W Y K Ł A D D R U G I Prawo precedensów Porównanie systemów prawnych.

Slides:



Advertisements
Podobne prezentacje
W Y K Ł A D D R U G I Prawo precedensów Porównanie systemów prawnych.
Advertisements

WSTĘP DO PROCESU AMERYKAŃSKIEGO
Litygacja strategiczna – działania prawne
Prawa człowieka wykładowca: dr Małgorzata Madej data:
Ustrój sądownictwa w państwach skandynawskich
ZASADY USTROJU RZECZYPOSPOLITEJ
Gałęzie prawa wewnętrznego
Generacje praw człowieka
Władza sądownicza w Polsce
Ekonomiczna teoria władzy ustawodawczej i sądowniczej
W Y K Ł A D P I E R W S Z Y CZYM JEST PRAWO?.
dr hab. Krzysztof Ślebzak WPiA UAM, BSIA SN
Sprawa podatkowa.
Perspektywy specjalizacji sądów w sprawach patentowych w Polsce i w Unii Europejskiej Michał du Vall.
PROCES AMERYKAŃSKI.
Wiedza o społeczeństwie
Zbieg przepisów i zbieg przestępstw
ZSP-W-7 „Z dziejów prawa w Anglii. SPECYFIKA ANGLOSASKIEGO SYSTEMU PRAWNEGO”
Przedmiot prawa cywilnego Kryteria wyodrębniania stosunków cywilnoprawnych Pojęcie prawa cywilnego sensu largo Kodyfikacja prawa cywilnego.
W Y K Ł A D D R U G I PRAWO PRECEDENSÓW.
OCHRONA PRACOWNIKÓW W RUCHU SŁUŻBOWYM PUŁAWY 2014.
Art. 77 ust. 1 Konstytucji jest to odpowiedzialność za własny czyn odpowiedzialność oparta na obiektywnej ocenie działania lub zaniechania szkodzącego.
Władza sądownicza w Polsce
Prawo cywilne – część ogólna i prawo zobowiązań
PRAWO I POLITYKA NA SZCZEBLU STANOWYM / PODSUMOWANIE.
WYKŁAD SZÓSTY WŁADZA SĄDOWNICZA.
W Y K Ł A D P I Ą T Y PRAWO KARNE.
DEPARTAMENT SPRAWIEDLIWOŚCI URZĄD SOLICITOR GENERAL.
SĄD NAJWYŻSZY U.S.A. SĘDZIOWIE W SŁUŻBIE IDEOLOGII
W Y K Ł A D S Z Ó S T Y PRAWO PROCESOWE.
Mgr Przemysław Mazurek
PRAWO I POLITYKA POLITYKA I PRAWO. SOFOKLES: „NIKT NIE JEST BARDZIEJ ZOBOWIĄZANY DO PRZESTRZEGANIA PRAWA NIŻ TEN, KTO TO PRAWO TWORZY” O. von BISMARCK:
Władza sądownicza.
Trybunał Konstytucyjny
Prawo administracyjne – źródła prawa
Stosowanie prawa cywilnego
Temat: Władza sądownicza w Polsce.
Tworzenie prawa Prawoznawstwo.
Tworzenie prawa.
Logika i argumentacja dla prawników
Stosowanie prawa Prawoznawstwo.
Istota regulacji zawartej w art. 11 § 1 k.k. sprowadza się do tego, iż ten sam czyn stanowić może tylko jedno przestępstwo - niezależnie od tego, znamiona.
Zakres obowiązywania kpa
Postępowanie podatkowe dr Tomasz Nowak Katedra Prawa Finansowego Zakład Zobowiązań i Procedur Podatkowych pokój 3.91 dyżur: czwartki.
Skarga do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
S TOSOWANIE PRAWA. P OJĘCIE Stosowanie prawa jest terminem wieloznacznym. W podstawowym znaczeniu stosowanie prawa rozumiane jest jako proces ustalania.
Prawa człowieka i systemy ich ochrony
W Y K Ł A D D R U G I Prawo precedensów Porównanie systemów prawnych.
Przemoc w rodzinie Oddziaływania korekcyjno-edukacyjne. Podstawy prawne oraz praktyki orzekania i kierowania osób stosujących przemoc w rodzinie Szanse.
Sądownictwo międzynarodowe. Historia sądownictwa międzynarodowego 1.Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej – powołany w okresie Ligii Narodów;
ORZECZENIA NSA POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE.
Sądy Administracyjne w Polsce
W Y K Ł A D C Z W A R T Y Podstawy amerykańskiego konstytucjonalizmu.
Stacjonarne Studia Administracji Prawo karne materialne Kary mgr Katarzyna Piątkowska Katedra Prawa Karnego Materialnego.
WYBRANE ZAGADNIENIA MATERIALNEGO I PROCESOWEGO PRAWA PRACY
Podstawy logiki praktycznej
Promowanie praw dzieci
Wykład IV: Elementy logiki prawniczej
Władza sądownicza w RP Sądy i Trybunały.
Tworzenie prawa.
Trybunał Konstytucyjny
Tworzenie prawa.
Sądy Administracyjne w Polsce
Sądy Administracyjne w Polsce
SKARGA KASCYJNA.
POSTĘPOWANIE CYWILNE mgr Katarzyna Ociepka.
NORMY I PRZEPISY PRAWA CYWILNEGO OBOWIĄZYWANIE NORM W CZASIE I PRZESTRZENI mgr Maciej Bieszczad Zakład Prawa Cywilnego i Prawa Międzynarodowego Prywatnego.
Apelacja cywilna.
Tworzenie prawa.
Międzynarodowe Trybunały Karne ad hoc
Zapis prezentacji:

