Skład tekstu systemem TEX Marcin Paweł Sadowski Karolina Danuta Pągowska Dzień dobry Państwu Nazywam się Karolina Pągowska, ... a ja Marcin Sadowski Przygotowaliśmy dla Państwa wykład zatytułowany „Skład tekstu systemem TeX” # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Jak wymawiać TEX i LATEX? TEX : tech, tek TeX LATEX : la-tech, lej-tek LaTeX LATEX2ε : la-tech tu i, lej-tech tu i LaTeX2e Na samym początku, zanim powiemy cokolwiek chcielibyśmy zapoznać Państwa ze sposobem wymawiania nazw opisywanych w tym wykładzie aplikacji. 3# Pierwszą należy wymawiać: „tech” lub „tek”, drugą: „la-tech” lub „lej-tek”, ostatnią: „la-tech tu i” lub „lej-tek tu i”. Mała uwaga co do pisowni tych nazw: W sytuacjach, w których nie można zapisywać nazwy TeX z charakterystycznym obniżeniem litery "E", należy zamiennie używać wersji z małą literą „e”, tak jak to jest pokazane na ekranie. Natomiast jeżeli nie można zapisać symbolu LaTeX i LaTeX2e, tak jak to jest pokazane na ekranie, można zamiennie używać wersji z małymi literami „a” i „e” oraz zamiast epsilon-a pisać „e”. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Cele wykładu To nie jest wykład instruktażowy! Celem wykładu jest przedstawienie TEX-a jako profesjonalnego systemu składu tekstu zapoznanie z jego możliwościami # W tym miejscu chciałabym powiedzieć, że to nie jest wykład instruktażowy. Nie mamy na celu nauczenia Państwa obsługi programu TeX. Przedstawimy oczywiście kilka przykładów, jednakże ostrzegam, że na ich podstawie nie będą jeszcze Państwo umieli tworzyć dokumentów w TeX-u. Gdybyśmy chcieli Państwa tego nauczyć, wykład musiałby trwać o wiele dłużej. # Celem wykładu jest tylko przedstawienie Państwu TeX-a jako profesjonalnego systemu składu tekstu oraz zapoznanie z jego możliwościami. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Od maszynopisu do publikacji Autor dostarcza maszynopis do wydawnictwa. Redaktor w wydawnictwie decyduje o układzie graficznym. Maszynopis z uwagami redaktora trafia do zecera. Zecer dokonuje składu. Jestem ciekaw, czy wiedzą Państwo jak wygląda droga od maszynopisu dokumentu do ostatecznej, wydrukowanej publikacji? Skrótowo można to przedstawić w takich czterech punktach. # 1. Aby wydać książkę, autor dostarcza maszynopis do wydawnictwa. # 2. W wydawnictwie redaktor decyduje o układzie graficznym dokumentu (czyli o szerokościach szpalt, kroju pisma, odstępach przed i po tytułach rozdziałów itd.). # 3. Redaktor zapisuje swoje decyzje w maszynopisie, w formie odpowiednich instrukcji, i przekazuje go zecerowi. # 4. Na podstawie maszynopisu oraz instrukcji zecer wykonuje skład. Redaktor-człowiek odgaduje intencje autora, wykorzystując swoje doświadczenie zawodowe. Na podstawie zawartości maszynopisu, ustala, które fragmenty tekstu są tytułami rozdziałów, podrozdziałów, cytatami, przykładami, wzorami matematycznymi itd. Jednakże redaktor nie zawsze wywiązuje się idealnie z postawionego przed nim zadania... # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Sztuka tworzenia książki Błędne myślenie, że projektowanie układu graficznego książki jest tylko kwestią estetyki. Książka jest do czytania, a nie do oglądania! # Projektowanie książek jest sztuką. Często popełnia się poważny błąd zakładając, że projektowanie układu graficznego książki jest tylko kwestią estetyki. Stwierdzenie, że jeżeli dokument wygląda ładnie, to jest dobrze złożony, jest jak najbardziej niepoprawne. # Ponieważ jednak dokumenty są przeznaczone do czytania, a nie do powieszenia jak obraz na ścianie w galerii, to o wiele większe znaczenie niż piękny wygląd ma łatwość czytania i przyswajania tekstu. Na przykład: * Wielkość pisma oraz numeracje rozdziałów, podrozdziałów i punktów należy ustalić tak, aby czytelnik mógł się szybko zorientować w strukturze dokumentu. Ważne są wielkości czcionek i wcięć. * Szerokość szpalty nie powinna być zbyt mała, aby nie zmuszać czytelnika do wytężania wzroku, ale zarazem wystarczająco duża, aby tekst elegancko wypełniał stronę. * itd. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Powstanie TEX-a Pracę nad TEX-em rozpoczął w 1977 roku (czyli już 25 lat temu) Donald Ervin Knuth, rozczarowany wyglądem swoich prac naukowych publikowanych w American Mathematical Society. Stworzył on program przeznaczony do składu tekstów zawierających wzory matematyczne. Obecnie używana wersja TEX-a (z numerem 3.14159) powstała w 1982 roku. # TeX powstał w Stanach Zjednoczonych na Uniwersytecie Stanforda. Pracę na tym programem rozpoczął w 1977 roku (czyli już 25 lat temu) Donald Ervin Knuth [knut], rozczarowany wyglądem swoich prac naukowych publikowanych w American Mathematical Society [amerikan matematikal sosajeti]. Mogę w formie anegdoty powiedzieć, że Knuth [knut] był na tyle niezadowolony z wyglądu, iż pewnego dnia 1974 roku zaprzestał on nawet wysyłania swoich prac do publikacji, ponieważ stwierdził, że „zbyt przykre było dla niego oglądanie ostatecznego wyniku”. # To właśnie nakłoniło Knutha [knuta] do stworzenia programu przeznaczonego do składu tekstu zawierającego wzory matematyczne. # W postaci używanej obecnie, TeX został udostępniony w roku 1982, i od tego czasu zmienił się tylko w niewielkim stopniu. Mogę powiedzieć Państwu, że TeX jest programem bardzo stabilnym. Dziś - jak utrzymuje Knuth - jest w zasadzie programem nie zawierającym błędów. Autor systemu wyznaczył nawet nagrodę pieniężną dla każdego, kto wykryje jakikolwiek błąd w działaniu programu. Wartość tej nagrody wynosi obecnie ponad 300$. I jeszcze jedne uwaga. Ciekawostką jest, że numery wersji TeX-a zbiegają do liczby /pi. Obecny numer wynosi 3.14159. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Jest TEX, jest też LATEX LATEX – zestaw instrukcji umożliwiających autorom złożenie i wydrukowanie ich prac na najwyższym poziomie typograficznym. TEX – program do formatowania dokumentów LATEX-a. LATEX jest redaktorem, a TEX – zecerem. Najnowsza wersja LATEX-a to LATEX 2ε. # LaTeX jest zestawem instrukcji (poleceń, makrodefinicji, makr) ułatwiającym autorom złożenie i wydrukowanie ich prac na najwyższym poziomie typograficznym. # Do formatowania dokumentu LaTeX-a wykorzystuje się TeX-a. # Można powiedzieć, że LaTeX jest redaktorem, a TEX – zecerem. Pierwszą wersję LaTeX-a opracował Leslie Lampot [lesli lamport]. Kilka lat temu (w 1994) pakiet LaTeX został rozszerzony przez tak zwaną drużynę „LaTeX3 team”, kierowaną przez Franka Mittelbacha. Celem tego rozszerzenia było wprowadzenie kilku od dawna postulowanych ulepszeń oraz unifikacja rozmaitych odmian LaTeX-a, jakie rozpowszechniły się od chwili powstania kilkanaście lat temu LaTeX-a w wersji 2.09. # Nowa wersja pakietu nazywa się LaTeX2/epsilon w celu odróżnienia jej od wersji poprzednich. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

LATEX a programy WYSIWYG Formatowanie logiczne, czyli praca z LATEX-em. Formatowanie wizualne, czyli praca z programami typu WYSIWYG. 