy. ● ●

● ● WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE Dążąc do zwiększenia płac i (lub) zatrudnienia, związki zawodowe mogą np. zwiększać popyt na pracę… lub zmniejszać podaż pracy. ● ● PRZYKŁAD: związki lekarzy lobbują za zakazem zatrudniania obcokrajowców…

WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki zawodowe mogą także WYMUSZAĆ WZROST PŁAC.

MONOPOL OBUSTRONNY (ang. bilateral monopoly). Zdarza się, że pracobiorcy zorganizowani w związki zawodowe na-trafiają na pracodawcę, który jako jedyny na rynku oferuje zatrud-nienie, czyli jest MONOPSONISTĄ. MONOPSON jest jedynym nabywcą pewnego dobra (np. pracy) na rynku. MONOPSON stanowi odpowiednik monopolu po stronie popytu .

UWAGA! O monopolu zakładaliśmy zwykle, że nie różnicuje ceny SPRZEDA-WANEGO dobra (w efekcie P ≥ MR)… O MONOPSONIE będziemy zwykle zakładać, że nie róż-nicuje ceny KUPOWANEGO dobra. W efekcie: PF ≤ MCF, gdzie: PF - cena czynnika produkcji; MCF - krańcowy koszt czynnika produkcji.

UWAGA! O monopolu zakładaliśmy zwykle, że nie różnicuje ceny SPRZEDA-WANEGO dobra (w efekcie P ≥ MR)… O MONOPSONIE będziemy z kolei zakładać, że nie róż-nicuje ceny KUPOWANEGO dobra. W efekcie: PF ≤ MCF, gdzie: PF - cena czynnika produkcji; MCF - krańcowy koszt czynnika produkcji.

Wynikiem istnienia takiego MONOPOLU OBUSTRONNEGO jest wyrównanie sił na rynku pracy. Skutkiem mogą okazać się „rozsądne” płace przy sporym zatrudnie-niu.

Charakterystyczną cechą podaży na rynku kapitału jest NIEWIEL-KA ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY KAPITAŁU w krót-kim okresie. Z przyczyn technicznych często nie da się z dnia na dzień zwiększyć np. liczby oferowanych do wynajęcia pomieszczeń biuro-wych czy liczby oferowanych na sprzedaż reaktorów atomowych... RYNEK KAPITAŁU

Natomiast popyt na DOBRA KAPITAŁOWE jest silnie uzależniony od popytu na USŁUGI KAPITAŁU.

Na przykład, wzrost popytu na powierzchnię biurową (usługi biurowców) sprawia, iż rosną cena i obroty na rynku powierzchni biurowej (usług kapitału) (zob. rysunek a). Na rynku biurowców (dóbr kapitałowych) skutkiem jest wtedy pochodny szok popytowy. Także tutaj dochodzi do wzrostu cen i obrotów (zob. rysunek b).

Na przykład, wzrost popytu na powierzchnię biurową (usługi biurowców) sprawia, iż rosną cena i obroty na rynku powierzchni biurowej (usług kapitału) (zob. rysunek a). Na rynku biurowców (dóbr kapitałowych) skutkiem jest wtedy pochodny szok popytowy. Także tutaj dochodzi do wzrostu cen i obrotów (zob. rysunek b).

Dobra kapitałowe powstają w wyniku INWESTYCJI. UWAGA! Dobra kapitałowe powstają w wyniku INWESTYCJI. INWESTYCJE ODTWORZENIOWE pozwalają zacho-wać, a INWESTYCJE NETTO – powiększyć zasób dóbr kapitało-wych. Inwestycje netto i inwestycje odtworzeniowe stanowią łącz-nie INWESTYCJE BRUTTO.

RYNEK ZIEMI Na rynku ziemi handluje się BOGACTWAMI NATURALNYMI, w tym – ziemią. Największą osobliwością rynku ziemi jest to, ze podaż ziemi stosunkowo często BYWA STAŁA (zwłaszcza w krótkim okresie).

Zmiany cen na rynku ziemi Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. Wzrost popytu podnosi cenę, oferta się nie zmienia (rysunek a)…

Zmiany cen na rynku ziemi Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. Wzrost popytu podnosi cenę, oferta się nie zmienia (rysunek a)… Spadek popytu powoduje spadek ceny; oferta pozostaje stała (rysunek b).

Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. (UWAGA! Podobne sytuacje zdarzają się także na rynkach innych czynników produkcji). Takie procesy wygodnie jest analizować, odwołując się do pojęcia RENTY EKONOMICZNEJ (ang. economic rent, pure rent).

RENTA EKONOMICZNA (ang RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY TRANSFEROWE).

Oto rynek pianistów koncertowych Oto rynek pianistów koncertowych. Niektórzy z nich są skłonni pra-cować za darmo (0L’)! Żeby kolejni pianiści zaoferowali swe usługi, trzeba im jednak płacić coraz więcej (np. Px ikstemu pianiście). Na tym rynku obszar W*EL’0 stanowi RENTĘ EKONO-MICZNĄ, czyli nadwyżkę rzeczywistego wynagrodzenia właścicieli zasobu ponad kwotę, za którą byliby oni skłonni udostępnić ten za-s X PX

Oto rynek pianistów koncertowych Oto rynek pianistów koncertowych. Niektórzy z nich są skłonni pra-cować za darmo (0L’)! Żeby kolejni pianiści zaoferowali swe usługi, trzeba im jednak płacić coraz więcej (np. Px ikstemu pianiście). Na tym rynku obszar W*EL’0 stanowi RENTĘ EKONO-MICZNĄ, czyli nadwyżkę rzeczywistego wynagrodzenia właścicieli zasobu (WEL*0) ponad kwotę, za którą byliby oni skłonni udostęp-nić ten zasób nabywcom (L’EL*). X PX ● ● ● ●

A Zauważ! kiedy podaż jest prawie zupełnie nieelastyczna, a popyt ogromny, przychód ze sprzedaży zasobu składa się PRAWIE WYŁĄCZNIE z renty ekonomicznej! Jej pole to obszar W*EAWMIN na rysunku po-wyżej.

Tak powstają gigantyczne honoraria gwiazd sportu, filmu, estrady… Zauważ! kiedy podaż jest prawie zupełnie nieelastyczna, a popyt ogromny, przychód ze sprzedaży zasobu składa się PRAWIE WYŁĄCZNIE z renty ekonomicznej! Jej pole to obszar W*EAWMIN na rysunku po-wyżej. Tak powstają gigantyczne honoraria gwiazd sportu, filmu, estrady…

Przedsiębiorstwa GONIĄ ZA RENTĄ (ang. RENT SEEKING) Przedsiębiorstwa GONIĄ ZA RENTĄ (ang. RENT SEEKING). Przykładem POGONI ZA RENTĄ są m.in. wszelkie próby ograni-czenia podaży, czyli - zmonopolizowania rynku.

Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…

PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA cd.

DOCHODY WŁAŚCICIELI ZASOBÓW Na rynkach czynników produkcji powstają dochody właścicieli pra-cy, kapitału i ziemi. Podział wartości wytworzonych dóbr między właścicieli pracy, kapi-tału i ziemi nazywany jest FUNKCJONALNYM PODZIAŁEM DO-CHODÓW w gospodarce.

FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DOCHODÓW nie należy mylić z PODMIOTOWYM (ostatecznym) podziałem dochodów między gospodarstwa domowe, który powstaje w wyniki działań państwa, nakładającego podatki i wypłacającego zasiłki (transfery).

Pomówmy o wynagrodzeniach właścicieli czynników produkcji, któ-re powstają na rynkach tych czynników produkcji.

WYNAGRODZENIE PRACY: PŁACA OGÓLNIE: poziom płac zależy do popytu na pracę i od podaży pra-cy.

Kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest mały, popyt na pra-cę, DA, i płaca, WA, są niskie (rysunek a). Odwrotnie, kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest duży, popyt na pracę, DA, i płaca, WA, są wysokie (rysunek b).

Kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest mały, popyt na pra-cę, DA, i płaca, WA, są niskie (rysunek a). Odwrotnie, kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest duży, popyt na pracę, DA, i płaca, WA, są wysokie (rysunek b). Dane statystyczne potwierdzają tzw. TEORIĘ PRODUK-TYWNOŚCI KRAŃCOWEJ. Zgodnie z tą teorią istnieje silna kore-lacja poziomu płac realnych i wydajności pracy.

