Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…

Prezentacja na temat: "Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…"— Zapis prezentacji:

1 Witam Państwa na wykładzie z podstaw mikro-ekonomii, :)…

2 PRACA, KAPITAŁ, ZIEMIA

3 CZYNNIKAMI PRODUKCJI (ang
CZYNNIKAMI PRODUKCJI (ang. factors of production) są PRA-CA, KAPITAŁ i ZIEMIA. Pracują ludzie; maszyny i budowle sta-nowią kapitał rzeczowy, ziemia oznacza bogactwa naturalne. Przyjrzyjmy się RYNKOM CZYNNIKÓW PRODUKCJI!

4 POPYT NA RYNKACH CZYNNIKÓW
Popyt jednego przedsiębiorstwa na czynniki produkcji – przypadek konkurencji doskonałej (zarówno na rynku zużywanego czynnika, jak i na rynku wytwarzanego produktu). KRÓTKI OKRES

5 Porównujemy: POŻYTEK ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zasobu o jednost-kę to tzw. KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU. SZKODA spowodowana zwiększeniem wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę to po prostu CENA JEDNOSTKI TEGO ZASOBU.

6 KRAŃCOWY PRZYCHÓD, MRP (ang
KRAŃCOWY PRZYCHÓD, MRP (ang. marginal revenue product), Z ZASOBU stanowi zmianę utargu całkowitego, spowodowaną sprzedażą produkcji wytworzonej przez dodatkową jednostkę tego zasobu. MRP = MP • P, gdzie: MRP (ang. marginal revenue product) to krańcowy przychod z zaso-bu. MP (ang. marginal product, marginal productivity) to krańcowy pro-dukt (krańcowa produkcyjność) zasobu. P (ang. price) to cena wytwarzanego dobra.

7 KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z ZASOBU, MRP maleje w miarę zwiększania wykorzystywanej ilości zasobu.
MRP = MP • P Przecież MP (zwykle) maleje („prawo malejących przychodów”), a P jest stała… F MRP

8 Konfrontacja pożytku ze zwiększenia wykorzystywanej ilości zaso-bu o jednostkę ze spowodowanym tym kosztem wyjaśnia wielkość zapotrzebowania przedsiębiorstwa na zasób (popyt na zasób). Firma zwiększa zapotrzebowanie na zasób, aż MRP z zasobu zrów-na się z ceną zasobu, PF.

9 Zauważ: LINIA POPYTU NA ZASÓB, DF, POKRYWA SIĘ Z LI-NIĄ MRP.

10 Zmiany ceny zasobu, PF, są przyczyną przesunięć wzdłuż linii popytu na zasób, DF, a np. zmiany ceny wytwarzanego dobra (lub zmiany popytu na to dobro), P, powodują szoki popytowe.

11 Popyt przedsiębiorstwa na czynniki produkcji – przypadek konku-rencji doskonałej. DŁUGI OKRES

12 W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zależy m. in
W DŁUGIM OKRESIE popyt na zasób zależy m.in. od zmian tech-nologii produkcji (techniki i organizacji produkcji). (Dokonanie zmiany technologicznej z natury rzeczy wymaga wiele czasu). Ważne znaczenie mają wtedy: EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) i EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect).

13 EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang
EFEKT SUBSTYTUCJI ZASOBÓW (ang. substitution effect) pole-ga na zastępowaniu zasobu, który podrożał, zasobem względnie ta-niejącym, czemu – zwykle – towarzyszą zmiany technologiczne.

14 EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang
EFEKT ZMIANY PODAŻY (ang. output effect) oznacza zmianę po-pytu na zasoby, spowodowaną zmianą ich cen oraz pochodną zmia-ną kosztów i wielkości produkcji.

