PRAWO HANDLOWE Ilona Szwedziak – Bork Katedra Prawnych Problemów Administracji i Zarządzania

CZY ISTNIEJĄ JAKIEŚ OGRANICZENIA W ZAWIERANIU KONTRAKTÓW? ZASADA SWOBODY UMÓW CZY ISTNIEJĄ JAKIEŚ OGRANICZENIA W ZAWIERANIU KONTRAKTÓW? Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 3531 KC) Innymi słowy – strony mogą zawrzeć dowolny kontrakt pod warunkiem, że nie będzie on sprzeczny z: właściwością stosunku prawnego ustawą zasadami współżycia społecznego

POSTANOWIENIA (KLAUZULE UMOWNE) JAKIE DODATKOWE POSTANOWIENIA MOŻNA WŁĄCZYĆ DO UMOWY? kara umowna odsetki umowne zadatek umowne prawo odstąpienia odstępne PO CO WPROWADZAĆ DODATKOWE POSTANOWIENIA UMOWNE? dla zabezpieczenia interesów stron

KARA UMOWNA (I) KARA UMOWNA: można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy PRZYKŁAD: w przypadku, gdy Dostawca opóźni się z dostawą towaru X, będzie on zobowiązany do zapłaty kary umownej w wysokości 1000 zł dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej kary umowne stosuje się jedynie w przypadku zobowiązań niepieniężnych PRZYKŁAD: X pożyczył od Y kwotę 1000 zł. Kwota miała zostać zwrócona najpóźniej do 30 listopada 2017 r. W umowie zastrzeżono, że w wypadku zwłoki w zapłacie X będzie zobowiązany do zapłaty kary umownej w wysokości 500 zł. Takie zastrzeżenie będzie nieważne.

KARA UMOWNA (II) w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody - O CO CHODZI W TYM ZAPISIE? Jeśli nie ma dodatkowego zapisu, wierzyciel otrzyma tylko tyle, ile zastrzeżono w umowie PRZYKŁAD: Strony zawarły w umowie postanowienie, zgodnie z którym nieterminowa dostawa towaru będzie uprawniać wierzyciela do naliczenia kary umownej w wysokości 3 000 zł. Okazało się jednak, że wyrządzona szkoda znacznie przewyższyła wysokość kary umownej – wyniosła bowiem 10 000 zł. Czy wierzyciel będzie mógł dochodzić pozostałej kwoty? żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły PRZYKŁAD: Strony zawarły w umowie postanowienie, zgodnie z którym nieterminowa dostawa towaru będzie uprawniać wierzyciela do naliczenia kary umownej w wysokości 3 000 zł. Po długich negocjacjach Strony dodały zapis, zgodnie z którym wierzyciel będzie uprawniony do dochodzenia odszkodowania uzupełniającego na zasadach ogólnych. Okazało się, że wyrządzona szkoda znacznie przewyższyła wysokość kary umownej – wyniosła bowiem 10 000 zł. Czy wierzyciel będzie mógł dochodzić pozostałej kwoty?

PO CO ZASTRZEŻENIE KARY UMOWNEJ? KARA UMOWNA (III) jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana – CO TO OZNACZA? PRZYKŁAD: X zawarł z Y umowę o wykonanie i dostawę trzydziestu perskich dywanów. W umowie znalazło się zastrzeżenie umowne, że w przypadku niewykonania zobowiązania, Y zapłaci X karę umowną w wysokości 15 000 zł. Y wykonał jedynie piętnaście dywanów, które dostarczył w umówionym terminie X. PO CO ZASTRZEŻENIE KARY UMOWNEJ? wzmacnia pozycję wierzyciela – wierzyciel nie musi wykazywać wysokości szkody nierzadko jest to droga do ominięcia kosztownego procesu sądowego