Oczywiście także podaż pracy wpływa na poziom płac.

A oto bardziej szczegółowa lista czynników wpływających na po-ziom wynagrodzeń za pracę. •WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elek-tryka w fabryce samochodów).

A oto bardziej szczegółowa lista czynników wpływających na po-ziom wynagrodzeń za pracę. •WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elek-tryka w fabryce samochodów). • Niewielka MOBILNOŚĆ PRACY.

A oto bardziej szczegółowa lista czynników wpływających na po-ziom wynagrodzeń za pracę. •WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elek-tryka w fabryce samochodów). • Niewielka MOBILNOŚĆ PRACY. • Brak informacji.

A oto bardziej szczegółowa lista czynników wpływających na po-ziom wynagrodzeń za pracę. •WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elek-tryka w fabryce samochodów). • Niewielka MOBILNOŚĆ PRACY. • Brak informacji. • DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy właściciele zasobów o podobnej produktywności dostają odmienne wynagrodzenie.

WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA ZYSK to wynagrodzenie kapitału. Zysk jest m.in. wynagrodzeniem umiejętności organizacji produkcji, innowacyjności i skłonności do ryzyka. Zysk ma charakter REZYDUALNY (dopełnia koszt do poziomu utargu), co sprawia, że bywa BARDZO wysoki.

Jednakże źródłem wysokiego zysku może być także pogoń za rentą (ang Jednakże źródłem wysokiego zysku może być także pogoń za rentą (ang. rent-seeking) i monopolizacja. W efekcie trudno jest rozróżnić zysk „zasłużony” i „nieza-służony”, co jest jedną z przyczyn przewlekłości sporów o wysokość podatku od zysku.

WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA cd. RENTA (np. dzierżawna, gruntowa) to wynagrodzenie ziemi. Sta-łość podaży pojawiająca się niekiedy np. na rynku ziemi, w połącze-niu z dużym popytem, sprawia, że wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej… R R R

Niekiedy wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej. Zachęca to do wysokiego opodatkowania tego wyna-grodzenia. Wszak podatek nie zmienia wtedy oferowanej na sprze-daż ilości zasobu i nie powoduje ubytku nadwyżki całkowitej.

Niekiedy wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej. Zachęca to do wysokiego opodatkowania tego wyna-grodzenia. Wszak podatek nie zmienia wtedy oferowanej na sprze-daż ilości zasobu i nie powoduje ubytku nadwyżki całkowitej. S’ A B C T R

Niekiedy wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej. Zachęca to do wysokiego opodatkowania tego wyna-grodzenia. Wszak podatek nie zmienia wtedy oferowanej na sprze-daż ilości zasobu i nie powoduje ubytku nadwyżki całkowitej. S’ A B C T R

DYGRESJA Ekonomiści spierają się, czy rynek zapewnia sprawiedliwy podział dochodów. Jedni wskazują, że konkurencja na rynkach zasobów wy-równuje płace z krańcowym przychodem z pracy, czyli - z wartością wkładu pracy w wartość wytwarzanych dóbr. Kiedy praca jest bar-dzo produktywna, popyt na nią jest duży, więc i płaca nie jest mała. W efekcie dochód pracownika jest wysoki. Także wynagrodzenie właścicieli kapitału i ziemi równa się krańcowemu przychodowi z zasobu, czyli – zdaniem ekonomistów, o których mowa – odpowiada ich wkładowi w produkcję dóbr, więc – jest sprawiedliwe. Podobnie jest w skali świata: płace w Mozambiku są niższe niż w Polsce, bo – przeciętnie – produktywność pracy mieszkańców Mozambiku jest niska w porównaniu z produktywnością pracy Polaków.

