Wykrywanie sprawców przestępstw

Wykrywanie to ogół działań organów ścigania nastawionych na ujawnienie przestępstw lub uzyskanie informacji wstępnie określających sprawcę przestępstwa. Wykrywanie poprzez czynności kryminalistyczne: - czynności operacyjno- rozpoznawcze, - czynności procesowe – art.297 k.p.k.

Celem kryminalistyki jest walka z przestępczością, a realizacja tego celu poprzez jej rozpoznawanie, wykrywanie, dowodzenie i zapobieganie. Funkcje kryminalistyki: Funkcja rozpoznawcza Funkcja wykrywcza Funkcja dowodowa Funkcja zapobiegawcza Wykrywanie przestępstw i ich sprawców nie jest możliwe bez realizacji funkcji rozpoznawczej, jest warunkiem realizacji funkcji dowodowej i zapobiegawczej.

lokalizacja mieszkań, ich rozplanowanie, umiejscowienie ogrodów, I. Funkcja rozpoznawcza nastawiona jest na uzyskanie informacji o miejscu, przedmiocie, osobie będącej przedmiotem przyszłych działań kryminalistycznych (pozaprocesowych i procesowych). 1. Rozpoznanie terenowe topografia terenu, zabudowa, lokalizacja mieszkań, ich rozplanowanie, umiejscowienie ogrodów, wejścia do domów i budynków, bramy przechodnie itp. Źródła informacji: mapy, plany, bezpośrednie zapoznanie się z terenem, analiza danych dotyczących ujęć wody, sieci energetycznej, placówek handlowych, służby zdrowia, szkół, firm; informacje od osób, które z racji zawodu posiadają je (przewodnicy, mieszkańcy, pracownikami zakładów). Obserwacja, wywiad, analiza materiałów. Pytanie do grupy

2. Rozpoznanie środowiskowe Orientacja dotycząca struktury środowiska, jego składu, hierarchii, zwyczajów, kontaktów, popełnionych przestępstw przez jej członków. uzyskanie wiedzy ogólnej z dostępnych źródeł, uzyskanie wiedzy od osób bezpośrednio kontaktujących się z danym środowiskiem (wywiad), bezpośrednie poznanie (oficjalnie lub nieoficjalnie- działanie pod przykryciem lub z wykorzystaniem tajnych współpracowników). Obserwacja, wywiad, agentura, środki techniki operacyjnej, metody operacyjno-dowodowe. Pytanie do grupy

Wymóg podstawy prawnej zainteresowania organów ścigania- 3. Rozpoznanie osobowe- dotyczy konkretnych osób. Wymóg podstawy prawnej zainteresowania organów ścigania- art. 213 i 214 k.p.k. Wiedza o: - wyglądzie osoby, wieku, - miejscu zamieszkania, - stosunkach majątkowych, zawodzie, zatrudnieniu, warunkach osobistych, karalności, notowaniach w kartotekach policyjnych, - kontaktach, nałogach, zainteresowaniach, właściwościach charakteru, sposobie życia, stosunkach rodzinnych, środowiskowych, konfliktach itp. Dyskretna obserwacja, wywiady, analiza materiałów czy danych. Pytanie do grupy

4. Rozpoznanie problemowe- uzyskanie wiedzy dotyczącej danego problemu: lektura publikacji, konsultacja ze specjalistami z danej dziedziny, szkolenia w danym zakresie.

II. Funkcja wykrywcza zdarzenia osoby rzeczy mechanizmu powstania pewnych zjawisk, ich zmian. Najczęściej chodzi o wykrycie osoby, ponieważ sam fakt przestępstwa jest znany ze źródeł wewnętrznych lub zewnętrznych. Funkcja wykrywcza jest powiązana z funkcją rozpoznawczą (wykorzystuje się wiedzę uzyskaną w wyniku rozpoznania).

Stadia wykrywania Poszukiwanie przedmiotu wykrywania i informacji o nim Ujawnianie tych informacji, a w konsekwencji przedmiotu wykrywania Stwierdzenie tego, że ujawniony przedmiot wykrywania jest tym, który był poszukiwany. Informacje poddawane są analizie, ocenie, a następnie wykorzystane w konkretnych działaniach wykrywczych.