W Y K Ł A D D R U G I Prawo precedensów Porównanie systemów prawnych

SYSTEM PRAWA ANGLIA, XIII w. COMMON LAW WYROKI SĄDOWE PRECEDENS

PRECEDENS PRAWNY Precedens – z łac. praecedens – ‘poprzedzający’ Precedens prawny – zasada lub reguła prawna stworzona przez sąd obowiązująca we wszystkich sprawach podobnych rozstrzyganych w przyszłości 1. zasada lub reguła prawna (norma) 2. stworzona przez sąd (wyrok) 3. obowiązująca w przyszłości (efekt wiążący) 4. we wszystkich sprawach podobnych (podobieństwo faktów)

NORMA PRAWNA PRECEDENSU WYROK W KONKRETNEJ SPRAWIE (Kowalski ukradł z ogródka Nowaka leżak wielofunkcyjny, sąd skazał go na 2 lata więzienia) norma indywidualna PRZEPIS USTAWY (Kto przywłaszcza sobie czyjąś własność podlega karze pozbawienia wolności do lat dziesięciu) norma generalna PRECEDENS (Nie wolno przywłaszczać niczyjej własności ponieważ jest to niezgodne z prawem) norma indywidualna o charakterze generalnym w przyszłości

ZASADA STARE DECISIS („STARE DECISIS ET NON QUIETA MOVERE”) („LET THE DECISION STAND”) STÓJ PRZY SWOJEJ DECYZJI I JEJ NIE ZMIENIAJ MERTON (1237): nolumus leges Angliae mutari (nie chcemy zmieniać praw Anglii) Decyzja sądu wyższej instancji jest wiążąca dla sądów niższych instancji Sąd nie powinien zmieniać swoich własnych decyzji, chyba że istnieje ku temu ważna przyczyna

NIEWIĄŻĄCY (persuasive) PRECEDENS WIĄŻĄCY (binding) NIEWIĄŻĄCY (persuasive)

SĄD NAJWYŻSZY Sąd Najwyższy stanu Sądy Okręgowe Sąd Apelacyjny stanu Sądy Dystryktowe Sąd I instancji

MOC PRECEDENSÓW SĄDU NAJWYŻSZEGO moc wiążąca względem wszystkich sądów niższej instancji (stanowych i federalnych) stare decisis czy orzekanie z duchem czasów ? * ciągłość prawa * przewidywalność orzeczeń * niemożność usunięcia ‘złych’ decyzji * obowiązywanie ‘skostniałych’ przepisów przykłady odejścia przez Sąd Najwyższy od zasady stare decisis:

Brown v. Board of Education (1954) wszyscy równi wobec prawa Plessy v. Ferguson (1896) „separate but equal” Brown v. Board of Education (1954) wszyscy równi wobec prawa

zawieszenie kary śmierci kara śmierci w gestii stanów Furman v. Georgia (1972) zawieszenie kary śmierci Gregg v. Georgia (1976) kara śmierci w gestii stanów