2# Praca z LaTeX-em zdecydowanie różni się od podejścia stosowanego w procesorach tekstu typu WYSIWYG [łyswig], takich jak MS Word albo Corel WordPerfect. Pierwszy sposób można określić "formatowaniem logicznym" drugi "formatowaniem wizualnym". Używając programów typu WYSIWYG [łyswig] (czyli z ang. „co widzisz, to dostajesz”) autor, w miarę dopisywania tekstu, interakcyjnie decyduje o wyglądzie graficznym dokumentu. Przez cały czas widzi na ekranie, jak tekst będzie wyglądał po wydrukowaniu. Używając LeTeX-a, zwykle nie można oglądać dokumentu w jego ostatecznej postaci i zarazem dopisywać tekstu. Można natomiast obejrzeć dokument na ekranie po przetworzeniu go TeX-em. Po naniesieniu niezbędnych poprawek dokument można na przykład wysłać na drukarkę. Dopowiem, że był to problem pierwszych wersji TeX-a (i systemów operacyjnych pracujących tylko w trybie tekstowym). Teraz nic nie stoi na przeszkodzie, aby np. w okienkowym trybie Linux-a (lub w innym systemie graficznym) w jednym oknie tworzyć sobie dokument TeX-a, w drugim kompilować „na życzenie”, a w trzecim przeglądać plik wynikowy. W programach typu WYSIWYG (np. MS Word) często powstają dokumenty przyjemne dla oka, ale pozbawione struktury, albo wykazujące brak konsekwencji w strukturze. Dzięki LaTeX-ówi możemy uniknąć powstawania takich błędów. Autora określa tylko logiczną strukturę dokumentu. Po powiedzeniu LaTeX-owi jaki układ graficzny chcemy zastosować (czy budujemy np. książkę czy list), program sam sformatuje odpowiednio tekst. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Co można stworzyć w LATEX-u? Artykuły naukowe i techniczne Listy Książki Słowniki i encyklopedie Raporty Plakaty i ogłoszenia Co można stworzyć w LaTeX-u? Prawie wszystko, chociażby: # począwszy od dowolnych artykułów naukowych i technicznych, # poprzez listy, # rozmaitej objętości książki, # słowniki i encyklopedie, # dalej idąc przez raporty i im podobne, # a na plakatach i ogłoszeniach zakończywszy. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Układy i wzory Gotowe układy graficzne, automatyczne formatowanie stron: Dobór czcionek. Składanie wierszy i akapitów. Centrowanie. Możliwość profesjonalnego składu wzorów matematycznych. Jakie zalety ma LaTeX? # Niewątpliwą zaletą pracy z LaTeX-em jest dostępność gotowych, przygotowanych przez zawodowców układów graficznych. Dzięki ich zastosowaniu dokumenty wyglądają „jak z drukarni” – eliminujemy potrzebę zaznajamiania się z tajemną wiedzą o sztuce drukarskiej. Układy te dbają o odpowiedni dobór czcionek, składanie wierszy i akapitów, wyrównywanie tekstu. %B Jako przykład mogę pokazać: * Wygląd strony tytułowej pewnej książki – jak widać program sam zadbał o odpowiednie wyrównanie teksty i dobór wielkości i kroju czcionek. * Dalej mam list – TeX sam zadbał o odpowiednie wyrównanie adresu nadawcy i odbiorcy oraz o odstępy pomiędzy fragmentami listu. Proszę zobaczyć, że zostawił nawet trochę miejsca na podpis nadawcy. %B # System LaTeX umożliwia ponadto wygodne i zarazem profesjonalne składanie wzorów matematycznych. Tworzone wzory (o ile tworzone są poprawnie) wyglądają dokładnie tak jak powinny i mają zgodny z logiką zapis. %B * Zadanie z matematyki prezentujące różnorodność (acz nie pełen komplet) możliwości generowania wzorów %B # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Instrukcje Łatwe instrukcje umożliwiające pracę z programem. Łatwość tworzenia przypisów, odnośników, spisów, indeksów, skorowidzów itp. Polecenia typu: \tabeleofcontent – generuje spis treści. \makeindex – generuje indeks haseł. Instrukcje... # Do rozpoczęcia pracy z LaTeX-em wystarczy poznać zaledwie kilkanaście łatwych do zrozumienia instrukcji, określających strukturę logiczną dokumentu. Użytkownik mówi tylko programowi, w którym miejscu zaczyna się rozdział, podrozdział, akapit lub że w tym a nie innym miejscu chce wstawić równanie matematyczne. Nie trzeba zaprzątać sobie głowy formatowaniem dokumentu. TeX sam ustali, czy – chociażby – rozpocząć akapit na tej stronie, czy może już na następnej; powiększy odpowiednio czcionkę tytułu, podtytułu, nazwy rozdziału itd. # Nawet takie elementy jak przypisy, odnośniki, spisy