OBRONA POZWANEGO Michał Pyrz Instytut Prawa Cywilnego Zakład Postępowania Cywilnego

formy obrony pozwanego niepodjęcie obrony niezgadzanie się z powodem zgadzanie się z powodem

NIEPODJĘCIE OBRONY odmowa przyjęcia odpisu pozwu (doręczenie uznaje się za dokonane) niestawiennictwo na rozprawę (wydanie wyroku zaocznego) bierne zachowanie się na rozprawie (gdy pozwany nie wypowie się co do twierdzeń powoda o faktach, sąd może je uznać za przyznane (art. 230 kpc)

NIEZGADZANIE SIĘ Z POWODEM Zaprzeczenie (twierdzeniom powoda (częściowe lub całkowite) - czynność procesowa zawierająca oświadczenie wiedzy tej treści, ze twierdzenia powoda są nieprawdziwe) Wioski formalne (zmierzają jedynie do usunięcia naruszenia przepisów) Zarzuty 1) MATERIALNE - opierają się na przepisach prawa materialnego 2) FORMALNE - opierają się na przepisach prawa procesowego i uzasadnione są brakiem przesłanki procesowej 3) PEREMPTORYJNE (NIWECZĄCE) - uniemoożliwiają skuteczne dochodzenie roszczenia przez powoda 4) DYLATORYJNE (ZAWIESZAJĄCE) - powodują odroczenie rozstrzygnięcia sprawy Powództwo wzajemne - roszczenie pozwanego jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia - identyczność stron - może być wytoczone od chwili doręczenia pozwu do pierwszej rozprawy albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego

ZGADZANIE SIĘ Z POWODEM przyznanie okoliczności faktycznych - WYRAŹNE (art. 229 KPC) - DOROZUMIANE (MILCZĄCE) - gdy pozwany nie wypowie się co do twierdzeń powoda o faktach (art. 230 KPC) uznanie powództwa - oświadczenie wiedzy (przyznanie prawdziwości okoliczności uzasadniających żądanie pozwu) i oświadczenie woli (zgoda na zaspokojenie żądań powoda)

Skutki uznania powództwa PROCESOWE możliwość zastosowania art. 101 KPC, zgodnie z którym zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli n ie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu zastosowanie art. 333 § 1 pkt 2 KPC, w myśl którego sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza roszczenie uznane przez pozwanego MATERIALNE zrzeczenie się korzystania z przedawnienia - w myśl art. 117 § 2 KC po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia natychmiastowa wymagalność świadczenia, gdy uznanie powództwa obejmuje roszczenie jeszcez niewymagalne uznanie powództwa może zawierać w sobie czynność materialonprawną, np. darowiznę

Rozprawa Przegląd orzecznictwa

Wyrok SN z 14.03.2001 r., II UKN 269/00, LEX nr 551028 Zakres działania przewodniczącego podczas przygotowania rozprawy Art. 208 § 1 k.p.c. dotyczy podejmowania przez przewodniczącego czynności mających na celu przygotowanie  rozprawy. Przepis ten nie nakłada na przewodniczącego żadnych konkretnych obowiązków. Co jednak istotniejsze, zaniechanie dokonania jakiejś konkretnej czynności przygotowującej rozprawę, nie może mieć żadnego znaczenia dla wyniku sprawy, albowiem strona procesowa może zgłaszać wszelkie środki dowodowe aż do zamknięcia rozprawy  

Wyrok SN z 7.6.2011 r., II UK 327/10, LEX nr 1068057 Skutki procesowe nieprawidłowego doręczenia wezwania stronie postępowania Nieprawidłowość  w doręczeniu stronie wezwania wymaga odroczenia rozprawy z urzędu, rozpoznanie zaś sprawy pod nieobecność strony i wydanie w takiej sytuacji wyroku jest równoznaczne z pozbawieniem jej możności obrony swych praw, powodującym nieważność postępowania. Sąd dopuszcza się naruszenia art. 232 zdanie drugie k.p.c., jeżeli nie przeprowadza tego dowodu z urzędu, szczególnie, gdy jest to niezbędne dla miarodajnej oceny zasadności wytoczonego powództwa, a pominięcie tego dowodu może mieć istotny wpływ na wynik postępowania  