15 ZADANIE Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7

16 Tablica zawiera niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawiera niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 15 4,5 14,5 2 6 12 3 16 8 5,5 19 4 7 18

17 Tablica zawiera niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawiera niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 15 4,5 14,5 2 6 12 3 16 8 5,5 19 4 7 18 b) Ile zostanie wyprodukowane?

18 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 15 4,5 14,5 2 6 12 3 16 8 5,5 19 4 7 18 b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału: 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P=MR, wynoszący 4, ).

19 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 11 15 4,5 14,5 2 6 12 3 16 8 5,5 19 4 7 18 b) Ile zostanie wyprodukowane? Produkcja przy cenach pracy i kapitału: 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyższy stały utarg krańcowy, P=MR, wynoszący 4, ). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja?

20 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyż-szy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4, ). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja? Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą). W obu przypadkach OPŁACALNA OKAZUJE SIĘ ZMIANA METOD PRODUKCJI. PRODUKCJA MALEJE DO 15.

21 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 b) Ile zostanie wyprodukowane? b) Produkcja przy cenach pracy i kapitału równych 1 i 2 wynosi CO NAJ-MNIEJ 16 (dla większej produkcji koszt krańcowy, MC, zapewne przewyż-szy stały utarg krańcowy, P = MR, wynoszący 4, ). c) Teraz ceny zasobów wynoszą 1 i 3. Ile wynosi produkcja? Zmienia się koszt całkowity produkcji 15 i 16 jednostek. (Tabela zawiera obliczenia; nowej sytuacji dotyczą liczby pisane kursywą). W obu przypadkach opłacalna okazuje się zmiana metod produk-cji. Produkcja maleje do 15. d) Wskaż: (1) Efekt substytucji zasobów.

22 Tablica zawierają niezbędne obliczenia.
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 d) Wskaż: (1) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkoś-ci produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś za-potrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5.

23 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q – wielkość produkcji; L – nakład pracy; C – nakład kapitału; CL – koszt pracy; CC – koszt kapitału; TC – koszt całkowity; MC – koszt krańcowy. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 d) Wskaż: (1) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkoś-ci produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś za-potrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5. Wskaż: (2) Efekt zmiany podaży.

24 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15
Oto wycinek funkcji produkcji firmy wol-nokonkurencyjnej (L to praca, a C – kapi-tał). Stała cena dobra wynosi 4, Praca kosztuje 1, a kapitał 2. a) Dla posz-czególnych wielkości produkcji oblicz koszt całkowity, TC, i krańcowy, MC. Q L C 14 1 5 A 15 4,5 B 15 2 6 A 16 8 5,5 B 16 4 7 Tablica zawierają niezbędne obliczenia. Q L C CL CC TC MC 14 1 5 10 15 11 16 4,5 14,5 19,5 3,5 2 6 12 18 20 3 8 5,5 16,5 19 24,5 4 7 21 25 d) Wskaż: (1) Efekt substytucji zasobów. Dla produkcji 15 i 16 zmiana ceny kapitału zachęca do zmiany me-tody produkcji z drugiej na pierwszą. Występuje efekt substytucji zasobów, który polega na zastępowaniu kapitału pracą. Dla wielkoś-ci produkcji 15 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 2 do 4,5, zaś za-potrzebowanie na kapitał maleje z 6 do 5; a dla wielkości produkcji 16 zapotrzebowanie na pracę wzrasta z 4 do 8, a na kapitał maleje z 7 do 5,5. Wskaż: (2) Efekt zmiany podaży. Po zmianie ceny C rośnie TC i MC. Produkcja maleje do 15, co po-woduje spadek popytu na L i C, i to niezależnie od metody produk-cji. Kiedy stosowana jest 1. metoda produkcji spadek produkcji z 16 do 15 powoduje zmniejszenie się zapotrzebowania na L z 8 do 4,5, a na C z 5,5 do 5. Przy 2. metodzie produkcji popyt na te zasoby maleje – odpowiednio – z 4 do 2 i z 7 do 6 jednostek.