Gdzie poszukiwać informacji Gdzie poszukiwać informacji? Ujawnienie przedmiotu wykrywania oraz docieranie do informacji o nim odbywa się przy uwzględnieniu płaszczyzny wyjściowej, od której rozpoczyna się poszukiwania.

Miejsce przed zdarzeniem - droga prowadząca do miejsca zdarzenia, miejsce przygotowania czynu (informacja o sprawcy w postaci śladów, o jego zachowaniu, o drodze dotarcia na miejsce zdarzenia, relacja świadka, nagrania monitoringu). 2. Miejsce zdarzenia (ślady, relacje świadków, monitoring). 3. Miejsce działania sprawcy po zdarzeniu- droga odejścia sprawcy, miejsca ukrycia rzeczy, zwłok, (ślady, relacja świadka, monitoring) 4. Ofiara i jej środowisko- informacje o niej (przeszłość, charakter, zajęcie, stosunki społ. w pracy, w rodzinie, miejscu zamieszkania) mogą świadczyć wyjaśniać tło zdarzenia. Analiza zachowań i odniesień ofiary może pomóc w określeniu motywu czynu a następnie sprawcy.

Krąg ogólnospołeczny Krąg znajomych i przyjaciół Krąg osób najbliższych. Najczęściej sprawcy pochodzą z drugiego i trzeciego kręgu.

5. Środowiska skonfliktowane z ofiarą - poznanie charakteru konfliktu ma znaczenie dla ustalenia przyczyn zdarzenia, środowisko może być źródłem informacji o ofierze. 6. Poszukiwania informacji w środowiskach kryminogennych (recydywiści, margines społeczny). 7. Analiza zebranych danych. Analiza spraw podobnych, kryminalne i pozakryminalne bazy danych).

Wykrycie sprawcy zdarzenia wymaga postawienia pytań. Reguła siedmiu złotych pytań. Co?- co się wydarzyło, jaki ma dokładny kształt, charakter i rozmiar badane zdarzenie? Gdzie? – gdzie zdarzenie miało miejsce? Kiedy?- czas zdarzenia, W jaki sposób doszło do zdarzenia? – wyjaśnienie przebiegu zdarzenia, i sposobu działania sprawcy, Dlaczego?- motyw działania sprawcy i sposobu zachowania się sprawcy, Jakimi środkami?- przy pomocy jakich środków sprawca działał (narzędzie, pomocnicy)? Kto?- kto jest sprawcą, a kto ofiarą? Pytania te są podstawą formułowania pierwszych wersji kryminalistycznych.

Sposoby udzielenia odpowiedzi na te pytania określają tzw. pytania wykrywcze. Kto wiedział lub mógł wiedzieć? Np. o tym, że ofiara będzie szła daną drogą, że będzie sama w domu, że nikogo nie będzie w domu. Kto chciał lub mógł chcieć? Kto mógł mieć motyw. Kto był skonfliktowany, kto groził itp. Kto uzyskał lub mógł uzyskać z danego zdarzenia jakąkolwiek korzyść? Również legalnie. Kto obiektywnie mógł w danym czasie i miejscu popełnić określony czyn? Typowanie osób (wywiad, świadkowie, monitoring), sprawdzenie alibi. Jaką osobowość mógł mieć sprawca? Czy czynu dopuściła się osoba normalna, czy chora psychicznie (na podstawie charakteru zdarzeniu, miejsca zdarzenia, przebiegu zdarzenia).

III. Funkcja dowodowa Realizacja polega na przeprowadzeniu takich czynności, które dostarczą środków dowodowych, wykażą sprawstwo podejrzanemu. Odbywa się to za pomocą czynności procesowych, w ramach wszczętego procesu karnego, za pomocą których wykazuje się: fakt popełnienia przestępstwa, sposób działania i motywację sprawcy, osobę sprawcy.

IV. Funkcja zapobiegawcza Realizacja bezpośrednia dotyczy czynnika zagrażającego (osoba lub okoliczności stwarzające możliwość zaistnienia czynu przestępnego; obserwacja, rozmowa ostrzegawcza), dotyczy czynnika zagrożonego (ostrzeżenie, porady, sprawdzenie zabezpieczeń, ochrona w stosunku do osoby, która może stać się ofiarą przestępstwa), 2. Realizacja pośrednia- dotyczy okoliczności kształtujących i wzmagających zagrożenie (fakty, zjawiska i zdarzenia mogące przyczynić się do zaistnienia czynu przestępnego; patrole w określonym czasie i w terenie, kontrole stanu technicznego pojazdu, akcje uświadamiające dotyczące zabezpieczeń, zagrożeń, propozycje zmian regulacji prawnej).

Jak może nastąpić wykrycie sprawcy?

Ujęcie na gorącym uczynku (np Ujęcie na gorącym uczynku (np. czynności operacyjno-rozpoznawcze, inne czynności służbowe Policji, zatrzymanie obywatelskie)

2. Zawiadomienie pochodzące od zewnętrznych źródeł informacji.

3. W wyniku czynności procesowych w ramach wszczętego postępowania karnego w sprawie.

Źródła pierwszych informacji o zdarzeniu

Źródła informacji o zdarzeniu i o sprawcy: osoby, zwłoki, rzeczy, dokumenty, miejsca, zjawiska i zdarzenia (przeszłe i aktualne). Ślady pamięciowe, ślady materialne.

Dwie grupy informacji 1. Informacje odbierane są na podstawie wypowiedzi osoby (rozpytanie, przesłuchanie); ważne jest poznanie motywacji przekazu. Zasada sprawdzania informacji: czy wypowiedź jest spójna, logiczna, skonfrontowanie z uzyskanym materiałem, przeprowadzenie konsultacji z ekspertami, wtedy gdy chodzi o informacje fachowe, przeprowadzenie wywiadów w celu weryfikacji informacji i oceny ich wiarygodności, przeprowadzenie obserwacji zdarzeń lub zjawisk, których dotyczą te informacje, uzyskanie dalszych informacji potwierdzających uzyskane dane.

2. Informacje uzyskiwane w wyniku zmysłowego poznania: - obserwacja, oględziny, eksperyment, konsultacja z ekspertem.

Zewnętrzne źródła informacji o zdarzeniu- pochodzą od osób, które nie są związane z organami ścigania i przekazują je spontaniczne lub na podstawie przepisów obligujących do zgłoszenia. Źródła wewnętrzne- są organizowane przez organy ścigania na potrzeby wykrywcze i dowodowe, w celu zapewnienia dopływu informacji o osobach, faktach i zjawiskach.

Źródła zewnętrzne: 1. Zawiadomienia obowiązkowe na podstawie art. 240 k.k., art. 304 § 2 k.p.k. 2. Zawiadomienia wynikające ze spełnienia obowiązku społecznego. (art. 304 § 1 k.p.k.) 3. Doniesienia jawne wynikające z niskich pobudek lub spowodowane zaburzeniami równowagi psychicznej ( np. doniesienia pieniacze występujące w paranoi lub psychopatii).

4. Doniesienia anonimowe anonimy przestępcze wypełniające znamiona jakiegoś przestępstwa (np. groźby bezprawne, szantaż), gdy osoba pokrzywdzona złoży wniosek o ściganie może być wszczęte postępowanie karne, anonimy donoszące, należy je sprawdzić. 5. Samooskarżenie prawdziwe, fałszywe.

Motywy samooskarżeń: - Rzeczywista skrucha. - Stan psychiczny sprawcy wynikający z napięcia nerwowego. - Przekonanie sprawcy, że ujawnienie spowoduje odstąpienie od kary lub jej złagodzenie (możliwe na podstawie Kodeksu karnego lub ustaw amnestyjnych). - Chęć uniknięcia odpowiedzialności za poważniejsze przestępstwo. - Samooskarżenie taktyczne, gdy dowody wskazują, że popełnił przestępstwo A, natomiast on przyznaje się fałszywie do popełnienia przestępstwa B w tym samym czasie i tym samym zapewnić chce sobie alibi.

- Osłonięcie przed odpowiedzialnością karną innej osoby (pobudki altruistyczne lub za pieniądze). - Samooskarżenie dokonane przez osobę chorą psychicznie (zespoły urojeniowe, pomroczne).

6. Publikatory- śledztwa dziennikarskie, informacje od obywateli. 7 6. Publikatory- śledztwa dziennikarskie, informacje od obywateli. 7. Instytucje kontrolne i kontrolno- rewizyjne badające działalność przedsiębiorstw, instytucji, organów administracji.

Czynności sprawdzające Art. 307 § 1 k.p.k. Jeżeli zachodzi potrzeba, można zażądać uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie lub dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie…… Art. 307 § 2 W postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu z wyjątkiem przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie. Art. 307 § 3 Uzupełnienie danych………. Może nastąpić również przez przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej. Art. 307 § 5 Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku podejmowana przez organy ścigania przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa sprawdzenia własnych informacji, nasuwających przypuszczenie, że popełniono przestępstwo.

Postępowanie sprawdzające dotyczy: płaszczyzny merytorycznej ( np. czy zdarzenie rzeczywiście miało miejsce), oceny prawnej (czy zaistniały czyn jest przestępstwem).

W postępowaniu sprawdzającym, o którym mowa w art. k.p.k., mogą być wykonywane w szczególności następujące czynności: 1)skierowanie do odpowiedniej instytucji pisemnego żądania udzielenia w wyznaczonym terminie informacji o określonym fakcie lub zdarzeniu; 2) przyjęcie od przedstawiciela pokrzywdzonej instytucji lub organu kontroli pisemnych lub ustnych i udokumentowanych w notatce urzędowej uzupełniających informacji;

3) zażądanie od zawiadamiającego przedstawienia w wyznaczonym terminie dodatkowych dokumentów albo informacji, niezbędnych dla prawidłowej oceny zdarzenia; 4) uzyskanie od osoby pokrzywdzonej kopii posiadanej przez tę osobę dokumentacji medycznej, istotnej dla oceny zdarzenia, którego dotyczy zawiadomienie o przestępstwie (w szczególności skierowania do szpitala, innego podmiotu leczniczego lub osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych poza zakładem, skierowania na badania diagnostyczne i konsultacje, zaświadczenia, orzeczenia),

odpowiedniego podmiotu leczniczego o udostępnienie 5) skierowanie do prokuratora wniosku o wystąpienie do odpowiedniego podmiotu leczniczego o udostępnienie dokumentacji medycznej istotnej dla oceny zdarzenia, którego dotyczy zawiadomienie o przestępstwie (w szczególności dokumentacji medycznej indywidualnej wewnętrznej w postaci historii zdrowia i choroby oraz historii choroby, pod warunkiem, że potrzeba dostępu jest związana z celem prowadzonego postępowania); 6)skierowanie do właściwej instytucji żądania przeprowadzenia kontroli w określonym zakresie.

W sytuacji uzyskania informacji z innych źródeł niż zawiadomienie (np W sytuacji uzyskania informacji z innych źródeł niż zawiadomienie (np. z informacji własnych), sprawdzeń dokonuje się przede wszystkim poprzez wykonanie odpowiednich czynności operacyjno- rozpoznawczych. Czynności postępowania sprawdzającego dokumentuje się w notatce urzędowej. Po przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego, należy wydać postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia lub o jego odmowie.

Źródła wewnętrzne Wyniki czynności operacyjno-rozpoznawczych – mogą stanowić bezpośrednie źródła informacji lub wskazywać na inne źródła. Poufne osobowe źródła informacji, informacje od nich wskazują kierunki poszukiwania dowodów. Wyniki niektórych czynności służbowych organów ścigania podejmowanych przez służby prewencyjne, kontrola ruchu drogowego, kontrola melin, praca dzielnicowych. 4. Analiza spraw archiwalnych.

Czynności wykrywcze Czynności operacyjno-rozpoznawcze. Czynności procesowe. 3. Wersja kryminalistyczna. Planowanie postępowania przygotowawczego. Analiza kryminalna. Profilowanie sprawców przestępstw. Modus operandi.

Czynności operacyjno- rozpoznawcze Obserwacja Wywiad policyjny Współpraca z osobowymi źródłami dowodowymi, przedsięwzięcia werbunkowe Kombinacja operacyjna Legalizacja Działanie pod przykryciem Kontrola operacyjna Przesyłka niejawne nadzorowana Zakup kontrolowany Przetwarzanie danych Środki techniczne

Czynności dowodowe o charakterze wykrywczym: 1. Oględziny 2. Przesłuchanie (przebieg, ocena wiarygodności wypowiedzi) 3. Okazanie 4. Eksperyment procesowy 5. Opinie biegłych