Dred Scott v. Sandford (1857) XIII Poprawka usankcjonowanie niewolnictwa Chisholm v. Georgia (1793) – XI Poprawka (1795) Pollock v. Farmers’ Loan & Trust Co. (1895) – XVI Poprawka (1916) Oregon v. Mitchell (1970) – XXVI Poprawka (1971) XIII Poprawka zniesienie niewolnictwa

Korematsu v. United States (1944) WSPÓŁCZESNE KONTROWERSJE: Engel v. Vitale (1962) – modlitwa w szkołach Miranda v. Arizona (1966) – prawa oskarżonego Roe v. Wade (1973) – aborcja Vacco v. Quill (1997) – palenie flagi Grutter v. Bollinger (2003) – akcja afirmatywna - Citizens’ United v. Federal Election Commission (2010) – finansowanie kampanii Korematsu v. United States (1944) obozy internowania ?

PRECEDENS HOLDING + RATIO DECIDENDI + (DICTUM) wiążąca część precedensu niewiążąca część precedensu podstawa prawna hipotetyczna sytuacja reguła prawna reason of the decision WE HOLD THAT BURNING THE FLAG IS NOT A VIOLATION OF THE FIRST AMENDMENT TO THE CONSTITUTION

mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy FAKTY MATERIALNE mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy Kto? Co zrobił? W jaki sposób? (Dlaczego?) (Kiedy?) (Gdzie?) NIEMATERIALNE nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy Kolor włosów Wzrost Pogoda Ubiór

STOSOWANIE PRECEDENSU A + B + C = D A – fakt materialny, B – fakt materialny, C – fakt niematerialny A + B + E = D A – fakt materialny, B – fakt materialny, E – fakt niematerialny A + B + F = G A – fakt materialny, B – fakt materialny, F – fakt materialny

COMMON LAW CIVIL LAW

ŹRÓDŁA PRAWA duża rola precedensów w systemie prawa pozycja precedensów wśród źródeł prawa mniejsza rola prawa stanowionego występowanie zasady stare decisis mała rola kodeksów (kodyfikacja prawa) mała rola precedensów w systemie prawa pozycja precedensów w orzecznictwie sądów większa rola prawa stanowionego brak zasady stare decisis duża rola kodeksów (brak kodyfikacji prawa)

PODZIAŁ PRAWA brak wyraźnego podziału na prawo publiczne i prawo prywatne jednolita konstrukcja systemu sądowego, brak sądów administracyjnych i konstytucyjnych rozdział prawa publicznego i prywatnego istnienie wydziałów karnych i cywilnych w sądach, istnienie sądów administracyjnych i konstytucyjnych

ROLA SĘDZIÓW rozstrzyganie sporów tworzenie prawa wykładnia i interpretacja prawa, wnioskowanie per analogiam wydawanie wyroków, tworzenie precedensu judicial review mniejsza rola doktryny w orzecznictwie rozstrzyganie sporów niemożność tworzenia prawa wykładnia i interpretacja prawa, wnioskowanie dedukcyjne, subsumcja wydawanie wyroków, określanie kar i odszkodowań brak judicial review większa rola doktryny w orzecznictwie

NORMA PRAWNA norma prawna precedensu norma indywidualna (wyrok), która może stać się normą generalną w przyszłości wyrok sądu jest normą norma prawna kodeksowa norma generalna, trzy- lub dwuczłonowa jako podstawa systemu wyrok sądu nie jest normą

ROLA ŁAWY PRZYSIĘGŁYCH występowanie ławy przysięgłych znaczący udział czynnika ludzkiego w systemie sprawiedliwości (prawo do procesu z udziałem jury) wyrok w procesie karnym: ława orzeka o winie, sędzia o karze wyrok w procesie cywilnym: ława orzeka o tym, kto ma rację i o odszkodowaniu występowanie ławników mniejszy udział czynnika ludzkiego w systemie sprawiedliwości (sprawy rodzinne i pracownicze) wyrok w procesie karnym: sędzia orzeka o winie i karze wyrok w procesie cywilnym: ławnicy orzekają na równi z sędzią

DUALIZM PRAWA Luizjana Kanada