25 W długim okresie na popyt przedsiębiorstw na zasoby wpływają także zmiany techniki wytwarzania spowodowane POSTĘPEM TECHNICZNYM.

26 * Z poziomu przedsiębiorstwa przenieśmy się teraz na poziom rynku zasobu... Otóż przyjmiemy (jest to uproszczenie!), że RYNKOWA LINIA POPYTU NA ZASÓB POWSTAJE W WYNIKU „POZIO-MEGO” ZSUMOWANIA LINII POPYTU POJEDYNCZYCH FIRM. DLA POSZCZEGÓLNYCH CEN CZYNNIKA RYNKO-WE ZAPOTRZEBOWANIE NA CZYNNIK ZNAJDUJEMY, SU-MUJĄC ZAPOTRZEBOWANIE WSZYSTKICH FIRM NA TEN CZYNNIK.

27 W efekcie przyczyną szoków popytowych na rynku czynnika okazu-ją się zdarzenia, które powodują szoki popytowe w przedsiębiorst-wach, np.: • zmiany ceny dobra wytwarzane za pomocą wchodzącego w grę czynnika; • zmiany popytu na dobra wytwarzane za pomocą wcho- dzącego w grę czynnika. • zmiany cen czynników i spowodowane nimi zmiany tech- nologiczne (efekty: substytucji zasobów i zmiany podaży); • postęp techniczny i spowodowane nim zmiany techno- logiczne;

28 Poznawszy ogólne prawidłowości rządzące popytem na czynniki, po kolei zbadamy teraz działanie rynków: • PRACY, • KAPITAŁU (RZECZOWEGO), • ZIEMI.

29 RYNEK PRACY Kiedy na rynku pracy panuje konkurencja doskonała, linia podaży pracy dla pojedynczego przedsiębiorstwa jest pozioma.

30 Jednakże zwykle na całym rynku podaż zachowuje się wtedy (kon-kurencja doskonała na rynku pracy!) normalnie.

31 WYJĄTEK: ZAWRACAJĄCA LINIA PODAŻY PRACY, SL .
Kiedy czas wolny jest DOBREM LUKSUSOWYM, na niektórych rynkach pracy podwyżka płacy (np. z W1 do W2) może spowodować skrócenie oferowanej na sprzedaż ilości pracy (czasu pracy) (np. z L1 do L2).

32 Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy!)…

33 Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy
Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy!)… oraz przesuniecia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL (PRZYCZYNY: NP. ZMIANY DOCHODÓW Z INNYCH NIŻ PRACA ŹRÓDEŁ…

34 Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy
Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy!)… oraz przesunięcia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL (PRZYCZYNY: np. zmiany dochodów z innych niż praca źródeł; ZMIANA KOSZTÓW PODJĘCIA PRACY…

35 Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy
Rozróżnijmy przesunięcia PO LINII PODAŻY PRACY, SL, (zmia-na płacy!)… oraz przesunięcia CAŁEJ LINII PODAŻY PRACY, SL (PRZYCZYNY: np. zmiany dochodów z innych niż praca źródeł; zmiana kosztów podjęcia pracy; ZMIANA NORM KULTURO-WYCH).

36 WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE (porzucamy założenie o konkurencji doskonałej na rynku czynnika!) ZWIĄZKI ZAWODOWE są organizacjami pracobiorców, broniącymi ich interesów na rynku pracy.

37 WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE
Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki za-wodowe mogą np. zwiększać popyt na pracę lub zmniejszać podaż pracy.

38 WPŁYW ZWIĄZKÓW ZAWODOWYCH NA ZATRUDNIENIE I PŁACE
Dążąc do zwiększenia zatrudnienia i (lub) wynagrodzeń, związki zawodowe mogą także wymuszać wzrost płac.