ZADANIE 1 DOKONAJ ANALIZY POSTANOWIEŃ DOT. KAR UMOWNYCH. Pan Marek zawarł z bankiem BANK S.A. umowę kredytu w wysokości 200 000 zł. Środki pochodzące z kredytu przeznaczone miały być odpowiednio na zakup ekologicznego samochodu marki Tesla oraz kapitalny remont starego garażu. Po wpłacie środków na konto Marka, niezwłocznie dokonał on zakupu auta, a następnie zawarł z firmą DOBRO-BUD Jan Cegielski umowę o roboty budowlane –remont garażu. W umowie zastrzeżono karę umowną w wysokości 10 tysięcy złotych na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Pan Marek pomyślał, że jakakolwiek „wpadka” po stronie firmy budowlanej pozwoli na szybką likwidację szkody, a on nie będzie musiał szukać sprawiedliwości w sądach. W związku z wadliwym wykonaniem dachu, pierwsza większa ulewa spowodowała zalanie pomieszczenia. Po nocnej ulewie Pan Marek wszedł do garażu i z przerażeniem odkrył, że zalane zostały wszystkie pozostawione tam rzeczy, w tym kolekcja znaczków pocztowych wyceniania na 4 tysiące złotych, kolekcja starych lamp za 2 tysiące złotych i cztery dębowe biurka za 4 tysiące złotych. Zdenerwowany Pan Marek wsiadł do samochodu z zamiarem jak najszybszego poinformowania firmy DOBRO-BUD o wadzie dachu i konieczności zapłaty kary umownej, kiedy odkrył, że z jego nowej Tesli za 160 tys. złotych wylewa się strumień deszczówki… Po jakimś czasie okazało się, że Pan Marek zalega ze spłatą dwóch rat kredytu, zaś w zawartej z Bankiem S.A. umowie znalazł się zapis o obowiązku zapłaty kary umownej w wysokości 10 000 zł za każdy miesiąc zwłoki w zapłacie kredytu. DOKONAJ ANALIZY POSTANOWIEŃ DOT. KAR UMOWNYCH.

wynagrodzenie naliczane za używanie pożyczonego kapitału ODSETKI UMOWNE CZYM SĄ ODSETKI? wynagrodzenie naliczane za używanie pożyczonego kapitału Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia: chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy

ODSETKI UMOWNE   ODSETKI MAKSYMALNE ZA OPÓŹNIENIE: Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustaw W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy

ODSETKI USTAWOWE

ZADATEK CZYM JEST ZADATEK? W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że: w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi w razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony

UMOWNE PRAWO ODSTĄPIENIA Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy Wykonanie prawa: przez oświadczenie złożone drugiej stronie W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą, co oznacza, że umowa rozwiązuje się z mocą wsteczną To, co strony już świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu Za świadczone usługi oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie

ODSTĘPNE Jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego

ZADANIE 2 Pan Marek, właściciel wadliwie wyremontowanego garażu oraz lekko zalanej Tesli (którą jednak udało się osuszyć i doprowadzić do stanu sprzed zalania), jeszcze raz postanowił przejrzeć umowę kupna auta. Wśród wielu postanowień, Marek znalazł następujący zapis: „Kupującemu przysługuje umowne prawo odstąpienia. W zamian za korzystanie z zakupionego auta Kupujący zapłaci Sprzedawcy 200 zł (słownie: dwieście złotych) za każdy dzień używania samochodu.” Marek stwierdził, że oto właśnie pojawiła się szansa na rozwiązanie przynajmniej części problemów. Zadowolony szybko policzył liczbę dni używania samochodu i odwiedzając po drodze bankomat, udał się do sprzedawcy Tesli. PYTANIA: Czy klauzula wskazana przez Marka jest umownym prawem odstąpienia czy odstępnym? Czy zapis jest poprawny i czy Marek może zrealizować swoje uprawnienie?

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA CZYM JEST ODPOWIEDZIALNOŚĆ? obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za swoje lub czyjeś czyny może być odpowiedzialnością osobistą lub rzeczową ma charakter majątkowy

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA odpowiedzialność z tytułu wyrządzonej szkody dwa typy odpowiedzialności: kontraktowa lub deliktowa przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej: zdarzenie, z którym prawo łączy obowiązek naprawienia szkody powstanie szkody związek przyczynowy między szkodą a zdarzeniem szkoda może mieć charakter majątkowy lub niemajątkowy

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA może opierać się na następujących podstawach: winy ryzyka słuszności

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA powstaje w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania: dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi JAKIE TO MOGĄ BYĆ OKOLICZNOŚCI? Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi umyślnie

OPÓŹNIENIE A ZWŁOKA Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi zakaz anatocyzmu Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi

OPÓŹNIENIE A ZWŁOKA ZWŁOKA DŁUŻNIKA W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki Jednakże gdy wskutek zwłoki dłużnika świadczenie utraciło dla wierzyciela całkowicie lub w przeważającym stopniu znaczenie, wierzyciel może świadczenia nie przyjąć i żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania ZWŁOKA WIERZYCIELA W razie zwłoki wierzyciela dłużnik może żądać naprawienia wynikłej stąd szkody; może również złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego Wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu bądź uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego świadczenia, bądź odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione, bądź oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmie

OPÓŹNIENIE CZY ZWŁOKA?

DO ZOBACZENIA ZA TYDZIEŃ  DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ DO ZOBACZENIA ZA TYDZIEŃ  ibork@wz.uw.edu.pl