Sceptycy odpowiadają, że na wielu rynkach pracy nie ma konkuren-cji, co skutkuje różnicą płacy i krańcowego przychodu z pracy. Dalej, kapitał rzeczowy, ludzki i ziemia są rozdzielone nie-równo, co powoduje niezasłużone różnice produktywności i docho-dów. Wielu nie ma zasobów, inni dziedziczą dużo kapitału i ziemi. Wreszcie, wysoka produktywność pracy np. Brytyjczyków jest głównie wynikiem przypadkowego urodzenia się w kraju, gdzie istnieją zgromadzone (np. dzięki wyzyskowi kolonii) zasoby kapita-łu i infrastruktura (np. drogi, uniwersytety, etyka pracy, stabilne prawa własności). Zdaniem krytyków zaprzecza to równości ludzi i postula- towi ich wynagradzania wedle zasług (sprawiedliwości). W efekcie krytycy chcą wyrównywać – np. podatkami, także w skali między- narodowej – dochody powstające na rynkach. KONIEC DYGRESJI

ALOKACYJNA FUNKCJA WYNAGRODZEŃ CZYNNIKÓW PRODUKCJI… Podobnie jak inne ceny WYNAGRODZENIA WŁAŚCI-CIELI ZASOBÓW PEŁNIĄ FUNKCJĘ ALOKACYJNĄ, czyli ROZDZIELAJĄ DOBRA (w tym przypadku: PRACĘ KAPITAŁ i ZIEMIĘ) MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPODAR-CE.

PRZYKŁADY Atrakcyjne PŁACE informatyków skłaniają młodych ludzi do stu-diowania informatyki.

PRZYKŁADY Atrakcyjne PŁACE informatyków skłaniają młodych ludzi do stu-diowania informatyki. Wysokość ZYSKU, do którego powstania przyczynia się budynek w konkretnym zastosowaniu, decyduje o tym, czy ten budynek będzie pełnić funkcje biura, hotelu, czy magazynu.

PRZYKŁADY Atrakcyjne PŁACE informatyków skłaniają młodych ludzi do stu-diowania informatyki. Wysokość ZYSKU, do którego powstania przyczynia się budynek w konkretnym zastosowaniu, decyduje o tym, czy ten budynek będzie pełnić funkcje biura, hotelu, czy magazynu. Od poziomu RENTY DZIERŻAWNEJ i GRUNTOWEJ zależy, czy działka zostanie wzięta pod uprawę (np. pszenicy, cebuli, pietrusz-ki), czy też staną na niej budynki...

Pamiętasz? GOSPODARKA RYNKOWA JEST JAK SŁONECZ-NIK. Słonecznik obraca swoją tarczę ku wędrującemu po niebie słońcu. Natomiast gospodarka rynkowa dostosowuje strukturę pro-dukcji do zmiennych potrzeb nabywców…

Warunkiem tego, aby gospodarka rynkowa - ku zadowoleniu na-bywców - zachowywała się jak słonecznik, jest spełnianie przez wynagrodzenia właścicieli czynników funkcji alokacyjnej, czyli ROZDZIELANIE PRZEZ TE WYNAGRODZENIA PRACY KA-PITAŁU I ZIEMI) MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOS-PODARCE.

TO DZIAŁA TAK. Nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…

TO DZIAŁA TAK. Nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr… Jednakże, aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI. To wynagrodzenia czynników produkcji kierują je ku zastosowa-niom, które zapewniają producentom największy zysk.

TO DZIAŁA TAK. Nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr… Jednakże, aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI. To wynagrodzenia czynników produkcji kierują je ku zastosowa-niom, które zapewniają producentom największy zysk. Koło zamyka się – to właśnie wysoki zysk umożliwia pro-ducentom wypłacenie właścicielom zasobów odpowiednio wysokich wynagrodzeń. W ten sposób producenci zdobywają zasoby umożli-wiające im wytwarzanie dóbr, na które nabywcy „głosują” pieniędz-mi.

TO DZIAŁA TAK. Nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr… Jednakże, aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI. To wynagrodzenia czynników produkcji kierują je ku zastosowa-niom, które zapewniają producentom największy zysk. Koło zamyka się – to właśnie wysoki zysk umożliwia pro- ducentom wypłacenie właścicielom zasobów odpowiednio wysokich wynagrodzeń. W ten sposób producenci zdobywają zasoby umożli-wiające im wytwarzanie dóbr, na które nabywcy „głosują” pieniędz-mi. W efekcie GOSPODARKA RYNKOWA ZACHOWUJE SIĘ JAK SŁONECZNIK.