39 MONOPOL OBUSTRONNY (ang. bilateral monopoly).
Niekiedy pracobiorcy zorganizowani w związki zawodowe natrafia-ją na pracodawcę, który jako jedyny na rynku oferuje zatrudnienie, czyli jest MONOPSONISTĄ. MONOPSON jest jedynym nabywcą pewnego dobra (np. pracy) na rynku. MONOPSON stanowi odpowiednik monopolu po stronie popytu .

40 UWAGA! O monopolu zakładaliśmy zwykle, że nie różnicuje ceny SPRZEDA-WANEGO dobra (w efekcie P ≥ MR)… O MONOPSONIE będziemy zwykle zakładać, że nie róż-nicuje ceny KUPOWANEGO dobra. W efekcie: PF ≤ MCF, gdzie: PF - cena czynnika produkcji; MCF - krańcowy koszt czynnika produkcji.

41 Wynikiem istnienia MONOPOLU OBUSTRONNEGO jest wyrów-nanie sił na rynku pracy.
Skutkiem mogą okazać się „rozsądne” płace przy sporym zatrudnie-niu.

42 Charakterystyczną cechą podaży na rynku kapitału jest NIEWIEL-KA ELASTYCZNOŚĆ CENOWA PODAŻY KAPITAŁU w krót-kim okresie. Z przyczyn technicznych często nie da się z dnia na dzień zwiększyć np. oferowanej na sprzedaż ilości powierzchni biurowej czy liczby reaktorów atomowych... RYNEK KAPITAŁU

43 Natomiast popyt na DOBRA KAPITAŁOWE jest silnie uzależniony od popytu na USŁUGI KAPITAŁU.

44 Wzrost popytu sprawia, że rosną cena i obroty na rynku USŁUG KAPITAŁU (rysunek a). Na rynku DÓBR KAPITAŁOWYCH skutkiem jest pochodny szok popytowy. Także tutaj dochodzi do wzrostu cen i obrotów (rysunek b).

45 Na rynku dóbr kapitałowych skutkiem jest pochodny szok popyto-wy...
Dobra kapitałowe powstają w wyniku INWESTYCJI. INWESTYCJE ODTWORZENIOWE pozwalają zachować, a IN-WESTYCJE NETTO – powiększyć zasób dóbr kapitałowych. In-westycje netto i inwestycje odtworzeniowe stanowią łącznie INWES-TYCJE BRUTTO.

46 RYNEK ZIEMI Na rynku ziemi handluje się BOGACTWAMI NATURALNYMI, w tym – ziemią. Największą osobliwością rynku ziemi jest to, ze podaż ziemi stosunkowo często BYWA STAŁA (zwłaszcza w krótkim okresie).

47 Zmiany cen na rynku ziemi
Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. Jego wzrost podnosi cenę, oferta się nie zmienia (rys. a). Jego spadek powoduje spadek ceny; oferta pozostaje stała (rys. b).

48 Gdy podaż ziemi jest zupełnie nieelastyczna, jej cena zależy tylko od popytu. (UWAGA! Podobne sytuacje zdarzają się także na rynkach innych czynników produkcji). Takie sytuacje wygodnie jest analizować, odwołując się do pojęcia RENTY EKONOMICZNEJ (ang. economic rent, pure rent).

49 RENTA EKONOMICZNA (ang
RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY TRANSFEROWE).

50 RENTA EKONOMICZNA (ang
RENTA EKONOMICZNA (ang. economic rent, pure rent) stanowi nadwyżkę wynagrodzenia właściciela zasobu ponad kwotę, za którą byłby on skłonny udostępnić ten zasób nabywcom (tzw. DOCHODY TRANSFEROWE) (zob. np. pole W*EL’0 na rysunku poniżej). X PX

51 A Zauważ! kiedy podaż jest prawie zupełnie nieelastyczna, a popyt ogromny, przychód ze sprzedaży zasobu składa się PRAWIE WYŁĄCZNIE z renty ekonomicznej! (Zob. np. pole W*EAWMIN na rysunku poniżej).