Postanowienie SN z 10.1.2012 r., I UK 289/11, LEX nr 1215783 Dopuszczalność zastosowania pouczeń względem stron postępowania Uzasadniona potrzeba udzielenia pouczeń  występuje wówczas, gdy w procesie czynności procesowe podejmuje osoba nieporadna lub niemająca dostatecznej znajomości prawa, gdyż wówczas udzielenie pouczenia ma zapobiec nierówności między podmiotami postępowania, nie może natomiast naruszać bezstronności sądu. Jeżeli więc strona, mimo swojej niepełnosprawności, wykazuje w postępowaniu aktywność oraz znajomość prawa w stopniu wskazującym na umiejętne popieranie powództwa, to zarzut naruszenia art. 5 i art. 212 k.p.c. jest nieuzasadniony  

Wyrok SN z 4.11.1999 r., II CKN 553/98, LEX nr 1217931 Zakres udzielanych przez sąd pouczeń Obowiązek sądu udzielenia stronie występującej bez adwokata lub radcy prawnego odpowiednich pouczeń i wskazówek  (art. 5 i art. 212 k.p.c.), jako wyrażający wyjątkową możliwość działania przez sąd z urzędu i naruszający zasadę równości procesowej stron, nie ma charakteru bezwzględnego w tym sensie, że sąd jest obowiązany do udzielenia takich wskazówek i pouczeń w każdym wypadku gdy strona występuje bez adwokata lub radcy prawnego. Obowiązek taki spoczywa na sądzie tylko wtedy, gdy zachodzi potrzeba udzielenia stronie wskazówek i pouczeń. Potrzeba taka zachodzi zaś wówczas, gdy działanie strony w procesie jest nieporadne i jest oczywiste, że nie wykorzystuje ona przysługujących jej uprawnień procesowych z tego powodu, że nie uświadamia sobie ich istnienia albo potrzeby skorzystania z nich. Tylko w takiej sytuacji nie udzielenie stronie występującej bez adwokata lub radcy prawnego odpowiednich wskazówek i pouczeń może stanowić naruszenie przez sąd art. 5 i 212 k.p.c. (jeżeli chodzi o sąd drugiej instancji to naruszenie tego ostatniego przepisu w związku z art. 391 k.p.c.)

Wyrok SN z 01.12.2004 r., III CK 15/04, LEX nr 930878 Charakter prawny wywołania sprawy Wywołanie  sprawy nie polega na ogłoszeniu przez protokolanta na korytarzu sądowym, w miejscu, gdzie znajdują się strony lub ich pełnomocnicy, przystąpienia do rozpoznania określonej sprawy. Polega ono na ogłoszeniu przez sędziego przewodniczącego przystąpienia do rozpatrywania sprawy ze wskazaniem stron postępowania i przedmiotu sporu. Przepis art. 210 § 1 k.p.c. ani żaden inny przepis nie wskazuje, że wywołanie sprawy odbywa się na korytarzu sądowym. Wniosek taki nie może być także wywiedziony w drodze wykładni z omawianego przepisu ani z innych przepisów dotyczących przebiegu rozprawy  

Wyrok SA w Łodzi z 18.01.2013 r., I ACa 1049/12, LEX nr 1280433 Cel i skutki informacyjnego wysłuchania stron Wyjaśnienia  złożone w trybie art. 212 k.p.c. służą wyłącznie ustaleniu, jakie okoliczności są między stronami sporne. Udowodnienie tych okoliczności, a zatem wykazanie, że twierdzenie o ich istnieniu jest prawdziwe wymaga natomiast przeprowadzenia postępowania dowodowego, a zatem co najmniej dowodu z przesłuchania stron w trybie art. 299 k.p.c.