treści, spisy tabel, skorowidze, oraz spisy bibliograficzne przygotowuje się bardzo łatwo, a odsyłacze i numery wzorów, tabel, rysunków, rozdziałów i podrozdziałów uzyskują automatycznie kolejne wartości. W celu wstawienia spisu treści wystarczy podać komendę „table of content”, czyli z angielskiego „spis treści”. Generowanie indeksu polega na zaznaczeniu w tekście słów, które mają zostać umieszczone w indeksie i wydaniu polecenia „make index”, czyli z angielskiego „zrób skorowidz”. Program sam sprawdzi, na której stronie znajduje się dane hasło lub tytuł akapitu, który ma numer czy też jaki poziom w kontekście zajmuje. %B Proszę spojrzeć jeszcze raz na tą pracę... %B # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Własne instrukcje Możliwość generowania własnych instrukcji i środowisk: \newcommand{nazwa}{tekst} \newenvironment{nazwa}  {początek}{koniec} # Ciekawą możliwością LaTeX-a jest możliwość generowania własnych instrukcji i środowisk. Nową instrukcję tworzymy komendą „new command”, a środowisko – komendą „new environment”. Jak to działa? Zobaczmy na przykładach. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Własne instrukcje – przykłady \newcommand{\wf}{\bf Wydział Fizyki} ◦◦◦ To jest \wf Uniwersytetu Warszawskiego. To jest Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Komenda „new command” wymaga dwóch argumentów: nazwy oraz tekstu wypisywanego po wybraniu tej komendy. Jeżeli zapiszemy tak, jak to jest pokazane na ekranie, tj. stworzymy nową komendę o nazwie „\wf” z tekstem „\bf Wydział Fizyki” i gdzieś w tekście wpiszemy „\wf” to w to miejsce zostanie wstawiony pogrubiony tekst „Wydział Fizyki”. Możliwość definiowania nowych komend umożliwia zwiększenie czytelności pliku z kodem źródłowym, jak również zmniejszenie jego objętości. W przykładzie zamiast wielokrotnego wpisywania prawie 20 znaków wstawia się tylko 3 (ukośnik, „w” i „f”). # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Własne instrukcje – przykłady \newenvironment{wzor}  {\begin{displaymath}}{\end{displaymath}} ◦◦◦ \begin{wzor} f(x)=\frac{x^2}{x-2y} \end{wzor} „New environment” jest bardziej rozbudowaną wersją „new command”. Jako argumentów potrzebuje: nazwy; tekstu lub komend rozpoczynających blok oraz tekstu lub komend kończących blok. I tak, na przykładzie zdefiniowano środowisko „wzor” tworzące pole do wpisywania wzorów matematycznych. Dzięki temu zastąpiono długie, oryginalne nazwy : „\begin{displaymath}” i „\end{displaymath}” (w których łatwo popełnić literówkę) krótszymi: „\begin{wzor}” oraz „\end{wzor}”. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Kolejne zalety LATEX-a Dokumenty o dobrze określonej strukturze. Separacja opisu struktury dokumentu, od opisu jego wyglądu. Jednoznaczność kodu. Kolejne zalety LaTeX-a: # Warto pamiętać, że LaTeX zachęca autorów do tworzenia dokumentów o dobrze określonej strukturze. # Używanie makroinstrukcji LaTeXa pozwala na osiągnięcie bardzo istotnego celu - separacji opisu struktury dokumentu od opisu jego wyglądu. Użytkownik decyduje jedynie o strukturze (rozdziały, sekcje, akapity itp.) natomiast o wygląd dba TeX. # Mamy też zagwarantowaną jednoznaczność kodu: cały zapis tekstu pod LaTeX-em, łącznie ze wzorami, rysunkami i wykresami, prowadzony jest w kodzie ASCII (czyli w zwykłym pliku tekstowym). Pozwala to na przesyłanie tekstów pocztą elektroniczną lub na dyskietce, dając równocześnie gwarancję, że po stronie odbiorcy tekst zostanie odczytany dokładnie tak, jak życzył sobie tego nadawca. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Bezpłatny i przenośny Bezpłatność TEX-a (public domain) oraz pakietów rozszerzających możliwości LATEX-a. Przenośność TEX-a na różne platformy sprzętowe. Warto też powiedzieć, że: # Istnieje wiele bezpłatnych pakietów poszerzających możliwości LaTeX-a. Przykładowo, dostępne są pakiety umożliwiające wstawianie do dokumentów grafiki, tworzenie wersji dokumentów w formacie PDF czy też przygotowanie spisów bibliograficznych według ściśle określonych reguł, obowiązujących w różnych wydawnictwach. # TeX - program formatujący używany przez LaTeX2/epsilon - jest bezpłatny i w najwyższym stopniu przenośny. TeX jest oprogramowaniem „public domain”, co oznacza, że każdy może zostać jego legalnym użytkownikiem bez żadnych opłat licencyjnych. Ponadto TeX, jak każdy prawdziwy program „public domain”, jest dostępny łącznie z kodem źródłowym i został zaimplementowany praktycznie na każdej platformie. W rezultacie użytkownicy TeX-a na całym świecie mogą się porozumiewać (np. wymieniać dokumenty poprzez pocztę elektroniczną) bez względu na to, na jakim sprzęcie pracują. TeX działa tak samo na wszystkich platformach. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Platformy sprzętowe (1) IBM PC MS DOS OS/2 WINDOWS 95 98 NT 2000 IBM VM CMS VAX VMS UNIX A na jakich to platformach pracuje TeX? TeX jest przygotowany do pracy na komputerach pracujących pod różnymi systemami operacyjnymi, na przykład na komputerach # IBM PC (MS DOS, OS/2, Windows 95/98/NT/2000, Linux), # IBM (VM/CMS), # VAX (VMS, UNIX) # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Platformy sprzętowe (2) HP HP-UX SUN Solaris Cray DEC Comodore Amiga Apple Macintosh # HP (HP-UX), # SUN (Solaris), # Cray, # DEC, # Commodore Amiga i # Apple Macintosh. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Znaki diakrytyczne Problemy z programami typu MS Word. Sprytne rozwiązanie w LATEX-u. Polskie znaki diakrytyczne – pakiet „inputenc”. Teraz powiem kilka słów o znakach diakrytycznych w LaTeX-u. # Obce (w stosunku do języka angielskiego) języki zawierają wiele „akcentów” i specjalnych symboli (niedostępnych w alfabecie łacińskim). TeX potrafi wyprodukować znaki diakrytyczne używane w większości zachodnich języków, co jest nietrywialną (lub chociażby niewygodną) czynnością do wykonania w edytorach typu MS Word. # Zaprezentuję za chwilę tabelę, w której przedstawiłem sposób wzbogacania literek o ogonki, daszki, kropki itp. Co ciekawe „akcenty” można dodawać nie tylko do prezentowanej literki „a” ale do każdej innej – zgodnie z potrzebami – a nawet można postawić daszek nad kropką kończącą zdanie. %B ... %B # Tworzenie polskich znaków diakrytycznych to trochę inna sprawa. W niepolskich dystrybucjach TeX trzeba stosować metodę, którą przed chwilą podałem. Ale nie jest problemem aby wejść w posiadanie TeX-a uzupełnionego o polski moduł o nazwie „inputenc” (na przykład każda dystrybucja Linux-a, mogąca porozumiewać się po polsku, powinna posiadać polskiego TeX-a). W takiej sytuacji wystarczy „normalnie” wpisywać polski tekst (przypomnę, że polskie znaki diakrytyczne uzyskuje się wciskając [AltGraph] czyli [LewyAlt] oraz literę (np. [Alt]+[a] daje „ą”). # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Wady LATEX-a Zaprojektowanie całkowicie nowego układu jest czasochłonne. Trudno stworzyć dokument o nieokreślonej, bałaganiarskiej strukturze. Mogą pojawić się problemy z automatycznym i jednocześnie poprawnym przenoszeniem polskich wyrazów. Pracochłonność opisywania rysunków. LaTeX ma także pewne braki, z tym że ciężko mi znaleźć chociaż jeden istotny. # Po pierwsze zaprojektowanie całkowicie nowego układu jest czasochłonne. Aczkolwiek projektowanie nowych układów jest właściwie niepotrzebne, z powodu dużej ilości obecnie dostępnych szablonów. # To o czym już wspomniałem: trudno stworzyć dokument o nieokreślonej i bałaganiarskiej strukturze. # Mogą pojawić się problemy z automatycznym i jednocześnie poprawnym przenoszeniem polskich wyrazów ponieważ LaTeX został stworzony w wersji anglojęzycznej. Jednakże coraz częściej do dostępnych dystrybucji dołączane są odpowiednie tablice niwelujące tą niedogodność a i sam użytkownik może w pewien sposób z tym sobie poradzić. # No, chyba jedyną, większą wadą LaTeX-a jest to, że proces opisywania rysunków charakteryzuje się pracochłonnością. Niestety ale rysunki trzeba szczegółowo opisywać za pomocą komend stawiających kreski, kółka i kropki. Rozwiązaniem tego problemu, jest przygotowanie ilustracji w osobnym programie graficznym i jej wstawienie do edytowanego dokumentu. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Skład tekstu systemem TeX Składniki systemu TEX edytor tekstu T E X pomysł *.tex *.tfm MakeIndex BiBTeX MetaFont MetaPost Jak wygląda droga od rękopisu do publikacji z wykorzystaniem systemu TeX? # 1. Po pierwsze autor ma pomysł. # 2. Po drugie siada przy komputerze i włącza jakiś edytor tekstu (np. emacs, Notanik). # 3. Przepisując treść tworzy dokument źródłowy - plik z rozszerzeniem *.tex. # 4. Uruchamia następnie program TeX, a ten w razie potrzeby pociąga inne aplikacje, np. MakeIndex do generacji i sortowania indeksów; BibTeX do generowanie bibliografii; MetaFont do generowania czcionek; MetaPost do tworzenia grafiki wektorowej. # 5. TeX korzysta z plików *.tfm znajdujących się na komputerze. Zawierają one czcionek czytane przez LaTeX-a. # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

T E X Składniki systemu TEX *.aux *.bbl *.glo *.idx *.log *.toc XDVI YAP *.dvi ekran sterowniki *.pdf *.ps drukarka Dalej: # 6. TeX tworzy dużo różnych plików, które zawierają informacje potrzebne do: a. Wykonania spisu rysunków i tablic (plik *.aux); b. Stworzenia bibliografii (*.bbl); c. Wygenerowania glosariusza (*.glo) i indeksu (*.idx) d. Czy też spisu treści (*.toc) 7. Do pliku *.log TeX zapisuje komunikaty i ewentualne ostrzeżenia TeX-a, wygenerowane podczas kompilacji dokumentu. Przeglądanie tego pliku może być często pomocne w diagnostyce błędów. # 8. Z dokumentu źródłowego po przetworzeniu otrzymuje się plik *.dvi. 2# 9. Z wykorzystaniem programu XDVI (w Linux-e) lub YAP (Windows) można obejrzeć swoje dzieło na ekranie. # 10. Plik *.dvi jest też plikiem wejściowym dla sterowników. # 11. Te z kolei potrafią go wydrukować bądź zamienić na inny format, np. PostScript (przeglądarka Ghost View) lub PDF (Acrobat Reader firmy Adobe). # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX

Grupy użytkowników TEX-a TEX Users Group http://www.tug.org/ Grupa Użytkowników Systemu TEX http://www.gust.org.pl/ I na koniec zaproszenie go Internetu. # System jest rozwijany przez użytkowników na całym świecie. Wielu z nich jest stowarzyszonych w międzynarodowej organizacji TeX Users Group (TUG). TUG liczy około 3000 członków indywidualnych, reprezentujących ponad 1500 szkół, uniwersytetów, agencji prywatnych i rządowych (np. Los Alamos National Laboratory [laebretory], NASA w USA czy CERN w Europie), oraz ponad 100 instytucjonalnych. # W 1992 roku powstała Polska Grupa Użytkowników Systemu TeX (GUST). Obecnie GUST zrzesza ponad 250 członków indywidualnych i instytucjonalnych. Co roku organizowana jest Ogólnopolska Konferencja Użytkowników TeX-a. Organizowane są kursy i szkolenia. W 1994 roku GUST był organizatorem IX Europejskiej Konferencji Użytkowników Systemu TeX w Gdańsku, natomiast w 1998 roku XIX Światowej Konferencji Użytkowników Systemu TeX w Toruniu. GUST wydaje dwa razy do roku swój biuletyn. %InternetClik {wejście do Internetu i zaprezentowanie strony GUST-u} # 2018-12-26 Skład tekstu systemem TeX