52 Przedsiębiorstwa GONIĄ ZA RENTĄ (ang. RENT SEEKING)
Przedsiębiorstwa GONIĄ ZA RENTĄ (ang. RENT SEEKING). Przykładem POGONI ZA RENTĄ są m.in. wszelkie próby ograni-czenia podaży, czyli - zmonopolizowania rynku.

53 DOCHODY WŁAŚCICIELI ZASOBÓW
Na rynkach czynników produkcji powstają dochody właścicieli pra-cy, kapitału i ziemi. Podział wartości wytworzonych dóbr między właścicieli pracy, kapi-tału i ziemi nosi nazwę FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DO-CHODÓW w gospodarce.

54 FUNKCJONALNEGO PODZIAŁU DOCHODÓW nie należy mylić z PODMIOTOWYM (ostatecznym) podziałem dochodów między gospodarstwa domowe, który powstaje w wyniki działań państwa, nakładającego podatki i wypłacającego zasiłki (transfery).

55 DYGRESJA DOCHODY, SPRAWIEDLIWOŚĆ, A PRODUKTYWNOŚĆ Ekonomiści, nawiązując do teorii produktywności krańcowej, spierają się, czy rynek zapewnia sprawiedliwy podział dochodów.

56 DYGRESJA DOCHODY, SPRAWIEDLIWOŚĆ, A PRODUKTYWNOŚĆ Ekonomiści, nawiązując do teorii produktywności krańcowej, spierają się, czy rynek zapewnia sprawiedliwy podział dochodów. Jedni wskazują, że konkurencja na rynkach zasobów wyrównuje płace z krańcowym przychodem z pracy, czyli - z wartością wkładu pracy w wartość wytwarzanych dóbr. Kiedy praca jest bardzo produktywna, popyt na nią jest duży, więc i płaca nie jest mała. W efekcie dochód pracownika jest wysoki.

57 DYGRESJA DOCHODY, SPRAWIEDLIWOŚĆ, A PRODUKTYWNOŚĆ Ekonomiści, nawiązując do teorii produktywności krańcowej, spierają się, czy rynek zapewnia sprawiedliwy podział dochodów. Jedni wskazują, że konkurencja na rynkach zasobów wyrównuje płace z krańcowym przychodem z pracy, czyli - z wartością wkładu pracy w wartość wytwarzanych dóbr. Kiedy praca jest bardzo produktywna, popyt na nią jest duży, więc i płaca nie jest mała. W efekcie dochód pracownika jest wysoki. Także wynagrodzenie właścicieli kapitału i ziemi równa się krańcowemu przychodowi z zasobu, czyli – zdaniem ekonomistów, o których mowa – odpowiada ich wkładowi w produkcję dóbr, więc – jest sprawiedliwe.

58 DYGRESJA DOCHODY, SPRAWIEDLIWOŚĆ, A PRODUKTYWNOŚĆ Ekonomiści, nawiązując do teorii produktywności krańcowej, spierają się, czy rynek zapewnia sprawiedliwy podział dochodów. Jedni wskazują, że konkurencja na rynkach zasobów wyrównuje płace z krańcowym przychodem z pracy, czyli - z wartością wkładu pracy w wartość wytwarzanych dóbr. Kiedy praca jest bardzo produktywna, popyt na nią jest duży, więc i płaca nie jest mała. W efekcie dochód pracownika jest wysoki. Także wynagrodzenie właścicieli kapitału i ziemi równa się krańcowemu przychodowi z zasobu, czyli – zdaniem ekonomistów, o których mowa – odpowiada ich wkładowi w produkcję dóbr, więc – jest sprawiedliwe. Podobnie jest w skali świata: płace w Mozambiku i na Ukrainie są niższe niż w Polsce i w Szwecji, bo – przeciętnie – produktywność pracy mieszkańców Mozambiku lub Ukrainy jest niska w porównaniu z produktywnością pracy Polaków lub Szwedów.

59 DOCHODY, SPRAWIEDLIWOŚĆ, A PRODUKTYWNOŚĆ cd.
Sceptycy odpowiadają na to, że – po pierwsze – na wielu rynkach pracy nie istnieje konkurencja doskonała, czego skutkiem jest różnica poziomu płacy i krańcowego przychodu z pracy.

60 DOCHODY, SPRAWIEDLIWOŚĆ, A PRODUKTYWNOŚĆ cd.
Sceptycy odpowiadają na to, że – po pierwsze – na wielu rynkach pracy nie istnieje konkurencja doskonała, czego skutkiem jest różnica poziomu płacy i krańcowego przychodu z pracy. Po drugie, kapitał rzeczowy, ziemia i kapitał ludzki są rozdzielone nierówno, co skutkuje wielkimi różnicami dochodów i produktywności konkretnych osób. W dodatku niektórzy – z własnej (alkoholik?), lecz także nie z własnej winy (inwalida?) – nie mają zasobów, inni zaś – niczym niegdyś „szlachetnie urodzeni” feudalni arystokraci – dziedziczą mnóstwo kapitału i ziemi. Wszystko to zaprzecza idei równości ludzi i postulatowi ich wynagradzania proporcjonalnie do ich wkładu we wspólne dobro, czyli – sprawiedliwości.

61 DOCHODY, SPRAWIEDLIWOŚĆ, A PRODUKTYWNOŚĆ cd.
Sceptycy odpowiadają na to, że – po pierwsze – na wielu rynkach pracy nie istnieje konkurencja doskonała, czego skutkiem jest różnica poziomu płacy i krańcowego przychodu z pracy. Po drugie, kapitał rzeczowy, ziemia i kapitał ludzki są rozdzielone nierówno, co skutkuje wielkimi różnicami dochodów i produktywności konkretnych osób. W dodatku niektórzy – z własnej (alkoholik?), lecz także nie z własnej winy (inwalida?) – nie mają zasobów, inni zaś – niczym niegdyś „szlachetnie urodzeni” feudalni arystokraci – dziedziczą mnóstwo kapitału i ziemi. Wszystko to zaprzecza idei równości ludzi i postulatowi ich wynagradzania proporcjonalnie do ich wkładu we wspólne dobro, czyli – sprawiedliwości. Po trzecie, wysoka produktywność pracy np. Amerykanów lub Szwajcarów nie jest zasługą ich osobistego talentu i (lub) wysiłku. Jest ona natomiast wynikiem przypadkowego urodzenia się w kraju, w którym istnieją nagromadzone przez stulecia (m.in. w wyniku grabieży kolonii) zasoby kapitału oraz infrastruktura publiczna (np. dobre uniwersytety, dobre drogi) i społeczna (np. protestancka etyka pracy, stabilne prawa własności chroniące własność prywatną).

62 DOCHODY, SPRAWIEDLIWOŚĆ, A PRODUKTYWNOŚĆ cd.
Sceptycy odpowiadają na to, że – po pierwsze – na wielu rynkach pracy nie istnieje konkurencja doskonała, czego skutkiem jest różnica poziomu płacy i krańcowego przychodu z pracy. Po drugie, kapitał rzeczowy, ziemia i kapitał ludzki są rozdzielone nierówno, co skutkuje wielkimi różnicami dochodów i produktywności konkretnych osób. W dodatku niektórzy – z własnej (alkoholik?), lecz także nie z własnej winy (inwalida?) – nie mają zasobów, inni zaś – niczym niegdyś „szlachetnie urodzeni” feudalni arystokraci – dziedziczą mnóstwo kapitału i ziemi. Wszystko to zaprzecza idei równości ludzi i postulatowi ich wynagradzania proporcjonalnie do ich wkładu we wspólne dobro, czyli – sprawiedliwości. Po trzecie, wysoka produktywność pracy np. Amerykanów lub Szwajcarów nie jest zasługą ich osobistego talentu i (lub) wysiłku. Jest ona natomiast wynikiem przypadkowego urodzenia się w kraju, w którym istnieją nagromadzone przez stulecia (m.in. w wyniku grabieży kolonii) zasoby kapitału oraz infrastruktura publiczna (np. dobre uniwersytety, dobre drogi) i społeczna (np. protestancka etyka pracy, stabilne prawa własności chroniące własność prywatną). W efekcie odwołujący się do idei równości ludzi krytycy domagają się wyrównywania – np. podatkami i zasiłkami, również w skali międzynarodowej – dochodów powstających na rynkach czynników pracy, kapitału i ziemi… KONIEC DYGRESJI

63 Pomówmy o wynagrodzeniach właścicieli czynników produkcji, które powstają na rynkach tych czynników produkcji.

64 WYNAGRODZENIE PRACY: PŁACA
OGÓLNIE: poziom płac zależy do popytu na pracę i od podaży pracy.

65 Kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest mały, popyt na pra-cę, DA, i płaca, WA, są niskie (rysunek a). Odwrotnie, kiedy krańcowy przychód z pracy, MRPL, jest duży, popyt na pracę, DA, i płaca, WA, są wysokie (rysunek b).

66 * Także podaż pracy wpływa na poziom płac. Ogólnie:
Dane statystyczne dość dobrze potwierdzają tzw. TEORIĘ PRO-DUKTYWNOŚCI KRAŃCOWEJ. Zgodnie z tą teorią istnieje silna korelacja poziomu płac realnych i wydajności pracy.

67 INNE CZYNNIKI WPLYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ WYNA-GRODZEŃ ZA PRACĘ:
•WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elektryka w fabryce samochodów).

68 •WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elektryka w fabryce samochodów). • DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZA-SOBÓW O PODOBNEJ PRODUKTYWNOŚCI DOSTAJĄ OD-MIENNE WYNAGRODZENIE.

69 •WYRÓWNAWCZE ZRÓŻNICOWANIE PŁAC kompensuje szcze-gólną atrakcyjność (lub nieatrakcyjność) wykonywania konkretnego zawodu w konkretnych warunkach (np. wynagrodzenie elektryka na platformie wiertniczej na Morzu Północnym i wynagrodzenie elektryka w fabryce samochodów). • DYSKRYMINACJA, czyli sytuacja, kiedy WŁAŚCICIELE ZA-SOBÓW O PODOBNEJ PRODUKTYWNOŚCI DOSTAJĄ OD-MIENNE WYNAGRODZENIE. • BRAK INFORMACJI, NIEWIELKA MOBILNOŚĆ PRACY…

70 WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA
ZYSK to wynagrodzenie kapitału. Zysk jest m.in. wynagrodzeniem umiejętności organizacji produkcji, innowacyjności i skłonności do ryzyka. Zysk ma charakter REZYDUALNY, co może sprawić, że jest BARDZO wysoki.

71 Jednakże źródłem wysokiego zysku może być także pogoń za rentą (ang
Jednakże źródłem wysokiego zysku może być także pogoń za rentą (ang. rent-seeking) i monopolizacja. * W efekcie trudno jest rozróżnić zysk „zasłużony” i „niezasłużony”, co jest jedną z przyczyn przewlekłości sporów o wysokość podatku od zysku.

72 WYNAGRODZENIE WŁASNOŚCI: ZYSK I RENTA
RENTA (np. dzierżawna, gruntowa) to wynagrodzenie ziemi. Stałość podaży pojawiająca się niekiedy np. na rynku ziemi, w połączeniu z dużym popytem, sprawia, że wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej… R R R

73 Niekiedy wynagrodzenie zasobu składa się niemal wyłącznie z renty ekonomicznej… Zachęca to do wysokiego opodatkowania tego wynagrodzenia. Wszak NIE ZMIENI ONO OFEROWANEJ NA SPRZEDAŻ ILOŚCI ZASOBU I NIE SPOWODUJE UBYTKU NADWYŻKI CAŁKOWITEJ. S’ A B C T R

74 POMYŚLMY JESZCZE O ALOKACYJNEJ FUNKCJI WYNA-GRODZEŃ CZYNNIKÓW PRODUKCJI…
Otóż - podobnie jak inne ceny - WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIELI ZASOBÓW PEŁNIĄ FUNKCJĘ ALOKACYJNĄ, czyli ROZDZIELAJĄ DOBRA (w tym przypadku: PRACĘ KAPI-TAŁ i ZIEMIĘ) MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPO-DARCE.

75 PRZYKŁADY: Atrakcyjne PŁACE informatyków skłaniają młodych ludzi do stu-diowania informatyki.

76 PRZYKŁADY: Atrakcyjne PŁACE informatyków skłaniają młodych ludzi do stu-diowania informatyki. Wysokość ZYSKU, do którego powstania przyczynia się budynek w konkretnym zastosowaniu, decyduje o tym, czy będzie on pełnić funkcje biura, hotelu, czy magazynu.

77 PRZYKŁADY: Atrakcyjne PŁACE informatyków skłaniają młodych ludzi do stu-diowania informatyki. Wysokość ZYSKU, do którego powstania przyczynia się budynek w konkretnym zastosowaniu, decyduje o tym, czy będzie on pełnić funkcje biura, hotelu, czy magazynu. Od poziomu RENTY DZIERŻAWNEJ i GRUNTOWEJ zależy, czy działka zostanie wzięta pod uprawę (np. pszenicy, cebuli, pietrusz-ki), czy też staną na niej budynki...

78 Pamiętasz? GOSPODARKA RYNKOWA JEST JAK SŁONECZ-NIK…
Słonecznik obraca swoją tarczę ku wędrującemu po niebie słońcu. Natomiast gospodarka rynkowa dostosowuje strukturę pro-dukcji do zmiennych potrzeb nabywców…

79

80 Jednakże warunkiem tego, aby gospodarka rynkowa - ku zadowole-niu nabywców - zachowywała się jak słonecznik, jest spełnianie przez wynagrodzenia właścicieli czynników funkcji alokacyjnej, czyli ROZDZIELANIE PRZEZ TE WYNAGRODZENIA PRACY KAPITAŁU I ZIEMI) MIĘDZY RÓŻNE ZASTOSOWANIA W GOSPODARCE.

81 To działa tak: nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr…

82 To działa tak: nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr… Jednakże, aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI.

83 To działa tak: nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr… Jednakże, aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI. OTÓŻ TO WŁASNIE WYNAGRODZENIA CZYNNI-KÓW PRODUKCJI KIERUJĄ JE KU ZASTOSOWANIOM, KTÓRE ZAPEWNIAJĄ PRODUCENTOM NAJWIĘKSZY ZYSK.

84 To działa tak: nabywcy „głosują” swoimi pieniędzmi na pewne dobra; wysoki zysk zachęca producentów do wytwarzania tych właśnie dóbr… Jednakże, aby wytworzyć te dobra, na które ludzie głosują pieniędzmi, producenci potrzebują PRACY, KAPITAŁU i ZIEMI. Otóż to właśnie wynagrodzenia czynników produkcji kie-rują je ku zastosowaniom, które zapewniają producentom najwięk-szy zysk. TO WŁAŚNIE TEN ZYSK UMOŻLIWIA PRODUCENTOM ZA-OFEROWANIE WŁAŚCICIELOM CZYNNIKÓW PRODUKCJI ODPOWIEDNIO WYSOKICH (ATRAKCYJNYCH) WYNAGRO-DZEŃ!