Wyrok SA w Gdańsku z 24.8.1999 r., I ACa 412/99, LEX nr 50097 Nadzwyczajne wydarzenie uzasadniające odroczenie rozprawy Za "nadzwyczajne wydarzenie"  powodujące nieobecność strony na rozprawie (art. 214 k.p.c.) należy uznać blokadę dróg dojazdowych do siedziby sądu przez protestujących rolników. Po stwierdzeniu takiego faktu przez sąd, rozprawa winna ulec odroczeniu  

Wyrok SN z 10.03.2011 r., V CSK 302/10, LEX nr 786399 Niestawiennictwo na rozprawie z powodu choroby a brak odpowiedniego zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego Z uwagi na to, że przyczyny uzasadniające odroczenie  rozprawy przewidziane w art. 214 § 1 k.p.c. określone zostały restrykcyjnie, ponieważ zaliczono do nich jedynie nieprawidłowość w doręczeniu wezwania oraz nieobecność strony wywołaną nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, wniosek strony o odroczenie rozprawy, uzasadniony chorobą tej strony, może być uznany za uzasadniony jedynie wtedy, kiedy występuje ona w sprawie bez pełnomocnika, ewentualnie kiedy mają być podjęte czynności z jej udziałem a jednocześnie wykaże w sposób określony w art. 2141 § 1 k.p.c., że stan zdrowia uniemożliwiał jej stawiennictwo. Nie oznacza to jednak, że stosowne zaświadczenie musi być załączone do wniosku, chociaż jego przedłożenie na tym etapie byłoby pożądane. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w których uzyskanie zaświadczenia z wyprzedzeniem nie będzie możliwe, niemniej zostanie wystawione i przedłożone sądowi w terminie późniejszym.   Lekarzowi sądowemu przy wykonywaniu czynności związanych z wystawianiem zaświadczeń przysługuje ochrona prawna analogiczna, jak funkcjonariuszowi publicznemu (art. 2 ust. 3 ustawy z 2007 r. o lekarzu sądowym). Zaświadczenie  stanowi zatem dokument, który może być poddany ocenie po zamknięciu rozprawy w trybie przewidzianym w art. 224 § 2 k.p.c., a w razie stwierdzenia na jego podstawie, że odmowa odroczenia rozprawy była nieuzasadniona - sąd otworzyłby zamkniętą rozprawę i kontynuował postępowanie, co pozwoliłoby zapobiec wydaniu orzeczenia w warunkach nieważności postępowania.  Niestawiennictwo na rozprawie z powodu choroby a brak odpowiedniego zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego

Postanowienie SN z 20.5.2009 r., I CSK 377/08, LEX nr 515439 Przeprowadzenie rozprawy mimo złożonego wniosku o jej odroczenie Przeprowadzenie  rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, mimo że pełnomocnik strony złożył uzasadniony wniosek o jej odroczenie, powoduje nieważność postępowania  

Wyrok SA w Gdańsku z 11.05.2004 r., I ACa 1647/03, LEX nr 127031 Nieobecność pełnomocnika wskutek kolizji terminów rozpraw a odroczenie rozprawy Nieobecność  pełnomocnika procesowego strony na rozprawie wywołana kolizją terminu rozprawy z terminami innych rozpraw, o której pełnomocnik procesowy strony zawiadomił sąd, wskazując jednocześnie na niemożność ustanowienia substytuta, stanowi przeszkodę zobowiązującą sąd do odroczenie rozprawy na podstawie art. 214 k.p.c. Rozpoznanie w takiej sytuacji sprawy i wydanie wyroku stanowi uchybienie sądu skutkujące uznaniem, że strona została pozbawiona możności udowodnienia swoich racji i obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.)  

Wyrok SN z 26.9.2012 r., II CSK 36/12, LEX nr 1226830 Przesłanki nieważności postępowania w przypadku nieodroczenia rozprawy mimo uzasadnionego wniosku Nieodroczenie  rozprawy mimo uzasadnionego wniosku strony (art. 214 § 1 k.p.c.) i przeprowadzenie rozprawy z udziałem pełnomocnika, któremu strona ta wypowiedziała pełnomocnictwo, stanowi przyczynę nieważności postępowania z powodu udziału pełnomocnika mimo braku jego umocowania i pozbawienia strony możności obrony swych praw (art. 379 pkt 2 i 5 k.p.c.), skutkującą uchyleniem zaskarżonego wyroku, zniesieniem postępowania dotkniętego nieważnością oraz przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania